Της Ιωάννας Βαρδαλαχάκη
[email protected]
«Εάν απειληθεί η εδαφική μας ακεραιότητα, φυσικά και θα προστατεύσουμε τη Ρωσία και τον λαό μας με όλα τα μέσα που διαθέτουμε», δήλωσε ανάμεσα σε άλλα την Τρίτη ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν, αφήνοντας να εννοηθεί η χρήση πυρηνικών. Έσπευσε μάλιστα να προειδοποιήσει ότι δεν μπλοφάρει.
Στο μεταξύ την Παρασκευή ξεκίνησαν τα «δημοψηφίσματα» για την προσάρτηση στη Ρωσία των κατεχόμενων περιοχών της Ουκρανίας: Λουγκάνσκ, Ντονέτσκ, Ζαπορίζια και Χερσώνα. H προσάρτησή τους στη ρωσική επικράτεια θα μπορούσε να «δώσει πάτημα» στη Μόσχα υποστηρίζοντας ότι αυτά τα εδάφη που είναι πλέον ρωσικά, δέχονται επίθεση από δυτικά όπλα που παρέχονται στην Ουκρανία. Αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει σε κλιμάκωση του πολέμου, προς διάφορες κατευθύνσεις. Μία από αυτές είναι η χρήση πυρηνικών.
Ο ίδιος ο Πούτιν στο διάγγελμά του δεν ανέφερε αν η ρωσική πυρηνική ομπρέλα θα καλύπτει τις προσαρτημένες περιοχές της Ουρκανίας. «Στην ομιλία του αναφέρθηκε στη μερική κινητοποίηση, τα δημοψηφίσματα για την προσάρτηση στις ρωσικά κατεχόμενες περιοχές της Ουκρανίας και την πιθανότητα πυρηνικού πολέμου — αλλά ως ξεχωριστά θέματα, όχι ως ένα συνεκτικό σύνολο. Το γεγονός ότι ανέφερε και τα τρία θέματα σε μια ενιαία ομιλία προοριζόταν ξεκάθαρα να υπονοήσει μια σύνδεση, αλλά έκανε τα πάντα για να αποφύγει να κάνει από μόνος του ρητά αυτή τη σύνδεση», αναφέρεται στην έκθεση του Ινστιτούτου για τη Μελέτη του Πολέμου.
Την σύνδεση ανέλαβε να κάνει αργότερα ο αναπληρωτής πρόεδρος του συμβουλίου ασφαλείας της Ρωσίας, Ντμίτρι Μεντβέντεφ, ο οποίος ξεκαθάρισε ότι είναι δυνατόν να χρησιμοποιηθούν πυρηνικά όπλα για να προστατευτούν οι προσαρτημένες περιοχές. Έτσι μπήκαν οι βάσεις του πυρηνικού εκβιασμού.
Τι πιστεύουν οι αναλυτές
Το διάγγελμα του Ρώσου προέδρου για πολλούς αναλυτές δεν αποτελεί κλιμάκωση της ρητορικής του όσον αφορά τη χρήση πυρηνικών όπλων. Τον έχουμε ξαναδεί να απειλεί, ίσως δεν τον έχουμε ξανακούσει να λέει ότι δεν μπλοφάρει. Υπάρχει επίσης μια μερίδα αναλυτών που εκτιμάει ότι ο Πούτιν έχει καταφέρει να πιστέψει την ίδια του τη μπλόφα.
Παρόλα αυτά ο πρόεδρος της Ρωσίας είναι στριμωγμένος σε αυτή τη φάση, και άρα ίσως απρόβλεπτος, όπως στην ιστορία με τον αρουραίο που ο ίδιος έχει αφηγηθεί. Είναι ζήτημα επιβίωσης για τον ίδιο η εξέλιξη του πολέμου. Και γι αυτό ίσως αποφασίσει να προχωρήσει σε ένα πυρηνικό χτύπημα για να αποφύγει να χάσει ένα συμβατικό πόλεμο.
