Όλο και συχνότερα το τελευταίο διάστημα, η λέξη «γεωμηχανική» αναφέρεται σε συζητήσεις γύρω από τους πιθανούς τρόπους αντιμετώπιση των συνεπειών της κλιματικής αλλαγής. Πρόκειται για μια σειρά από αμφιλεγόμενες τεχνικές που κάποιοι πιστεύουν ότι θα φέρουν αποτέλεσμα.

Μεταξύ των προτάσεων που έχουν διατυπωθεί είναι η τοποθέτηση κατόπτρων στο Διάστημα, ο ψεκασμός των ωκεανών με σίδηρο - μέθοδος που έχει δοκιμαστεί πειραματικά- η διοχέτευση θείου στην ατμόσφαιρα, ακόμη και η δημιουργία τεχνητών ηφαιστείων.

Πολλοί είναι αυτοί που προειδοποιούν κατά καιρούς ότι η εφαρμογή τέτοιων προτάσεων θα μπορούσε να έχει καταστροφικές συνέπειες. Η τελευταία τέτοια προειδοποίηση έρχεται από... τον πλανήτη Αφροδίτη, όπου επιστήμονες του Ευρωπαϊκού Διαστημικού Προγράμματος εντόπισαν το 2008 μυστηριώδη σύννεφα από διοξείδιο του θείου. Με τη βοήθεια εξομοιωτή που επινόησε ένας Κινέζος μεταπτυχιακός φοιτητής του Ινστιτούτου Τεχνολογίας της Καλιφόρνια, οι επιστήμονες έχουν τώρα την ευκαιρία να τα μελετήσουν με λεπτομέρεια.

Σύμφωνα λοιπόν με το Ζι Ζανγκ και τους συναδέλφους του, σταγονίδια θειϊκού οξέος μπορούν σε μεγάλα υψόμετρα να εξατμιστούν απελευθερώνοντας αέρια, τα οποία διασπώνται από το φως του Ήλιου και παράγουν αέριο διοξείδιο του θείου. Η Αφροδίτη καλύπτεται από τέτοια σύννεφα θειϊκού οξέος - σε υψόμετρο περίπου 50 με 65 χιλιομέτρων- που μας εμποδίζουν να παρατηρήσουμε την επιφάνεια του πλανήτη. Σχηματίζονται όταν το διοξείδιο του θείου, το οποίο παράγεται από την ηφαιστειακή δραστηριότητα «συναντά» το εξατμισμένο νερό και σχηματίζει σταγονίδια θειϊκού οξέος.

Υπό κανονικές συνθήκες, σε υψόμετρα μεγαλύτερα από 70 χιλιόμετρα, όσο διοξείδιο του θείου απομένει εξουδετερώνεται με την έκθεσή του στην έντονη ηλιακή ακτινοβολία. Έτσι, η ανακάλυψη ενός στρώματος διοξειδίου του θείου σε πολύ μεγαλύτερο υψόμετρο, έχρηζε λεπτομερέστερης μελέτης. «Δεν περιμέναμε να υπάρχει στρώμα θείου σε τόσο μεγάλο υψόμετρο, όμως πλέον μπορούμε να εξηγήσουμε τις μετρήσεις μας», λέει ο Χόκαν Σβέντχεμ της Ευρωπαϊκής Διαστημικής Υπηρεσίας. «Τα ευρήματά μας όμως σημαίνουν επίσης ότι ο κύκλος θείου στην ατμόσφαιρα είναι πιο περίπλοκος απ' όσο πιστεύαμε».

Τι σημαίνουν όλα αυτά για τη Γη;

Από τη μία, τα νέα επιστημονικά ευρήματα ρίχνουν φως στη φύση της ατμόσφαιρας της Αφροδίτης. Από την άλλη, θέτουν υπό αμφισβήτηση την αποτελεσματικότητα μιας από τις γνωστότερες τεχνικές που έχουν προταθεί για την ανάσχεση της κλιματικής αλλαγής πολύ πιο κοντά μας... στη Γη.

Ο Ολλανδός Νομπελίστας χημικός Πάουλ Κρούτσεν έχει προτείνει την τεχνητή διοχέτευση μεγάλων ποσοτήτων διοξειδίου του θείου στην ατμόσφαιρα, σε υψόμετρο περίπου 20 χιλιομέτρων, ως «αντίδοτο» στην υπερθέρμανση του πλανήτη. Έμπνευσή του υπήρξαν οι παρατηρήσεις του μετά από ισχυρές ηφαιστειακές εκρήξεις και συγκεκριμένα την έκρηξη του ηφαιστείου Πινατούμπο των Φιλιππίνων, το 1991: φθάνοντας σε υψόμετρο 20 χιλιομέτρων, το διοξείδιο του θείου σχημάτισε σταγονίδια θειϊκού οξέος, παρόμοια με αυτά που εντοπίστηκαν στα σύννεφα πάνω από την Αφροδίτη. Τα σύννεφα εξαπλώθηκαν και τα σταγονίδια δημιούργησαν ένα στρώμα νέφους που «έστειλε» κάποιες από τις αχτίδες του Ηλίου πίσω στο Διάστημα, ψυχραίνοντας ολόκληρο τον πλανήτη κατά περίπου μισό βαθμό Κελσίου.

Με δεδομένα τα νέα αυτά ευρήματα ωστόσο, η διοχέτευση σταγονιδίων θείου στην ατμόσφαιρα της Γης δεν θα είναι τόσο αποτελεσματική. Εξάλλου, κανείς δεν είναι σε θέση να απαντήσει στο ερώτημα πόσο γρήγορα αυτό το - αρχικά προστατευτικό- νέφος θα μετατραπεί ξανά σε αέριο θειϊκό οξύ, το οποίο ως διάφανο, επιτρέπει στο ηλιακό φως να το διαπερνά.

«Θα πρέπει να εξετάσουμε με μεγάλη λεπτομέρεια τις πιθανές συνέπειες ενός τέτοιου τεχνητού στρώματος θείου στη γήινη ατμόσφαιρα», λέει ο ερευνητής του Πανεπιστημίου των Βερσαλλιών Ζαν-Λου Μπερτό. «Η Αφροδίτη καλύπτεται από ένα τεράστιο στρώμα τέτοιων σταγονιδίων, συνεπώς οτιδήποτε μάθουμε γι' αυτά τα σύννεφα θα είναι πιθανότατα σχετικό με οποιαδήποτε εφαρμογή της γεωμηχανικής στον πλανήτη μας».