Για την ανάγκη ανάληψης ευθυνών από ολόκληρη την κοινωνία, και επομένως και από τα πανεπιστήμια, στην εποχή λιτότητας και περικοπών των δημοσίων δαπανών, αναφέρθηκε ο Αντιπρύτανης του πανεπιστημίου της Οξφόρδης καθηγητής Αντριου Χάμιλτον, μιλώντας στo naftemporiki.gr.
Ο καθηγητής πρόσθεσε ωστόσο ότι «η εξέλιξη της κοινωνίας πολιτιστικά, οικονομικά και τεχνολογικά ξεκινάει σε μεγάλο βαθμό εντός των πανεπιστημίων», οπότε η επένδυση στα πανεπιστήμια είναι μια επένδυση στο μέλλον.
Μας μίλησε εκτενώς για τη χρηματοδότηση των πανεπιστημίων, εν όψει και της ψήφισης αυτή την εβδομάδα του αμφιλεγόμενου νομοσχεδίου της βρετανικής κυβέρνησης για την αύξηση των πανεπιστημιακών διδάκτρων, τα οποία αναμένεται να διπλασιαστούν στις 6.000 στερλίνες ετησίως ή και στις 9.000 στερλίνες σε ορισμένες περιπτώσεις. Όπως τόνισε, οι αλλαγές, που έχουν οδηγήσει σε διαδηλώσεις και καταλήψεις πανεπιστημίων, είναι «ένα βήμα προς μια πιο βιώσιμη δομή». Χαρακτήρισε «ευρηματικό» τον τρόπο αποπληρωμής που προωθεί η κυβέρνηση με το συγκεκριμένο νομοσχέδιο, το οποίο προβλέπει ότι θα τα δίδακτρα θα λαμβάνουν τη μορφή δανείου που θα αποπληρώνεται όταν οι φοιτητές έχουν ολοκληρώσει τις σπουδές τους, έχουν βρει δουλειά και εισπράττουν πάνω από ένα συγκεκριμένο ποσό.
Ο Aντριου Χάμιλτον είναι Καθηγητής Χημείας και ανέλαβε το αξίωμα του Αντιπρύτανη του πανεπιστημίου της Οξφόρδης (το οποίο ουσιαστικά σημαίνει ότι διατελεί καθήκοντα Πρύτανη, καθώς ο τίτλος του Πρύτανη είναι τιμητικός) τον Οκτώβριο του 2009. Από το 2004 μέχρι το 2008 διετέλεσε Αντιπρύτανης του πανεπιστημίου του Yale. Συναντήσαμε τον καθηγητή στην Αθήνα, όπου βρέθηκε για να συναντηθεί με αποφοίτους και δωρητές του πανεπιστημίου της Οξφόρδης.
Ο καθηγητής Αντριου Χάμιλτον
Έχετε μακρά εμπειρία του αμερικανικού συστήματος ανώτατης εκπαίδευσης, καθώς και του βρετανικού, ενώ είστε Αντιπρύτανης του πανεπιστημίου της Οξφόρδης εδώ και ένα χρόνο. Πώς θα συγκρίνατε τα δύο συστήματα σε σχέση με τα προτερήματα και τα μειονεκτήματά τους;
Αυτό είναι ένα μεγάλο ζήτημα για το οποίο έχουν γραφτεί πολλά βιβλία. Μπορώ να συγκρίνω ειδικά το Yale και την Οξφόρδη που είναι δύο από τα καλύτερα πανεπιστήμια του κόσμου και βρίσκω πολλά πράγματα που είναι παρόμοια. Και στα δύο δίνεται πολλή μεγάλη έμφαση στην αριστεία σε κάθε τομέα - στην πρόσληψη προσωπικού, στην επιλογή των φοιτητών, στο είδος της έρευνας που γίνεται, υπάρχει μια νοοτροπία που είναι αρκετά παρόμοια. Αλλά στην πραγματικότητα τα δύο εκπαιδευτικά συστήματα είναι πολύ διαφορετικά. Πρέπει να ξεκαθαρίσω ότι τα μεταπτυχιακά συστήματα τα οποία δίνουν έμφαση στην έρευνα είναι πολύ παρόμοια, όπως συμβαίνει πάνω κάτω σε ολόκληρο τον κόσμο. Αλλά στο προπτυχιακό επίπεδο στις Ηνωμένες Πολιτείες υπάρχει μία έμφαση στη γενική εκπαίδευση. Τα πρώτα δύο χρόνια, οι φοιτητές παρακολουθούν πολλά μαθήματα, μία ξένη γλώσσα, φιλοσοφία, επιστήμη, ένα εύρος μαθημάτων και αποφασίζουν πού θα επικεντρωθούν στο μέσο των σπουδών τους. Στην Αγγλία είναι πολύ πιο επικεντρωμένες οι σπουδές, ήδη από το λύκειο ο μαθητής έχει αποφασίσει αν θα γίνει επιστήμονας ή φιλόλογος, ήδη από την ηλικία των 16 παρακολουθούν μόνο τρία μαθήματα. Όταν