Πίσω από την ντροπή και τις ηθικές αξίες έως τη δημιουργικότητα και τις σεξουαλικές προτιμήσεις κρύβεται ο εγκέφαλος –το πιο σύνθετο και άγνωστο τμήμα του οργανισμού. Στο βιβλίο της με τίτλο «The Brain Book», η δημοσιογράφος Ρίτα Κάρτες επιχειρεί να αποκαλύψει μερικά από τα καλά κρυμμένα μυστικά του εγκεφάλου.

Πεποιθήσεις και προκαταλήψεις

Το σύστημα απόψεων ενός ανθρώπου διαμορφώνεται με βάση ένα σύνθετο μοτίβο αλληλεπίδρασης μεταξύ γονιδίων, κουλτούρας και ανατροφής και παρέχει το πλαίσιο για τις μετέπειτα εμπειρίες του. Πολλές από τις εμπειρίες αυτές, ωστόσο, συνδέονται άμεσα με την εγκεφαλική δραστηριότητα –όπως, για παράδειγμα, οι υπερφυσικές εμπειρίες, οι οποίες αποδίδονται σε διαταραχές της λειτουργίας του εγκεφάλου. Η έκσταση που κυριαρχεί σε αυτές τις περιπτώσεις αποδίδεται σε μικρές κρίσεις των κροταφικών λοβών.

Διαφορές φύλου

Ο εγκέφαλος κάθε ατόμου είναι τόσο μοναδικός όσο και το πρόσωπό του. Μεταξύ των φύλων, ωστόσο, παρατηρούνται συγκεκριμένες διαφοροποιήσεις στις οποίες αποδίδονται και οι σεξουαλικές προτιμήσεις των ατόμων. Η αγενεσία μεσολοβίου (corpus callosum), για παράδειγμα, είναι περισσότερο ανεπτυγμένη στις γυναίκες απ’ ό,τι στους άνδρες, γεγονός που εξηγεί τη μεγαλύτερη συναισθηματική επαγρύπνηση των γυναικών.

Προσωπικότητα

Μετά από μελέτες, οι επιστήμονες κατέληξαν ότι η προσωπικότητα μπορεί να είναι «ορατή» μέσα από τη δραστηριότητα στα διάφορα τμήματα του εγκεφάλου. Τα εξωστρεφή άτομα, παραδείγματος χάριν, παρουσιάζουν μειωμένη δραστηριότητα κατά την ανταπόκρισή τους στα ερεθίσματα στο νευρονικοειδές κύκλωμα που κρατά τον εγκέφαλο αφυπνισμένο. Τα άτομα που έλκονται από την καινοτομία εμφανίζουν ισχυρούς δεσμούς ανάμεσα στον ιππόκαμπο και το ραβδωτό τμήμα (striatum) του εγκεφάλου, ενώ οι ντροπαλοί παρουσιάζουν αυξημένη εγκεφαλική δραστηριότητα στην αμυγδαλή του εγκεφάλου στη θέα εχθρικών προσώπων.

Μέγεθος του εγκεφάλου

Παρότι το μέγεθος του εγκεφάλου διαφέρει από άνθρωπο σε άνθρωπο, μέχρι στιγμής δεν έχει διαπιστωθεί συσχέτιση ανάμεσα στο μέγεθος του εγκεφάλου και τις διανοητικές λειτουργίες ή δυνατότητες του ατόμου. Στον εγκέφαλο του Αϊνστάιν, ο οποίος μελετήθηκε μετά το θάνατό του, διαπιστώθηκε ότι έλειπε ένα τμήμα από μια αυλάκωση που περνά μέσα από το βρεγματικό λοβό. Η περιοχή αυτή σχετίζεται με τα μαθηματικά και την αντίληψη του χώρου και πιστεύεται ότι η απουσία αυτού του τμήματος επέτρεψε στους νευρώνες της περιοχής να επικοινωνούν καλύτερα.

Γήρανση του εγκεφάλου

Οι περισσότεροι νευρώνες του εγκεφάλου λειτουργούν κανονικά καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του ατόμου. Παρ’ όλα αυτά, ο εγκέφαλος συρρικνώνεται κατά 5-10% μετά τα 20 έτη. Στις μεταβολές του εγκεφάλου περιλαμβάνεται η πλάτυνση των αυλακώσεων και ο σχηματισμός πλακών. Αυτό που παρατηρείται, επίσης, με την πάροδο των χρόνων είναι η φθορά του μυελωνόδους ελύτρου που μονώνει τους νευρώνες, με αποτέλεσμα να μειώνεται η αποτελεσματικότητα των εγκεφαλικών κυκλωμάτων και να παρουσιάζονται προβλήματα μνήμης.

Ύπνος και όνειρα

Είναι γνωστό πόσο σημαντικός είναι ο ύπνος όχι μόνο για την ευεξία αλλά και για την επιβίωση του ανθρώπου. Χωρίς αρκετό ύπνο, ο εγκέφαλος παθαίνει σύγχυση, χάνουμε την ικανότητά μας να σκεφτούμε και να θυμηθούμε. Οι κύκλοι ύπνου-ξύπνιου ελέγχονται από τους νευροδιαβιβαστές που ενεργούν σε συγκεκριμένα τμήματα του εγκεφάλου. Όταν είμαστε ξύπνιοι, συσσωρεύεται στον εγκέφαλο μια χημική ουσία, η αδενοσίνη, η οποία προκαλεί το αίσθημα της νύστας, ενώ όταν κοιμόμαστε διαλύεται σταδιακά. Όνειρα βλέπουμε κυρίως κατά τη λειτουργία REM που η εγκεφαλική δραστηριότητα κυμαίνεται σε υψηλά επίπεδα. Όνειρα βλέπουμε όμως και όταν κοιμόμαστε βαθιά, τα οποία συνήθως χαρακτηρίζονται από μεγαλύτερη συναισθηματική φόρτιση.

Ασυνείδητο

Το συνειδητό τμήμα του εγκεφάλου αποκρίνεται στα ερεθίσματα του ήχου, του φωτός και του πόνου, ωστόσο, τα επίπεδα της συνειδητότητας υποχωρούν σε περιπτώσεις σύγχυσης, παραληρήματος και κώματος, καθώς και υπό την επήρεια αλκοόλ ή ναρκωτικών ουσιών, τραυματισμού ή λοίμωξης και κούρασης. Το κώμα οφείλεται σε βλάβη των τμημάτων του εγκεφάλου που ευθύνονται για τη διατήρηση του ατόμου στο επίπεδο της συνειδητότητας. Υπάρχουν πολλοί βαθμοί κώματος. Στις λιγότερο σοβαρές περιπτώσεις, το άτομο μπορεί να ανταποκριθεί σε ορισμένα ερεθίσματα. Στη μόνιμη κωματώδη κατάσταση, ο ασθενής μοιάζει να κοιμάται και να ξυπνά, να κινεί τα μάτια και τα άκρα του σώματος, κινήσεις που κάνει σπασμωδικά χωρίς να ανταποκρίνεται σε συγκεκριμένα ερεθίσματα.

Πηγή: The Independent