Του Νίκου Ταμπακίδη
Πρώην Δήμαρχου Αγίων Αναργύρων, Πρώην Γ.Γραμματέα Περιφέρειας Ιονίων Νήσων

Αποτελεί βασική Αρχή της Βιώσιμης Ανάπτυξης πως η αειφορία ενός παραγωγικού τομέα εξαρτάται, μεταξύ άλλων, από τη συνεισφορά του στο κοινωνικό σύνολο. Εν ολίγοις, όσο πιο κοινωνικά ευαίσθητος και εξωστρεφής (μέσω της διεύρυνσης των δράσεών του) είναι ένας τομέας, τόσο τα άτομα και οι φορείς της κοινωνίας τον θεωρούν ως εταίρο που  προσφέρει στο ευρύτερο κοινωνικό - οικονομικό σύνολο. Αυτή η αναγνώριση της κοινωνικής χρησιμότητας μετουσιώνεται, συστημικά, σε βελτίωση της αειφορίας του συγκεκριμένου παραγωγικού τομέα.

Πέρα από την πρόδηλη Οικονομική πλευρά, η επαγγελματική  αλιευτική δραστηριότητα έχει ακόμη δύο (τουλάχιστον) διαστάσεις μεγάλου Κοινωνικού και Περιβαλλοντικού ενδιαφέροντος: Πρόκειται για τον Τομέα προστασίας του Θαλάσσιου Περιβάλλοντος και τον Τομέα της Πολιτικής Προστασίας.

Συγκεκριμένα:

Α. Η αντιμετώπιση, σε πρώιμο στάδιο, πιθανής θαλάσσιας ρύπανσης από ατύχημα

Σε καθημερινή βάση, δεκάδες τάνκερ διασχίζουν τη Μεσόγειο μεταφέροντας εκατοντάδες χιλιάδες τόννους αργού πετρελαίου σε Ευρωπαϊκές χώρες. Συνεπώς, η ανάγκη στενής καθημερινής εποπτείας του θαλάσσιου αυτού χώρου για τον εντοπισμό θαλάσσιας ρύπανσης και την έγκαιρη κινητοποίηση των μηχανισμών αντιμετώπισης πετρελαιοκηλίδων, είναι ύψιστης περιβαλλοντικής σημασίας.

Είναι προφανές πως τα αλιευτικά σκάφη αποτελούν εν δυνάμει στοιχεία ενός μηχανισμού εποπτείας του θαλάσσιου χώρου και έγκαιρου εντοπισμού πηγών ρύπανσης καθώς είναι διασκορπισμένα σε όλα τα σημεία της Μεσογείου.

Είναι, επίσης, προφανές, πως αν υπάρξει εκπαίδευση και συστηματική οργάνωση των αλιευτικών πληρωμάτων, τότε ο αλιευτικός στόλος θα μπορούσε να αποτελέσει ένα εξαιρετικό και αποτελεσματικό μηχανισμό αντιρρυπαντικής εποπτείας της Μεσογείου. Φυσικά, η συμμετοχή σε μια τέτοια δομή θα πρέπει να είναι εθελοντική.

Β. Η συνισταμένη και οι δυνατότητες της αλιευτικής δραστηριότητας σε θέματα πολιτικής προστασίας

Βεβαίως, σε εθνικό επίπεδο, αρμόδιος φορέας για το σχεδιασμό της αντιμετώπισης έκτακτων αναγκών είναι το Υπουργείο Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας.

Πέρα όμως από τον εθνικό σχεδιασμό, και σε επίπεδο αρχικής αντίδρασης, τα έκτακτα περιστατικά αντιμετωπίζονται αποτελεσματικότερα και οικονομικότερα από τοπικούς φορείς. Αυτές, άλλωστε, είναι και οι οδηγίες μεγάλων διεθνών φορέων για την παροχή αποτελεσματικής πολιτικής προστασίας.