«Όλος ο κόσμος θα πρέπει να προσεύχεται για τη νίκη της Ρωσίας, γιατί υπάρχουν μόνο δύο τρόποι για να τελειώσει αυτό: είτε η Ρωσία να νικήσει, είτε μια πυρηνική αποκάλυψη», δήλωσε σε συνέντευξή του στους Financial Times ο Κονσταντίν Μαλοφέγιεφ, ένας εθνικιστής Ρώσος μεγιστάνας. «Αν δεν κερδίσουμε, θα πρέπει να χρησιμοποιήσουμε πυρηνικά όπλα, γιατί δεν μπορούμε να χάσουμε», πρόσθεσε ο Μαλοφέγιεφ. «Πιστεύει κανείς πραγματικά ότι η Ρωσία θα αποδεχθεί την ήττα και δεν θα χρησιμοποιήσει το πυρηνικό της οπλοστάσιο;»
Το αν ο Πούτιν μπλοφάρει, ή εννοεί τις πυρηνικές του απειλές δεν μπορούμε να το ξέρουμε. Ξέρουμε όμως ότι παίζει ένα παιχνίδι στα άκρα. Πιθανώς μέσω των «δημοψηφισμάτων» και την σύνδεσή του με την πυρηνική απειλή, στοχεύει στην αποτροπή ευελπιστώντας ότι θα κάμψει την προέλαση της Ουκρανίας και θα περιορίσει την διάθεση της Δύσης για αποστολή περισσότερων όπλων.
Όπως αναφέρει στην DW ο Βόλφγκανγκ Ρίχτερ, απόστρατος Γερμανός συνταγματάρχης και νυν ειδικός σε θέματα ασφαλείας στο Ίδρυμα Επιστήμης και Πολιτικής του Βερολίνου, δεν βλέπει την κατάσταση τόσο δραματική. Το ρωσικό δόγμα περί καταφυγής στη χρήση πυρηνικών όπλων, εξηγεί, προβλέπει ότι: «πρώτον, η Ρωσία θα πρέπει να έχει δεχθεί η ίδια επίθεση με πυρηνικά όπλα ή άλλα όπλα μαζικής καταστροφής. Δεύτερον, θα πρέπει να διακυβεύεται η ύπαρξη και επιβίωση του ρωσικού κράτους». Κατά τον Ρίχτερ πρόκειται για δύο επιχειρήματα που δεν έχουν κανένα έρεισμα στο διεθνές δίκαιο.
Παράλληλα, σύμφωνα με τον καθηγητή Λόρενς Φρίντμαν, οι πυρηνικές απειλές της Ρωσίας στρέφονται κατά των χωρών του ΝΑΤΟ και όχι της Ουκρανίας, ή οποία ωστόσο είναι το πρόβλημά της. Και επομένως δεν θα λύσει κανένα από τα προβλήματά της με αυτό τον τρόπο.
Από την άλλη, η Ρόουζ Γκοτεμέλερ, πρώην αναπληρώτρια Γενική Γραμματέας του ΝΑΤΟ σε συνέντευξή της στο BBC δεν απέκλεισε ότι η Ρωσία μπορεί να χρησιμοποιήσει πυρηνικά όπλα. «Φοβάμαι ότι οι Ρώσοι μπορεί να αντεπιτεθούν με απρόβλεπτο τρόπο» ανέφερε χαρακτηριστικά, «ακόμη και με χρήση όπλων μαζικής καταστροφής.»
Τι γίνεται σε αυτή την περίπτωση; Σημαίνει ότι ο Πούτιν θα μπορούσε να πυροδοτήσει ένα ή περισσότερα «τακτικά» πυρηνικά (σε αντίθεση με τα μεγάλα «στρατηγικά» που μπορούν να εξαφανίσουν μεγάλες πόλεις ολόκληρες). Πρόκειται για εκρήξεις χαμηλής απόδοσης αρκετά μεγάλες ώστε να εξαλείψουν μια θέση ουκρανικού στρατού ή έναν εφοδιαστικό κόμβο, αλλά είναι πολύ «μικρές» για να εξαφανίσουν μια ολόκληρη πόλη.
Ένα τέτοιο χτύπημα μπορεί να φέρει τον Αμερικανό πρόεδρο απάναντι σε τρεις πιθανές επιλογές, εκτιμάει ο Μάθιου Κρένιγκ του Atlantic Council:
- να διπλασιαστούν, να τριπλασιαστούν ή να τετραπλασιαστούν όλα τα μέτρα που έχει ήδη λάβει η Δύση κατά του καθεστώτος του Πούτιν, αποκόπτοντας εντελώς τη Ρωσία από τον δυτικό κόσμο. Αντί να υποχωρήσει, η Δύση θα έστελνε επίσης περισσότερα όπλα στην Ουκρανία και περισσότερες δυνάμεις, συμπεριλαμβανομένων πυρηνικών όπλων, στο ανατολικό μέτωπο του ΝΑΤΟ.
- να αναπτύξει επίσης ένα τακτικό πυρηνικό χαμηλής απόδοσης για εκφοβισμό σε κάποια μακρινή περιοχή, στον Αρκτικό Ωκεανό ή στην απομακρυσμένη Σιβηρία για παράδειγμα.
- ένα συμβατικό χτύπημα των ΗΠΑ στις ρωσικές δυνάμεις.
