ΓIA TO Μάη του '68 έχει χυθεί άφθονο μελάνι, κυρίως στη Γαλλία και στο γαλλόφωνο κόσμο, και τα τότε γεγονότα έχουν αναλυθεί από πολλές πλευρές. Ωστόσο, πιστεύουμε ότι μία αυθεντική μαρτυρία γι' αυτά δεν μπορεί να είναι άλλη από αυτήν του πρωταγωνιστή και πρωτεργάτη τους, Ντανιέλ Κον Μπεντίτ.
Φοιτητής τότε στο πανεπιστήμιο της Ναντέρ, ο αποκαλούμενος «κόκκινος Ντάνι», σήμερα ευρωβουλευτής των Πρασίνων για τρίτη πενταετία, υπήρξε ο άνθρωπος που, για ασήμαντη αφορμή, πυροδότησε τα γεγονότα του Μάη '68 και επηρέασε τις συναφείς με αυτά εξελίξεις.
Ο υπογράφων, ο οποίος την εποχή εκείνη κάλυψε τα γεγονότα για λογαριασμό μεγάλης περιφερειακής γαλλο-βελγικής εφημερίδας, γνωρίστηκε με τον Ντ. Κον Μπεντίτ στις 18 Μαΐου 1968 και έκτοτε διατηρεί μαζί του σταθερές φιλικές σχέσεις. Με αφορμή πρόσφατη επίσκεψή μας στις Βρυξέλλες, τον συναντήσαμε στο Ευρωκοινοβούλιο -έναν άνθρωπο με εξαιρετικές ρητορικές ικανότητες, υψηλό δείκτη ευφυΐας και εντυπωσιακό πολιτικό αισθητήριο.
Για το Μάη '68 έχουν δοθεί πολλές ερμηνείες, αρκετές από τις οποίες έχουν και συνωμοτικό περιεχόμενο, λόγω της εβραϊκής καταγωγής σας. Τι ήταν όμως αυτή η περίοδος από ιστορικής, πολιτικής και κοινωνικής σκοπιάς;
«Κατ' αρχήν, τονίζω ότι μου προκαλεί, και πάντα μου προκαλούσε, αηδία κάθε συνωμοτική θεώρηση της πραγματικότητας, ιδιαιτέρως αυτή που εμπεριέχει και ρατσιστικά στοιχεία. Την εποχή εκείνη, το γαλλικό ΚΚ, η γαλλική ακροδεξιά και μέρος της γκολικής παράταξης προσπάθησαν ανεπιτυχώς να περάσουν το μύθο της εβραϊκής συνομωσίας. Αλλά τα γεγονότα αποτέλεσαν γροθιά στα μούτρα τους και διέψευδαν τις γελοιότητές τους. Στην ουσία, ο Μάης του '68 ήταν η κατάληξη γεγονότων που είχαν δρομολογηθεί από το Νοέμβριο του 1967, όταν μία ομάδα φοιτητών, με εμένα επικεφαλής, ζήτησε από την πρυτανική αρχή του πανεπιστημίου της Ναντέρ την επαναθεώρηση της οργάνωσης των εξετάσεων. Η πρωτοβουλία αυτή κατέληξε σε απεργία, η οποία υπήρξε και το πρώτο βήμα στα γεγονότα που ακολούθησαν. Γεγονότα τα οποία ξεκίνησαν το Μάρτιο του 1968, με αφορμή τη σύλληψη από τη γαλλική αστυνομία 122 φοιτητών, οι οποίοι επιτέθηκαν σε τραπεζικό κατάστημα της Αμέρικαν Εξπρές στη διάρκεια διαδήλωσης για τον πόλεμο του Βιετνάμ. Η σύλληψη αυτή, στις 22 Μαρτίου 1968, προκάλεσε τη φοιτητική απεργία στο πανεπιστήμιο της Ναντέρ και την κατάληψή του, με αποτέλεσμα ο πρύτανης να διατάξει το κλείσιμο του πανεπιστημίου. Ετσι ξεκίνησαν οι φοιτητικές εκδηλώσεις διαμαρτυρίας έξω από το πανεπιστήμιο. Για να μην μακρηγορώ, από το σημείο αυτό και μετά τα γεγονότα πήραν τη μορφή χιονοστιβάδας, με απεργίες, συλλήψεις, απελάσεις και διοικητικές ποινές. Μεταφέρονται δε από τη Ναντέρ στο Καρτιέ Λατέν και στο πανεπιστήμιο της Σορβόνης. Ετσι, από τις αρχές Μαΐου '68 ξεκινά στο Παρίσι μία ποιητική, θα έλεγα, εξέγερση της νεολαίας απέναντι στον κοινωνικό αυταρχισμό της εποχής, που τον εξέφραζαν ο γκολισμός και οι πολιτιστικές του ακαμψίες και το σταλινικό ΚΚ Γαλλίας.