πήγαινα σχολείο τα τελευταία χρόνια παρακολουθούσα μαθηματικά, φυσική και χημεία και σπούδασα χημεία, όχι ξένες γλώσσες, όχι αγγλική λογοτεχνία, όχι φιλοσοφία, μόνο χημεία. Συχνά με ρωτούν ποιο από τα δύο συστήματα είναι καλύτερο και δεν υπάρχει απάντηση σε αυτό. Και τα δύο έχουν μεγάλα προτερήματα. Για το αμερικάνικο μπορεί κανείς να πει ότι επιτρέπει στους νεαρούς φοιτητές να διερευνήσουν τα ενδιαφέροντά τους να επικεντρωθούν σε ένα μάθημα μόνο όταν έχουν καταλάβει ποιο είναι το πάθος τους. Στη Βρετανία από την άλλη, ο φοιτητής μελετά βαθύτερα ένα μάθημα και αυτό έχει σημαντικές επιπτώσεις στην ανάπτυξη της αναλυτικής σκέψης, την κατανόηση ενός μαθήματος.
Ο τρόπος χρηματοδότησης θεωρείται συχνά μία από τις βασικές διαφορές ανάμεσα στα δύο συστήματα. Πιστεύετε ότι το μεγαλύτερο ποσοστό ιδιωτικής χρηματοδότησης στις ΗΠΑ είναι ένας από τους λόγους που τα αμερικανικά πανεπιστήμια βρίσκονται στην κορυφή των κατατάξεων με τα καλύτερα πανεπιστήμια παγκοσμίως;
Για να μιλήσω ειλικρινά, ναι. Ένα από τα πράγματα που πρέπει να θυμάται κανείς για την Αμερική είναι ότι υπάρχει ένα τεράστιο «οικοσύστημα» ιδρυμάτων ανώτατης εκπαίδευσης, από το Harvard και το Yale και το Stanford μέχρι τα κοινοτικά κολλέγια, που παίζουν πολύ σημαντικό ρόλο σε τοπικό επίπεδο. Και δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ανάμεσα στα κορυφαία πανεπιστήμια που βασίζονται στην έρευνα ο ρόλος των ταμείων δωρεών (endowments) που καθιστούν ένα πανεπιστήμιο αυτάρκες είναι πολύ σημαντικός. Για παράδειγμα στο Harvard και το Yale έχουν ταμεία ύψους 20 δισ. δολαρίων, ενώ στο Yale μόνο το εισόδημα, οι τόκοι από αυτά τα επενδυμένα κεφάλαια, αντιστοιχούν περίπου στο 40% του προϋπολογισμού του πανεπιστημίου. Στην Οξφόρδη, το αντίστοιχο ποσοστό είναι χαμηλότερο από 5%. Νομίζω ότι το να αυξήσουμε αυτό το ποσοστό πρέπει να είναι μια προτεραιότητα για εμάς στην Οξφόρδη αν είναι να παραμείνουμε στο επίπεδο που είμαστε σήμερα, στο ίδιο δηλαδή επίπεδο με το Harvard, το Yale, το Stanford.
Ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος να κλείσει η «τρύπα» στη χρηματοδότηση των βρετανικών πανεπιστημίων; Με αύξηση στις δωρεές ή με αύξηση στα δίδακτρα όπως αυτή που προωθεί η βρετανική κυβέρνηση;
Πρέπει να υπάρχει μία διαφοροποίηση στις πηγές εισοδήματος. Η εξάρτηση από μία και μόνο πηγή είναι δυνητικά προβληματική. Ένα πανεπιστήμιο όπως η Οξφόρδη πρέπει να διαφοροποιήσει τις πηγές εισοδήματός του και ναι, η φιλανθρωπία θα είναι μέρος αυτού και ναι, τα δίδακτρα θα είναι μέρος αυτού, αλλά θα υπάρξουν και άλλα. Για παράδειγμα η εμπορευματοποίηση της έρευνας, όπου είναι δυνατό, η ανάπτυξη εταιρειών που θα εξασφαλίσουν ότι οι ανακαλύψεις που γίνονται στην Οξφόρδη θα βρουν το δρόμο τους στην αγορά, είναι μια ακόμα πηγή εσόδων . Στην Οξφόρδη είμαστε επίσης πολύ τυχεροί που έχουμε έναν πολύ αποτελεσματικό εκδοτικό οίκο, το Oxford University Press, που μας βοηθά να εκπληρώσουμε την ακαδημαϊκή και εκπαιδευτική μας αποστολή και παρέχει επίσης οικονομική στήριξη μέσω των πλεονασμάτων του. Οπότε η διαφοροποίηση των πηγών εσόδων, σε αντίθεση με την εξάρτηση από μία και μόνο, νομίζω ότι θα είναι πολύ σημαντική στο μέλλον.
