Ρίχνοντας «κλεφτές» ματιές στις εσχατιές του χώρου και του χρόνου, Ευρωπαίοι αστρονόμοι εντόπισαν φως από το πιο μακρινό «κβάζαρ» που έχει ποτέ βρεθεί στο νηπιακό σύμπαν.
Κβάζαρ είναι κάθε εξαιρετικά λαμπρός και μακρινός ενεργός γαλαξιακός πυρήνας, που εμφανίζεται στο ορατό φως ως σημειακή πηγή (σαν αστέρας), παρά ως εκτεταμένο σώμα (όπως οι γαλαξίες).
Το νεοανακαλυφθέν κβάζαρ είναι από ένα αρχαίο γαλαξία με μια τερατώδη μαύρη τρύπα στο κέντρο του, που περιβάλλεται από ένα πολύ φωτεινό νέφος αερίων και λάμπει με τη φωτεινότητα 63 τρισεκατομμυρίων ήλιων.
Μέχρι τώρα, το πιο απομακρυσμένο στο χωρόχρονο κβάζαρ που είχε ανακαλυφθεί, υπολογίζεται ότι είχε εκπέμψει την ακτινοβολία του 870 εκατ. χρόνια μετά την αρχική «Μεγάλη Έκρηξη», η οποία εκτιμάται ότι συνέβη πριν από περίπου 13,75 δισεκατομμύρια χρόνια.
Το νέο αντικείμενο δημιουργεί ένα νέο ρεκόρ, καθώς το φως του εκπέμφθηκε 770 εκατ. χρόνια μετά το «Μπιγκ Μπανγκ», είναι δηλαδή αρχαιότερο κατά 100 εκατ. χρόνια από το προηγούμενο ρεκόρ και βρίσκεται σε απόσταση 12,9 δισεκατομμυρίων ετών φωτός από τη Γη.
Οι επιστήμονες έχουν βρει στο σύμπαν ακόμα πιο μακρινά αστροφυσικά αντικείμενα, δηλαδή πιο πρώιμα, όπως μια έκρηξη ακτίνων-γάμα και ένα αρχαίο γαλαξία σε απόσταση μεγαλύτερη των 13 δισ. ετών φωτός, όμως το νέο κβάζαρ είναι εκατοντάδες φορές πιο φωτεινό από αυτά. Ανάμεσα στα αντικείμενα που είναι αρκετά φωτεινά για να μπορέσουν να τα μελετήσουν οι αστρονόμοι, το συγκεκριμένο κβάζαρ είναι -με διαφορά- το πιο μακρινό.
Η ανακάλυψη, που πραγματοποιήθηκε μετά από πέντε χρόνια ερευνών και παρουσιάστηκε στο περιοδικό “Nature”, έγινε από ερευνητές με επικεφαλής τους αστροφυσικούς Στέφεν Γουόρεν και Ντάνιελ Μόρτλοκ του Imperial College του Λονδίνου, με τη βοήθεια του Πολύ Μεγάλου Τηλεσκοπίου του Ευρωπαϊκού Νοτίου Παρατηρητηρίου στην Χιλή και ενός υπέρυθρου τηλεσκοπίου στη Χαβάη.
Ο εντοπισμός του κβάζαρ (με την κωδική ονομασία ULAS J1120+0641) βοηθά στην μελέτη του πρώιμου σύμπαντος. «Είναι ένα πολύ σπάνιο αντικείμενο, που θα μας βοηθήσει να καταλάβουμε πώς οι υπερμεγέθεις μαύρες τρύπες μεγάλωσαν τόσο, λίγες μόλις εκατοντάδες εκατομμύρια χρόνια μετά την Μεγάλη Έκρηξη», δήλωσε ο Γουόρεν.
Η μαύρη τρύπα του κβάζαρ έχει μάζα περίπου δύο δισεκατομμύρια φορές μεγαλύτερη από αυτή του Ήλιου μας και 500 φορές μεγαλύτερη από την μαύρη τρύπα στο κέντρο του γαλαξία μας, ένα τεράστιο μέγεθος που είναι δύσκολο να εξηγηθεί με βάση τις υπάρχουσες θεωρίες. Τόσο μεγάλες μαύρες τρύπες υποτίθεται ότι χρειάζονται δισεκατομμύρια χρόνια μέχρι να σχηματισθούν μέσω βαθμιαίας απορρόφησης ύλης από το περιβάλλον τους. Έτσι, ο σχηματισμός ενός τόσου μεγάλου αντικειμένου στο τόσο νεαρό σύμπαν αποτελεί ένα αίνιγμα και μια θεωρητική πρόκληση πρώτου μεγέθους.
Το συγκεκριμένο κβάζαρ δημιουργήθηκε στη λεγόμενη «εποχή του επαναϊονισμού», όταν το διάχυτο «πέπλο» του προηγουμένως ηλεκτρικά ουδέτερου αερίου υδρογόνου διαλύθηκε από την υπεριώδη ακτινοβολία που εξέπεμψαν τα πρώτα άστρα του σύμπαντος (τα άτομα του υδρογόνου απογυμνώθηκαν σχεδόν τελείως από την ηλιακή ακτινοβολία, με συνέπεια να μετατραπούν σε ιόντα).
Η εκτυφλωτική λάμψη του κβάζαρ δημιουργείται, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις των επιστημόνων, όταν τα περιβάλλοντα αέρια πέφτουν μέσα στη γιγάντια μαύρη τρύπα, θερμαίνονται και μετά εκτινάσσονται προς τα έξω με την μορφή ακτινοβολίας.
Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ
