«Η επιλογή (του ηγέτη) γίνεται από το λαό και αυτά δεν είναι κούφια λόγια - είναι αυτό που ισχύει... Αυτό είναι δημοκρατία». Τάδε έφη ο Ρώσος πρόεδρος Ντμίτρι Μεντβέντεφ επιχειρώντας να απαντήσει σε όσους ισχυρίζονται ότι οι προσεχείς εκλογές στη Ρωσία έχουν κριθεί εκ των προτέρων.

«Πώς μπορούν να κριθούν εκ των προτέρων;», διερωτήθηκε ο Μεντβέντεφ σε συνέντευξη που έδωσε αυτή την εβδομάδα σε τρία τηλεοπτικά δίκτυα.

Τα λόγια του δύσκολα θα πείσουν την πλειονότητα των Ρώσων ψηφοφόρων που δηλώνουν σε δημοσκοπήσεις ότι θεωρούν τις εκλογές τυπική διαδικασία και το σύνολο σχεδόν του ξένου και εγχώριου Τύπου που θεωρούν δεδομένο ότι το δίδυμο Βλαντιμίρ Πούτιν - Ντμίτρι Μεντβέντεφ (ο Μπάτμαν και ο Ρόμπιν όπως είχε σχολιάσει Αμερικανός διπλωμάτης, σύμφωνα με τις διαρροές στο Wikileaks) θα συνεχίσει να διοικεί τη χώρα για πολλά χρόνια ακόμα.

Το περασμένο Σαββατοκύριακο, το δίδυμο ανακοίνωσε την εναλλαγή των ρόλων τους. Το ότι κάποιος από τους δύο θα έβαζε υποψηφιότητα (και άρα θα αναλάμβανε) την προεδρία ήταν ευρέως αναμενόμενο, απλώς δεν ήταν απολύτως σίγουρο αν θα ήταν ο Πούτιν ή αν ο Πούτιν θα άφηνε τον Μεντβέντεφ να ολοκληρώσει άλλη μια θητεία. Ενώπιον των περίπου 10.000 συνέδρων του κυβερνώντος κόμματος Ενωμένη Ρωσία, έλυσαν την απορία πολλών, όταν ο Μεντβέντεφ δήλωσε ότι δε θα διεκδικήσει μια δεύτερη θητεία κατά τις προσεχείς προεδρικές εκλογές του Μαρτίου και ζήτησε από τον Πούτιν να θέσει αυτός υποψηφιότητα. Ο Πούτιν δέχτηκε και πρότεινε με τη σειρά του στον Μεντβέντεφ να ηγηθεί της λίστας των υποψηφίων του κόμματος στις βουλευτικές εκλογές της 4ης Δεκεμβρίου, κάτι που σημαίνει ότι ο νυν πρόεδρος θα είναι πρωθυπουργός μέχρι τουλάχιστον τις επόμενες βουλευτικές εκλογές (αφού η «Ενωμένη Ρωσία» αναμένεται να διατηρήσει την πλειοψηφία δύο τρίτων στις 450 έδρες της Δούμας-Κάτω Βουλής).

«Τα προγραμματίσαμε όλα»

Αυτό που ίσως δεν περίμεναν πολλοί ήταν ότι το δίδυμο θα παραδεχόταν ανοιχτά ότι η εναλλαγή των ρόλων τους ήταν κάτι που είχαν σχεδιάσει εδώ και πολλά χρόνια οι δύο τους.

«Τα προγραμματίσαμε όλα πριν από αρκετά χρόνια», δήλωσε ο Πούτιν, επιβεβαιώνοντας ουσιαστικά ότι ο Μεντβέντεφ δεν ήταν παρά ένας μεταβατικός πρόεδρος μέχρι να αναλάβει ξανά την εξουσία ο ίδιος, μιας και το σύνταγμα δεν του επέτρεπε τρίτη διαδοχική θητεία.

Παρόλο που η δημοτικότητα του Πούτιν έχει παρουσιάσει πτώση τον τελευταίο καιρό, εξακολουθεί να κυμαίνεται σε επίπεδα κοντά στο 70%, ποσοστό που ασφαλώς οι περισσότεροι δυτικοί πολιτικοί δεν βλέπουν ούτε στα όνειρά τους. Τόσο η δημοτικότητά του, όσο και η επιρροή του στην πολιτική αρένα και στα εγχώρια ΜΜΕ εξασφαλίζουν την εκλογή και παραμονή του στην προεδρία.

Το γεγονός ότι η προεδρική θητεία έχει αυξηθεί στα έξι χρόνια σημαίνει ότι ο Πούτιν κατά πάσα πιθανότητα θα είναι πρόεδρος μέχρι το 2024, όταν θα είναι 71 ετών. Δεδομένου ότι η πρώτη του θητεία άρχισε το 2000 και ότι ακόμα και από το 2008 που ανέλαβε ο Μεντβέντεφ, θεωρείται ότι ο εκείνος κινεί τα νήματα, η μακροβιότητα του Πούτιν στην ηγεσία της Ρωσίας έφερε στο νου πολλών το σοβιετικό και αυτοκρατορικό παρελθόν της χώρας.

Επιθυμώντας πάντα να προβάλει την εικόνα του ρωμαλέου, τόσο στο πνεύμα όσο και στο σώμα ηγέτη (όπως φαίνεται από τις εμφανίσεις του πάνω σε άλογα, σε υποβρύχιες αποστολές, πάνω σε μηχανές μεγάλου κυβισμού), φημολογείται μάλιστα ότι προχώρησε και σε κάποια λιγότερο ή περισσότερο επεμβατική αισθητική θεραπεία στο πρόσωπο, για να είναι έτοιμος για τη μακρόχρονη, όπως φαίνεται, παραμονή του στην προεδρία.

Πολλοί ήταν εκείνοι που αυτές τις μέρες θυμήθηκαν ένα ανέκδοτο που είχε για πρώτη φορά κυκλοφορήσει όταν ο Μεντβέντεφ ανέλαβε την προεδρία το 2008: Βρισκόμαστε στο 2023. Ο Πούτιν και ο Μεντβέντεφ ξυπνούν με πονοκέφαλο μετά από μια νύχτα διασκέδασης. «Θυμάσαι ποιος από τους δύο είναι σήμερα πρόεδρος και ποιος πρωθυπουργός;» ρωτάει ο πρώτος. «Ιδέα δεν έχω», απαντάει ο Μεντβέντεφ. «Μπορώ να είμαι πρωθυπουργός αν θέλεις», προσθέτει. «Ωραία», του απαντάει ο Πούτιν. «Πήγαινε να φέρεις τις μπύρες».

Μνήμες από την ΕΣΣΔ

Ακόμα και ο ρωσικός Τύπος δεν επέδειξε ιδιαίτερο ενθουσιασμό για την ανακοίνωση του διδύμου. «Πούτιν για πάντα» ήταν ο τίτλος της λαϊκής εφημερίδας Moskovsky Komsomoletz. «Η ιστορία φαίνεται πως έχει σταματήσει στη χώρα μας, ο Πούτιν είναι το παρελθόν μας, το παρόν μας και το μέλλον μας», προσθέτει η εφημερίδα, επισημαίνοντας χαρακτηριστικά ότι η εναλλαγή των ρόλων των δύο ανδρών «ξεπέρασε τα συνέδρια του σοβιετικού ΚΚ».

Ο Πούτιν επανέρχεται «για δώδεκα χρόνια», γράφει η Nezavisimaja Gazeta στην πρώτη σελίδα της, ενώ η αντιπολιτευόμενη εφημερίδα Novaya Gazeta δημοσιεύει σκίτσο που εικονίζει «την ηγεσία της χώρας όπως θα είναι το 2024»: τον Πούτιν, τον Μεντβέντεφ και άλλους γερασμένους Ρώσους αξιωματούχους, φορώντας παράσημα θυμίζοντας τους ηγέτες της σοβιετικής εποχής.

Για την κυβερνητική εφημερίδα Rossiyskaya gazeta, που επαναλαμβάνει τις δηλώσεις του Πούτιν για το όραμά του για τη χώρα, τα νέα δεδομένα αποτελούν «κίνηση προς τα εμπρός».

Απαισιοδοξία στη Δύση

Πολλά δυτικά ΜΜΕ περιέγραψαν με τα μελανότερα χρώματα την κατάσταση. «Ο Πούτιν ψηφίζει υπέρ της επιστροφής του Πούτιν», είναι ο σαρκαστικός τίτλος του κύριου άρθρου των Financial Times. «Βλαντιμίρ Πούτιν: η επιστροφή του βασιλιά», σχολιάζει ο Guardian, επισημαίνοντας χαρακτηριστικά ότι αν παραμείνει στην εξουσία μέχρι το 2024 θα έχει ξεπεράσει σε μακροβιότητα το Λεονίντ Μπρέζνιεφ (18 χρόνια στην εξουσία) και θα έχει πλησιάσει το Στάλιν (31 χρόνια). «Η επιστροφή του άνδρα που δεν έφυγε ποτέ», είναι ο καυστικός τίτλος σε άρθρο του Economist.

Ανησυχίες υπάρχουν και ως προς τη εξωτερική πολιτική που θα ακολουθήσει ο Πούτιν, καθώς ο ηπιότερες - και πιο ευγενικός, όπως ισχυρίζονται κάποιοι δυτικοί - Μεντβέντεφ θεωρείτο πιο συνεργάσιμος και φιλοδυτικός συνομιλητής, έστω και αν ο Πούτιν κινούσε παρασκηνιακά τα νήματα. Η καλή προσωπική του σχέση με τον Αμερικανό πρόεδρο οδήγησε σε άμβλυνση των εντάσεων που είχαν δημιουργηθεί επί δεύτερης θητείας Τζορτζ Μπους, με τον Μπαράκ Ομπάμα να προωθεί την περίφημη πολιτική «επανεκκίνησης» («reset»).

Τα δυτικά ΜΜΕ περιγράφουν τον πρώην πράκτορα της KGB Πούτιν ως ενστικτωδώς αντιδυτικό, αντιδημοκρατικό και μεγαλομανή. Υπάρχουν βέβαια και οι πιο αισιόδοξοι, που προβλέπουν ότι μπορεί να δούμε μια νέα, βελτιωμένη, πιο φιλελεύθερη εκδοχή του Πούτιν (τον «Πούτιν 2.0») που θα επιχειρήσει αποκέντρωση της εξουσίας από το Κρεμλίνο. «Δεν θα είναι εύκολο, γιατί θα πρέπει να αποδομήσει αυτά που ο ίδιος δημιούργησε», επισημαίνει πρώην συνεργάτης του στους New York Times.

ΑΛΙΝΑ ΣΑΡΑΝΤΗ