Πώς σχολιάζετε λοιπόν την πρόταση της κυβέρνησης για αύξηση των διδάκτρων; Βοηθά τα πανεπιστήμια γενικά και την Οξφόρδη συγκεκριμένα, τοποθετεί σε μειονεκτική θέση τους φτωχότερους φοιτητές;
Είναι προφανώς ένα σύνθετο ερώτημα και φυσικά δεν μπορούμε να το διαχωρίσουμε από αυτό που έχει ήδη συμβεί στο Ηνωμένο Βασίλειο τους τελευταίους μήνες, που είναι η απόφαση της κυβέρνησης ότι η πιο σημαντική προτεραιότητα για την οικονομική υγεία της χώρας είναι η επίθεση στο έλλειμμα. Η κυβέρνηση έχει αποφασίσει να το κάνει μέσω της μείωσης των δημόσιων δαπανών, πολύ σημαντικής μείωσης, έως και 40%, και τέτοιου μεγέθους μειώσεις θα υποστούν και τα πανεπιστήμια. Η απόφαση ήταν να μειωθεί η χρηματοδότηση στο κομμάτι της διδασκαλίας. Οπότε όταν βλέπουμε τη νέα πρόταση για τα δίδακτρα και τη χρηματοδότηση της ανώτατης εκπαίδευσης στο Ηνωμένο Βασίλειο, πρέπει να το δούμε στο πλαίσιο της δραματικής μείωσης της στήριξης που θα λαμβάνουν από την κυβέρνηση. Συγκεκριμένα για την Οξφόρδη, αν θέλουμε να παραμείνουμε στην κορυφή των πανεπιστημίων παγκοσμίως και να συνεχίσουμε να παρέχουμε την εξαιρετική διδασκαλία σε προπτυχιακό επίπεδο μέσω του συστήματος του tutorial (σ.σ. σύστημα διδασκαλίας σε μικρές ομάδες που συνήθως περιλαμβάνουν τον καθηγητή και δύο φοιτητές), τότε πρέπει να βρούμε εναλλακτικές μορφές χρηματοδότησης και τα δίδακτρα θα πρέπει να είναι μέρος αυτών. Πάντα όμως τόνιζα, και το τονίζω και τώρα, ότι η αύξηση στα δίδακτρα θα πρέπει να συνοδεύεται από μία πολύ σημαντική ενίσχυση των υποτροφιών, όπως κάνουν τα κορυφαία αμερικανικά πανεπιστήμια. Στο επίπεδο της επιλογής φοιτητών θα πρέπει να εξασφαλίζουμε ότι κανένας φοιτητής που έχει τις ακαδημαϊκές προϋποθέσεις και τις δυνατότητες να σπουδάσει στην Οξφόρδη δεν θα πρέπει να εμποδίζεται από το να έρχεται εξαιτίας οικονομικών λόγων.
Για να παραμείνουμε λίγο σε αυτό, ο υπουργός Επιχειρήσεων Βινς Κέιμπλ είπε πρόσφατα ότι αν δεν αυξάνονταν τα δίδακτρα τότε κορυφαία βρετανικά πανεπιστήμια όπως η Οξφόρδη και το Κέμπριτζ θα έπρεπε να ιδιωτικοποιηθούν. Βρίσκεται στο τραπέζι η ιδιωτικοποίηση της Οξφόρδης, θα εξετάζατε κάτι τέτοιο;
Με πολλούς τρόπους αυτή είναι η λάθος λέξη, γιατί η Οξφόρδη είναι ήδη ιδιωτική. Είναι μια ιδιωτική φιλανθρωπική επιχείρηση, δεν είμαστε μέρος του κράτους, λαμβάνουμε κρατική χρηματοδότηση για την έρευνά μας και αυτή τη στιγμή για τη διδασκαλία. Συνήθως χρησιμοποιούμε μια άλλη λέξη, «ανεξάρτητη», και δεν θα θέλαμε ποτέ η Οξφόρδη να είναι ανεξάρτητη από την κυβέρνηση. Ούτε το Harvard, το Stanford ή το Yale δεν είναι ανεξάρτητα από την αμερικανική κυβέρνηση, λαμβάνουν σημαντική κεφάλαια για έρευνα. Αυτό στο οποίο συνήθως αναφέρονται όταν μιλούν για τέτοια ζητήματα είναι το ποσό που δίνει η κυβέρνηση για τη διδασκαλία και φυσικά είμαστε αντιμέτωποι με ένα μέλλον όπου αυτό θα μειωθεί πολύ σημαντικά ούτως ή άλλως.