Στο ατύχημα της σύγκρουσης των δύο Ελληνικών F-16 στο Αιγαίο το 2010, οι πρώτοι που έφτασαν και περισυνέλεξαν τους πιλότους ήταν κάποιοι ψαράδες, που βρίσκονταν κοντά στο περιστατικό και έσπευσαν να βοηθήσουν.

Το ίδιο είχε συμβεί και με το πολύνεκρο ναυάγιο του «Σάμινα» ανοιχτά της Πάρου το Σεπτέμβριο του 2000. Τότε μάλιστα, η κυρία Παπαρήγα, θεωρώντας ότι είχε καθυστερήσει η αναχώρηση από την Ελευσίνα αεροπλάνου με διασώστες, είχε αναρωτηθεί μέσα στη Βουλή: «Μα από τους ψαράδες περιμένει το Κράτος να επέμβουν σε ένα σοβαρό ατύχημα;»

Δε βρέθηκε ένας βουλευτής να της επισημάνει πως κάτι τέτοιο είναι, όχι απλώς το σωστό αλλά, το ιδανικό. Από τη φύση τους, τα έκτακτα περιστατικά είναι πάντοτε τοπικά: Δεν υπάρχει «Εθνικός σεισμός», δεν υπάρχει «Εθνική πλημμύρα». Στις ανεπτυγμένες χώρες, τα έκτακτα περιστατικά αντιμετωπίζονται, κατ΄αρχήν, από τις τοπικές κοινωνικές μικροδομές (Αυτοδιοίκηση, εθελοντικές οργανώσεις, επαγγελματικά σωματεία κλπ). Το κράτος παρεμβαίνει επικουρικά, όποτε οι τοπικές δυνάμεις δεν επαρκούν.

Έχουμε χιλιάδες αλιείς και αμέτρητα αλιευτικά στο χώρο του Ιονίου και του Αιγαίου. Θα μπορούσαμε με Ευρωπαϊκούς πόρους να ξεκινήσουμε πιλοτικά ένα πρόγραμμα δημιουργίας μιας δομής για την ένταξη Ελλήνων αλιέων σε ένα οργανωμένο και αποτελεσματικό σύστημα Έρευνας και Διάσωσης στο θαλάσσιο χώρο. Κάτι τέτοιο θα αποτελούσε σημαντικότατο συντελεστή ασφάλειας για τις εκατοντάδες χιλιάδες Ευρωπαίους τουρίστες που διασχίζουν κάθε χρόνο με μικρά σκάφη αναψυχής τις ελληνικές θάλασσες. 

Εκτός από την Εκπαίδευση και Οργάνωση, μια επεξεργασμένη και ώριμη πρόταση θα μπορούσε να περιλαμβάνει ακόμα και σημαντική ποσοστιαία συμμετοχή στο κόστος αντικατάστασης των μηχανών αλλά και συντήρησης των Ελληνικών αλιευτικών σκαφών για να μπορούν να ανταποκρίνονται ταχύτερα και αποτελεσματικότερα στη συνδρομή σκαφών και ανθρώπων που βρίσκονται σε κίνδυνο στο Αιγαίο.

Η χρηματοδότηση ενός σοβαρού και έμπειρου φορέα σε θέματα Οργάνωσης υπηρεσιών και εκπαίδευσης προσωπικού θα μπορούσε να αποτελέσει τη βάση για τη δημιουργία ενός οργανωμένου και αποτελεσματικού φορέα συνδρομής ή διάσωσης τουριστών, ταξιδιωτών ή επαγγελματιών που πλέουν στις Ελληνικές θάλασσες.

Εφόσον η εκπαίδευση του προσωπικού περιλαμβάνει και οικονομικά οφέλη, θα μπορούσαν τα αλιευτικά σκάφη, κάποιες μέρες του χρόνου, να διακόπτουν την αλιευτική τους δραστηριότητα, συμβάλλοντας στη μείωση της υπεραλίευσης.

Είναι καιρός να θυμηθούμε ότι η «Έρευνα και Διάσωση» είναι ισχυρά πειστήρια εθνικής κυριαρχίας σε ένα χώρο.