Φανταστείτε ότι ζείτε στο σπίτι των ονείρων σας, στην πλαγιά ενός βουνού. Είναι χειμώνας και έξω χιονίζει και κάνει κρύο. Πολύ κρύο. Χιονίζει. Τζάκι δεν υπάρχει, ούτε όμως και καλοριφέρ. Τι κάνετε; Κάθεστε άνετα στον καναπέ και το απολαμβάνετε γιατί... ζείτε σε ένα παθητικό σπίτι.

«Είναι σαν να ζεις μέσα σε ένα θερμός», λέει η αρχιτέκτονας Νάνσι Σουλτς, η οποία σχεδίασε και ζει σε ένα από τα μόλις 13 τέτοια σπίτια που υπάρχουν στις Ηνωμένες Πολιτείες και μάλιστα σε περιοχή όπου καταγράφονται εξαιρετικά χαμηλές θερμοκρασίες. «Ένα γυάλινο θερμός», συμπληρώνει ο σύζυγός της», εξηγώντας ότι οι εξωτερικοί τοίχοι και τα γερμανικά παράθυρα «σφραγίζουν» το σπίτι διατηρώντας την θερμοκρασία στο εσωτερικό τόσο αποτελεσματικά που όταν κοιτάζει έξω χρειάζεται να υπενθυμίζει στον εαυτό του ότι «μάλλον κάνει κρύο!»

Η Σουλτς κι ο σύζυγός της Τζον Έκφελντ αυτοαποκαλούνται «σοβαροί οικολόγοι». Οι εργασίες στο πρωτοποριακό τους σπίτι, στην καρδιά εθνικού δρυμού στις βόρειες ΗΠΑ, ούτε 80 χιλιόμετρα από τα σύνορα με τον Καναδά, ολοκληρώθηκαν πριν από μερικούς μήνες και ήδη το ζεύγος έχει διακριθεί για την προσπάθειά του, ενώ έχει λάβει και πιστοποίηση από το Ινστιτούτο Παθητικών Κατοικιών βάσει του γερμανικού συστήματος βαθμολόγησης, που προϋποθέτει το εκάστοτε σπίτι να καταναλώνει 90% λιγότερη ενέργεια από ένα συμβατικό. Να σημειωθεί ότι από χώρα σε χώρα, υπάρχουν διακυμάνσεις στο ποσοστό.

«Σφραγισμένα» σπίτια

Το «μυστικό» των παθητικών σπιτιών βρίσκεται στο κέλυφός τους, το οποίο πρέπει ουσιαστικά να «σφραγίζει» το σπίτι με τη χρήση διαφόρων μεθόδων και προϊόντων όπως η πυκνή μόνωση, τα πολύ καλής ποιότητας κουφώματα ή ένα σύστημα κυκλοφορίας του αέρα ειδικό για τέτοιες περιπτώσεις, που επιτρέπει τη διατήρηση της θερμοκρασίας. Το ζεύγος Σουλτς-Έκφελντ πρόσθεσε και ηλιακούς συλλέκτες που σε συνδυασμό με ένα πειραματικό σύστημα αποθήκευσης ηλιακής θερμικής ενέργειας, καλύπτει το σύνολο των ενεργειακών αναγκών του σπιτιού! Στην κλίμακα 1-100 ενεργειακής αποδοτικότητας η... «ζεστή φωλιά» τους έχει βαθμολογηθεί με 97%, δηλαδή υπερβαίνει κατά 7% το όριο του Ινστιτούτου Παθητικών Κατοικιών καταναλώνοντας ελάχιστη ενέργεια.

Και ενώ στις Ηνωμένες Πολιτείες μόνο 13 σπίτια πληρούν τις προαναφερθείσες (και πολλές ακόμη) προδιαγραφές, στη βόρεια Ευρώπη - κυρίως στις σκανδιναβικές χώρες και στη Γερμανία - η ιδέα κερδίζει έδαφος τα τελευταία χρόνια: σύμφωνα με τους πιο πρόσφατους υπολογισμούς, έχουν ανεγερθεί περίπου 25.000 κατοικίες και άλλα κτήρια, π.χ. κάποια σχολεία ή γραφεία επιχειρήσεων.

Το μεγάλο μειονέκτημα των κτηρίων αυτών είναι η τιμή τους: υπολογίζεται ότι κατά μέσο όρο στοιχίζουν περίπου 15% περισσότερο από τα συμβατικά κτήρια ανάλογου μεγέθους. Η Νάνσι Σουλτς παραδέχεται ότι για να χτιστεί το σπίτι όπου ζει με το σύζυγό της, κατέβαλαν ποσά που λίγοι θα ήταν σε θέση να δαπανήσουν, ακόμη και για μια τέτοια επένδυση ζωής, που μακροπρόθεσμα θα τους βοηθήσει να εξοικονομήσουν χρήματα. «Θα μπορούσαμε να το έχουμε κατασκευάσει με απλούστερο τρόπο», λέει η Σουλτς εξηγώντας ότι τα καμπυλωτά παράθυρα τους έβγαλαν εκτός προϋπολογισμού. Προσθέτει όμως ότι το σπίτι σημαίνει πολλά για την ίδια και το σύζυγό της: «Είναι μέρος του συστήματος αξιών μας», λέει.

Κερδίζουν έδαφος

Παρά το μειονέκτημα του επιπλέον κόστους, η ιδέα των παθητικών κατοικιών φαίνεται πως παύει σιγά σιγά να αποτελεί προνόμιο μιας «πράσινης ολιγαρχίας». Χαρακτηριστικό είναι ότι πριν από λίγα χρόνια, στο πρώτο Συνέδριο Παθητικής Κατοικίας στη Βόρειο Αμερική οι παρευρισκόμενοι ήταν... μετρημένοι στα δάχτυλα. Στο φετεινό συνέδριο, που πραγματοποιήθηκε στις αρχές του μήνα στο Πόρτλαντ του Όρεγκον, παρευρέθηκαν 350 άτομα. Ενδεικτική αυτής της τάσης είναι και η πρωτοβουλία της Habitat for Humanity, της γνωστής οργάνωσης που ανεγείρει σπίτια για οικογένειες που έχουν ανάγκη, να εντάξει τις παθητικές κατοικίες στο πρόγραμμά της. Αρκετές χτίζονται ήδη ανά τις Ηνωμένες Πολιτείες.

Εν μέσω της όλης συζήτησης γύρω από την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και την ανάγκη υπεύθυνης διαχείρισης ενέργειας, κάποιοι «βλέπουν» τα παθητικά σπίτια να προβάλλονται ως ιδανική λύση.