Έχουμε δει παρόμοιες τάσεις και αλλού στην Ευρώπη. Είχαμε πρόσφατα φοιτητικές διαδηλώσεις στην Ιταλία λόγω της μείωσης της κρατικής χρηματοδότησης. Είναι σωστό να μειώνεται η χρηματοδότηση στα πανεπιστήμια σε μία εποχή λιτότητας;
Είμαστε σε μια δύσκολη οικονομική συγκυρία, κάθε κομμάτι της κοινωνίας πρέπει να αναλάβει κάποιο τμήμα της ευθύνης και να παίξει το ρόλο του στο να βοηθήσει την κυβέρνηση να επαναφέρει την οικονομία σε τροχιά ανάπτυξης και ευημερίας. Υπό αυτή την έννοια δεν νομίζω ότι τα πανεπιστήμια θα πρέπει να αντιμετωπίζονται διαφορετικά από άλλα τμήματα της κοινωνίας. Από την άλλη βέβαια, τα πανεπιστήμια έχουν να κάνουν με το μέλλον. Εκεί γίνεται η έρευνα που είναι πολύ σημαντική για το μέλλον της ιατρικής, της τεχνολογίας, της επιστήμης, των ανθρωπιστικών επιστημών. Η εξέλιξη της κοινωνίας, πολιτιστικά και οικονομικά και τεχνολογικά, ξεκινάει σε μεγάλο βαθμό εντός των πανεπιστημίων, οπότε όταν επενδύουμε στα πανεπιστήμια επενδύουμε στο μέλλον. Αυτό ασφαλώς ισχύει και όταν επενδύουμε στη διδασκαλία των νέων που θα πάρουν τη θέση τους στην κοινωνία. Οπότε μειώνουμε την επένδυση στα πανεπιστήμια με δικό μας κίνδυνο και νομίζω ότι υπάρχει ισχυρό επιχείρημα για υψηλό και συνεχόμενο επίπεδο κρατικής υποστήριξης στα πανεπιστήμια επειδή το κοινό όφελος είναι τόσο μεγάλο και επειδή ο ρόλος των πανεπιστημίων σε όλες τις κοινωνίες είναι τόσο σημαντικός. Και νομίζω ότι αρκεί κανείς να στρέψει το βλέμμα σε χώρες όπως η Κίνα, η Ινδία, οι Ηνωμένες Πολιτείες, όπου υπάρχουν συνεχώς επενδύσεις για την έρευνα, την ανώτατη εκπαίδευση, και αναγνώριση του σημαντικού ρόλου που θα παίξουν τα πανεπιστήμια στο μέλλον.
Από τη μία πλευρά υπάρχουν οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Βρετανία, που κινείται προς την κατεύθυνση των ΗΠΑ, και από την άλλη υπάρχει το ευρωπαϊκό σύστημα όπου το κράτος παρέχει το μεγαλύτερο ποσοστό χρηματοδότησης για τα πανεπιστήμια και η εκπαίδευση είναι δωρεάν. Νομίζετε ότι το ευρωπαϊκό σύστημα μπορεί να συνεχιστεί σε μακροπρόθεσμό ορίζοντα;
Δεν μπορώ να σχολιάσω το ευρωπαϊκό σύστημα. Κάθε κοινωνία παίρνει τις αποφάσεις της και κάνει τις επιλογές της. Η επιλογή που κάνει τώρα η βρετανική κυβέρνηση είναι σαφές ότι είναι να αυξήσει το ποσοστό των ιδιωτικών επενδύσεων στα πανεπιστήμια, επενδύσεις δηλαδή μέσω των διδάκτρων και, για εμάς στην Οξφόρδη, και μέσω της σημαντικής αύξησης της φιλανθρωπίας. Αν με ρωτάτε αν το τρέχον -όχι το προτεινόμενο- σύστημα είναι βιώσιμο για την Οξφόρδη, θα σας έλεγα όχι, δεν είναι βιώσιμο, χρειάζεται αλλαγή. Για εμένα η αλλαγή που προτάθηκε και που θα συζητηθεί στο κοινοβούλιο είναι ένα βήμα προς μία πιο βιώσιμη δομή. Αλλά είμαι πεπεισμένος ότι καθώς τελείται αυτή η αλλαγή πρέπει να υπάρξει μεγάλη έμφαση στο να είναι προσβάσιμα σε όλους τα πανεπιστήμια και επομένως να παρέχουμε υποτροφίες για φοιτητές που προέρχονται από χαμηλότερα εισοδηματικά στρώματα της κοινωνίας. Η πρόταση της κυβέρνησης για δάνεια που αποπληρώνονται μόνο όταν κανείς δουλεύει και ο μισθός του φτάσει σε κάποιο επίπεδο, είναι ευρηματική, σημαίνει ότι αυτοί που αποπληρώνουν είναι αυτοί που μπορούν να το κάνουν.
