Του Θοδωρή Λαΐνα
Το πιο μεγάλο και προηγμένο διαστημικό τηλεσκόπιο που έχει κατασκευάσει ο άνθρωπος είναι έτοιμο να ξεκινήσει την εξερεύνηση του ηλιακού μας συστήματος αλλά κυρίως του γαλαξία μας και του Σύμπαντος με την επιστημονική κοινότητα να αδημονεί.
Το James Webb είναι εδώ και έξι μήνες εγκατεστημένο σε ένα ιδανικό για διαστημικές παρατηρήσεις σημείο του Διαστήματος και αυτές τις μέρες ολοκληρώθηκαν οι διαδικασίες ελέγχου και δοκιμών των πολλών, ισχυρών αλλά και υψηλής ευαισθησίας οργάνων και συστημάτων του. Σε λίγες εβδομάδες το James Webb θα ανοίξει τα… μάτια του και θα αρχίζει να κοιτάζει εκεί που θα του υποδεικνύουν οι ερευνητικές ομάδες που έχουν πάρει μια από τις πολυπόθητες άδειες χρήσης του James Webb.
H NASA ανακοίνωσε πριν από λίγες μέρες ότι μια από τις πρώτες αποστολές του James Webb θα είναι να εστιάσει τα όργανα και τα συστήματα του σε δύο βραχώδεις εξωπλανήτες. Το τηλεσκόπιο θα πραγματοποιήσει υψηλής ανάλυσης φασματογραφήσεις και άλλες καταγραφές δεδομένων με στόχο να συλλέξει ένα πλήθος γεωλογικά στοιχεία των δύο εξωπλανητών που ανάμεσα στα άλλα θα βοηθήσουν στην καλύτερη κατανόηση του σχηματισμού και εξέλιξης των βραχωδών πλανητών στους οποίους φυσικά ανήκει και η Γη.
Ο ένας εξωπλανήτης είναι ο 55 Cancri e που βρίσκεται σε απόσταση περίπου 40 ετών φωτός από τη Γη. Έχει μάζα περίπου 8 φορές μεγαλύτερη από αυτή του πλανήτη μας και διάμετρο περίπου δύο φορές μεγαλύτερη με αποτέλεσμα να ανήκει στην κατηγορία των «υπερ-Γαιών». Ο 55 Cancri e βρίσκεται σε πολύ κοντινή απόσταση από το μητρικό του άστρο και ολοκληρώνει μια πλήρη περιφορά γύρω από αυτό σε μόλις 18 ώρες.
Ο 55 Cancri e είναι «κλειδωμένος» από άποψη περιφοράς, δηλαδή έχει στραμμένη μόνιμα την ίδια πλευρά στο άστρο του όπως συμβαίνει με την Σελήνη και τη Γη. Οι θερμοκρασίες που αναπτύσσονται στον 55 Cancri e ξεπερνούν τους 2,700 βαθμούς Κελσίου και στην πλευρά που βλέπει το άστρο του εκτιμάται ότι σχεδόν τα πάντα είναι λιωμένα και ρέει μόνο λάβα. Έχουν γίνει κάποιες πρώτες εκτιμήσεις για τις ατμοσφαιρικές και καιρικές συνθήκες του εξωπλανήτη οι οποίες αναμένουν επιβεβαίωση ή διάψευση από το James Webb που αναμένεται να αποκαλύψει και άλλα δεδομένα για τον πλανήτη.
Ο δεύτερος εξωπλανήτης είναι ο LHS 3844 b που βρίσκεται σε απόσταση περίπου 49 ετών φωτός από τη Γη. Ο πλανήτης βρίσκεται και αυτός σε απόσταση αναπνοής από το μητρικό άστρο του ολοκληρώνοντας μια πλήρη περιστροφή γύρω από αυτό σε μόλις 11 ώρες. Επειδή όμως το άστρο αυτό είναι πιο μικρό και λιγότερο θερμό από το άστρο του 55 Cancri e εκτιμάται ότι οι συνθήκες θα είναι αρκετά διαφορετικές, πιο ήπιες και μπορεί να μην είναι όλα λιωμένα όπως επίσης να έχει αναπτυχθεί κάποιου είδους σύνθετη ατμόσφαιρα.
Η Λώρα Κρέιντμπεργκ επικεφαλής του Τμήματος Ατμοσφαιρικής Φυσικής Εξωπλανητών (APEx) του Ινστιτούτου Αστρονομίας Μαξ Πλανκ στη Γερμανία που είναι και επικεφαλής της μελέτης του LHS 3844b με το τηλεσκόπιο James Webb μιλά στη «Ναυτεμπορική» για αυτό το εγχείρημα.
Γιατί επιλέξατε αυτούς τους εξωπλανήτες;
Οι δύο αυτοί στόχοι επιλέχθηκαν επειδή με αυτούς έχουμε τις καλύτερες πιθανότητες να μελετήσουμε λεπτομερώς βραχώδεις πλανήτες που διαθέτουν υψηλές θερμοκρασίες. Τόσο ο 55 Cancri e όσο και ο LHS 3844 b βρίσκονται σε πολύ κοντινή τροχιά γύρω από ιδιαίτερα φωτεινά άστρα με αποτέλεσμα να είναι πιο εύκολη η μελέτη τους από ότι παρόμοιων χαρακτηριστικών και συνθηκών πλανήτες που βρίσκονται σε συστήματα άστρων με πιο αμυδρό φως.
Ποιοι είναι οι βασικοί στόχοι της έρευνας;
Οι βασικοί στόχοι των παρατηρήσεων που θα κάνουμε αφορούν την αναζήτηση στοιχείων για το είδος της ατμόσφαιρας που έχει ο 55 Cancri e καθώς και στοιχεία για το τι είδους βραχώδης πλανήτης είναι ο LHS 3844b.
Πέρα από τους βασικούς στόχους της έρευνας έχετε κάποια προσδοκία σχετικά με κάποιο πιθανό εύρημα στους δύο εξωπλανήτες;
Προσωπικά δεν έχω κάποια συγκεκριμένη προσδοκία πέρα από τη συλλογή στοιχείων των βασικών στόχων της έρευνας όπως έχουν αυτοί καθοριστεί. Ελπίζω ότι τα δεδομένα που θα συλλεχθούν θα μιλήσουν αυτά από μόνα τους! Οι εξωπλανήτες κρύβουν συχνά πολλές εκπλήξεις σε σχέση με την περιορισμένη φαντασία μας σχετικά με αυτούς. Για αυτό νομίζω ότι πρέπει να περιμένουμε και να δούμε τι έχει να μας αποκαλύψει η φύση.