Υπό αυτή την έννοια, ο Μάης '68 είναι μία οργισμένη προσπάθεια αμφισβήτησης ηθών και εθίμων που ήσαν κούφια και εκτός εποχής. Εμείς δεν θέλαμε εξουσίες και άλλα παρόμοια. Επιδιώκαμε μεγάλες αλλαγές σε θεσμούς και συμπεριφορές. Τα συνθήματά μας «απαγορεύεται το απαγορεύειν» και το «απολαύστε χωρίς εμπόδια» νομίζω ότι λένε πολλά, αν το καλοεξετάσει κανείς. Ο Μάης '68 ήταν ζωή, η ζωή μας, ήταν ένα επαναστατικό ποίημα».
Υπήρχαν όμως και συνθήματα όπως «κάτω ο καπιταλισμός», «κάτω η καταναλωτική κοινωνία» και «διαλύστε την αστική τάξη». Σάς εύρισκαν σύμφωνο τα συνθήματα αυτά; Εξέφραζαν την εξέγερσή σας;
«Κατηγορηματικά απαντώ, όχι. Τα συνθήματα αυτά υπήρξαν το προϊόν κάποιων μαοϊστών και τροτσκιστών, που προσπάθησαν να ιδιοποιηθούν την εξέγερσή μας. Αυτό που αναδείχθηκε το Μάη του '68 ήταν ένα απίστευτο κίνημα ελευθερίας. Ελευθερία για τους λαούς, ελευθερία για τον καθένα μας. Γι' αυτό τα μαοϊκά και άλλα σταλινικά γκρουπούσκουλα μόνον αποστροφή μού προκαλούσαν. Εγραφαν στα παλαιά τους υποδήματα τα εκατομμύρια θύματα της θηριωδίας του ολοκληρωτισμού και ήθελαν να τη μεταφέρουν στην κοινωνία μας. Οχι, το κίνημά μας ήταν εμπνευσμένο από τον απόλυτο ελευθερισμό. Ηταν εμπνευσμένο από την αυτοδιαχείριση στην Καταλονία το 1936, από τα εργατικά συμβούλια στη Βουδαπέστη το 1956 πριν ισοπεδωθούν από τα σοβιετικά τανκς, και από τον ξεσηκωμό των ναυτών της Κροστάνδης πριν σφαγούν από το στρατό του Τρότσκι. Εμείς, τότε, είμαστε με το μέρος των χαμένων, των επαναστάσεων του παρελθόντος. Ο Μάης '68 είναι, πριν απ' όλα, μία εξέγερση για την καθημερινή ζωή, τη μουσική, τις σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων, μεταξύ ανδρών και γυναικών. Θέλαμε την απελευθέρωση των σεξουαλικών σχέσεων, την κατάργηση ενός γελοίου πουριτανισμού. Απορρίπταμε μια θλιβερή, μίζερη, μικροαστική νοοτροπία και τις συμπεριφορές που υπαγόρευε. Σε αντίθεση με τους επαναστάτες που θέλουν την πολιτική εξουσία, οι εξεγερμένοι του 1968 θέλαμε την εξουσία πάνω στη δική μας ζωή.
Αυτός είναι και ο λόγος που όταν εκκενώθηκαν τα υπουργεία και η κρατική ραδιοτηλεόραση, μπροστά στη βιαιότητα των γεγονότων, ενώ μπορούσαμε να μπούμε μέσα και να καταλάβουμε τους χώρους, δεν το κάναμε. Δεν μας ενδιέφερε. ¶λλα ήταν τα αιτήματά μας. Δεν επιδιώκαμε να αποκτήσουμε δική μας ραδιοτηλεοπτική εξουσία. Εκείνο που θέλαμε ήταν να καταργηθεί η γκολική λογοκρισία. Θέλω να το τονίσω μια για πάντα. Το κίνημά μας αποτελούσε ρήξη συνολική, συμπεριλαμβανομένων και των επαναστατικών ιδεών του παρελθόντος».
Γι' αυτό σε κάποια φάση των γεγονότων η εργατική βάση των συνδικάτων στράφηκε κατά των ηγεσιών;
«Ακριβώς. Η εργατική εξέγερση που προκλήθηκε από τους νέους επεβλήθη από τα κάτω, από τη βάση, με διαδηλώσεις των εργατών ενάντια στα συνδικάτα και τις οργανώσεις. Το κίνημα ξεκινούσε από το άτομο και ανέβαινε προς την κοινωνία. Να γιατί όλος ο κόσμος αναγνωρίζει τη σημασία του Μάη '68 και βρίσκει ότι έγιναν τότε έξοχα πράγματα».