Θα εξέταζε ποτέ το πανεπιστήμιο της Οξφόρδης το ενδεχόμενο να ιδρύσει παραρτήματα στο εξωτερικό;
Είναι αστείο, μου κάνουν συχνά αυτή την ερώτηση. Συνήθως απαντώ ότι χρειάστηκαν 900 χρόνια για να οικοδομήσουμε ένα πανεπιστήμιο και φοβάμαι ότι θα μας χρειαστούν άλλα 900 για να οικοδομήσουμε και ένα δεύτερο. Ο προβληματισμός πίσω από αυτό το ερώτημα είναι πώς μπορούμε καλύτερα να αναπτύξουμε την παγκόσμια διάσταση και επιρροή του πανεπιστημίου της Οξφόρδης. Η Οξφόρδη είναι ασφαλώς ένας πολύ ξεχωριστός τόπος. Η φύση της πόλης, η φύση των 38 κολλεγίων που είναι τα κοσμήματα της Οξφόρδης και τα οποία ασφαλώς δεν μπορούν να δημιουργηθούν εκ νέου για παράδειγμα στην Ινδία, και βεβαίως η αφοσίωση στην αριστεία, όχι μόνο στην εκπαίδευση αλλά στο περιβάλλον, στη δομή των κολλεγίων, στις ευκαιρίες για συζήτηση και ανταλλαγή ιδεών ανάμεσα σε διαφορετικά τμήματα, όλα αυτά είναι πολύ σημαντικά στοιχεία του εκπαιδευτικού συστήματος της Οξφόρδης. Δεν νομίζω ότι μπορούμε να τα αναπαράγουμε όλα αυτά σε ένα διαφορετικό περιβάλλον, αλλά νομίζω ότι υπάρχουν πολλές ευκαιρίες για συνεργασίες. Πράγματι, αυτή τη στιγμή η Οξφόρδη έχει χιλιάδες επιστημονικές συνεργασίες ανά τον κόσμο, έχουμε ερευνητικά κέντρα στην Ταϊλάνδη, την Κένυα, το Βιετνάμ, την Κίνα, το πανεπιστήμιο επεκτείνεται στην έρευνα και όλο και περισσότερο στα διδακτικά της προγράμματα. Οπότε θεωρώ ότι ήδη έχουμε μία ισχυρή διεθνή διάσταση η οποία μπορεί να ενισχυθεί περαιτέρω και θα ενισχυθεί περαιτέρω. Αυτό όμως θα γίνει βραχυπρόθεσμα με την ανάπτυξη των συνεργασιών και όχι αναπαραγωγής για παράδειγμα του κολλεγίου St John's ή του Christ Church. Και πώς θα μπορούσαμε εξάλλου να αναπαράγουμε το ψιλόβροχο που είναι τόσο ζωτικό κομμάτι της Οξφόρδης; Αυτά είναι ζητήματα που συζητούμε και θα παίξουν σημαντικό ρόλο. Αλλά σε καμία περίπτωση το γεγονός ότι δεν βιαστήκαμε να εγκαταστήσουμε ένα παράρτημα στο εξωτερικό δεν σημαίνει ότι δεν είμαστε προσηλωμένοι στην ανάπτυξης διεθνούς επιρροής και διάστασης, που έχει εδώ και αιώνες η Οξφόρδη. Θα πρέπει να σας πω ότι η Οξφόρδη δέχτηκε τον πρώτο της ξένο φοιτητή το 1190, είναι λοιπόν ένα διεθνές πανεπιστήμιο εδώ και πολύ καιρό.
ΑΛΙΝΑ ΣΑΡΑΝΤΗ