Διανοούμενοι, όπως ο Ζαν Φρανσουά Ρεβέλ, υποστήριζαν ότι ο Μάης '68 δεν θα είχε ποτέ συμβεί, αν δεν είχε εκδηλωθεί από την αμερικανική νεολαία, λίγα χρόνια πριν, μία πραγματική εξέγερση κατά του κατεστημένου και του πολέμου του Βιετνάμ. Συμφωνείτε με την άποψη αυτή;
«Υπάρχει μεγάλη δόση αλήθειας στην άποψη αυτή, την οποία ο Ρεβέλ διατύπωσε στο βιβλίο του 'Ούτε Μαρξ ούτε Ιησούς'. Η αμφισβήτηση στην Αμερική επηρέασε και εμάς τους Ευρωπαίους. Το ίδιο συνέβη και με την αμερικανική μουσική. Οι Ρόλινγκ Στόουνς, η Τζόαν Μπαέζ, ο Μπομπ Ντίλαν και ο Τζιμ Μόρισον υπήρξαν, με τον τρόπο τους, ποιητές και μουσικοί της εξέγερσης, η οποία όμως στην Ευρώπη είχε πολλές ιδιαιτερότητες».
Σήμερα, Ντανιέλ Κον Μπεντίτ, τι θα έπρεπε να κρατήσουμε από τον Μάη '68; Να τον ξεχάσουμε;
Απάντηση (με πλατύ χαμόγελο): «Ο ίδιος έγραψα ότι ο Μάης '68 τελείωσε. Ας τον ξεχάσουμε. Αυτό δεν σημαίνει ότι το παρελθόν απεβίωσε, βρίσκεται όμως κάτω από σαράντα τόνους τούβλα, τα οποία όργωσαν και άλλαξαν τον κόσμο. Ο σημερινός κόσμος δεν είναι καθόλου αυτός του 1968. Αυτό σημαίνει ότι το 1968 και τα χρόνια που ακολούθησαν πέρασαν από εκεί. Το 1968 υπήρξε το πρώτο κίνημα παγκόσμιας εμβέλειας που μεταδόθηκε σε πραγματικό χρόνο. Ζούσαμε τότε στους ρυθμούς του Μπέρκλεϊ, του Βερολίνου, του Παρισιού, της Ρώμης και μετά της Βουδαπέστης. Ηταν ο κόσμος των εξεγέρσεων, διαφορετικών μεν αλλά συνδεδεμένων μεταξύ τους. Ετσι, ας συγκρατήσουμε ότι το 1968 προκάλεσε απίθανες αλλαγές και στη συνέχεια εντυπωσιακές εξελίξεις. Από κοινωνικής και πολιτιστικής πλευράς, κερδίσαμε. Αφυπνίσαμε συνειδήσεις, προκαλέσαμε αλλαγές νοοτροπιών και συμπεριφορών. Βάλαμε στο χρονοντούλαπο της ιστορίας την πουριτανική βλακεία, τον αποκρουστικό ρατσισμό. Δυστυχώς, όμως, σήμερα αδυνατούμε να καταλάβουμε τον κόσμο. Δεν θέλουμε να αλλάξουμε εποχή. Αδυνατούμε να ξεφύγουμε από τον αυταρχισμό της βλακείας. Αρνούμεθα να σκεφθούμε διαφορετικά. Εχουμε κολλήσει σε ιδέες όπως «Αριστερά» και «Δεξιά», που δεν αντιπροσωπεύουν τίποτε. Οι μαρξιστές είναι ανίκανοι να ξεφύγουν από τον πρωτόγονο εγελιανισμό τους και επαναλαμβάνουν τα ίδια πράγματα. Ο ιστορικός μαρξισμός τους περιορίζεται σε ένα βαθύτατα συντηρητικό ιδεολογικό ντετερμινισμό και ξεχνούν την καταστροφική τρέλα του ολοκληρωτισμού. Από την άλλη, ζούμε σε κοινωνίες φόβου και απαγορεύσεων, που δεν βλέπουν τα τεράστια οικολογικά προβλήματα που υπάρχουν και τα χειρότερα που έρχονται. Ο Μάης '68 υπήρξε ένας τεράστιος πολιτικός νεωτερισμός. Όμως, πολύ φοβούμαι ότι δεν μπορεί να επαναληφθεί. Εμείς, τότε, διαφέραμε πολύ από τους νέους τού σήμερα…».
Συνέντευξη στον ΑΘΑΝ. Χ. ΠΑΠΑΝΔΡΟΠΟΥΛΟ
