Οι επιτυχημένοι μονόλογοι του Στέφανου Παπατρέχα «Φροσύνη» και «Πασού» επιστρέφουν στο θέατρο Άβατον από τις 21 Φεβρουαρίου, κάθε Δευτέρα και Τρίτη· στις 20.15 η «Φροσύνη» και στις 22.00 ακολουθεί η «Πασού» [Ευπατριδών 3, Κεραμεικός]. Τη σκηνοθεσία τους συνυπογράφουν ο Λάζαρος Βαρτάνης και ο συγγραφέας.
Τις ηρωίδες των δύο παραστάσεων, Φροσύνη και Πασού, ερμηνεύει η Σύνθια Μπατσή. Μιλήσαμε μαζί της.
«Φροσύνη» και «Πασού»· δυο μονόλογοι που ανεβαίνουν χώρια… μα και σε απόλυτη ένωση! Θα θέλατε να μας περιγράψετε τη σύνδεσή τους και όσα ξετυλίγονται μέσα από τα λόγια σας; «Να πώς, περίπου, θα έχουν τα πράγματα στο θέατρο Άβατον κάθε Δευτέρα και Τρίτη.
Στις 20.15 μια ηθοποιός επιστρέφει από την πρόβα της στο σπίτι της. Ο σκηνοθέτης τής, της έχει ζητήσει να ετοιμάσει έναν αυτοσχεδιασμό πάνω στην κυρά Φροσύνη, για την επόμενη μέρα. Εκείνη, έχοντας πολλές αντιστάσεις, αντιμετωπίζει αρχικά την πρόκληση αυτή με αδεξιότητα και χιούμορ. Σιγά σιγά όμως, βρίσκοντας κοινά σημεία με την ηρωίδα που θα υποδυθεί, οδηγείται στην ταύτιση. Με κινητήρια δύναμη τον παράνομο έρωτα της Φροσύνης για τον Μουχτάρ, ξεδιπλώνονται μπροστά μας οι προβληματισμοί της για τους πολλαπλούς ρόλους που αναλαμβάνει -ηθελημένα ή όχι - ο κάθε άνθρωπος κατά τη διάρκεια της ζωής του. Για την ύπαρξη της ευτυχίας και το πόσο σχετική και εφήμερη είναι. Για τον ρόλο των προσδοκιών στον έρωτα. Για την ζήλια. Για το πώς δημιουργούνται οι ήρωες. Για την ελευθερία των γυναικών. Για τη σχέση της με τον Μουχτάρ. Για τα Γιάννενα. Για την κοινωνική κριτική που δέχτηκε. Για τη μητρότητα σε αυτή τη συνθήκη. Για τα τραύματα που προκύπτουν από την παιδική ηλικία. Φτάνοντας, τέλος, στην τελική της καταδίκη, στον πνιγμό της στην λίμνη των Ιωαννίνων.
Στις 22.00 ξεκινάει η δεύτερη παράσταση. Μεταφερόμαστε σε θεατρικό χρόνο στην επόμενη μέρα. Η ίδια ηθοποιός βρίσκεται ξανά στο σπίτι της. Μετά από την επιτυχημένη παρουσίαση του αυτοσχεδιασμού της Φροσύνης, της έχει ζητηθεί να ετοιμάσει για την επόμενη μέρα και έναν αυτοσχεδιασμό - μονόλογο για το αντίπαλο δέος, τη σύζυγο του Μουχτάρ, την Πασού. Ο εκνευρισμός της την ωθεί, αρχικά, σε κωμικά αποτυχημένες προσπάθειες. Και πάλι όμως, σταδιακά, βρίσκει τα πατήματά της και έρχεται αυτή τη φορά να ταυτιστεί με την απατημένη σύζυγο. Μας παρουσιάζει τον γάμο της που ήταν μια συμφωνία μεταξύ του Αλή Πασά και του πατέρα της, Πασά του Βερατίου. Τον τρόπο που μεγάλωσε ούσα κόρη Πασά και πώς αυτό επηρέασε όλη τη ζωή της. Τη σταδιακή φθορά τής σχέσης της με τον Μουχτάρ. Την αποκάλυψη της απιστίας. Την παρακολουθούμε να προσπαθεί να σώσει τη σχέση της κάνοντας τα πάντα για τον σύζυγό της, να απογοητεύεται, να κατηγορεί τον εαυτό της. Φτάνει μέχρι το σημείο να ικετεύει τη Φροσύνη να αφήσει τον άντρα της. Όταν, όμως, εισπράττει την απαξίωση, φτάνει στα άκρα και ζητάει από τον Αλή Πασά να πνίξει τη Φροσύνη στη λίμνη. Εκείνος, μη θέλοντας να χάσει όλα όσα του προσφέρει ο πατέρας της, αναγκάζεται να το κάνει. Μετά από όλα αυτά ο Μουχτάρ δεν την ξαναπλησιάζει ποτέ.
Δύο γυναίκες με κινητήρια δύναμη της ζωής τους τον έρωτα, που βγήκαν και οι δύο χαμένες».
Σκέψεις και συναισθήματα από την πρώτη επαφή σας με τα έργα; «Τρόμος και απεριόριστος θαυμασμός. Πρέπει να σας εξομολογηθώ ότι ο μονόλογος ήταν για μένα πάντα ένας μεγάλος φόβος. Είχα αποφασίσει ότι δεν θα το επιχειρούσα ποτέ. Μέχρι που ήρθαν στα χέρια μου πρώτα η Φροσύνη και μετά η Πασού. Πρόκειται για δύο βαθιά γυναικεία κείμενα και είναι άξιο απορίας και θαυμασμού ότι έχουν γραφτεί από άντρα. Όταν μου τα πρότειναν ο Στέφανος και ο Λάζαρος, ζήλεψα στη σκέψη ότι αν αρνιόμουν θα έβλεπα μια άλλη ηθοποιό να καταπιάνεται με αυτά».
Κάποιο σχόλιό σας για την προσέγγιση του συγγραφέα στα ιστορικά πρόσωπα, αλλά και για τη σκηνοθετική ματιά; «Ο Στέφανος έκανε μεγάλη έρευνα για την εποχή και για τις δύο αυτές γυναίκες, πριν αρχίσει να γράφει. Τις έχει προσεγγίσει με απόλυτο σεβασμό αλλά και με στοχευμένες παρεμβάσεις, αναδεικνύοντας όλες τις πτυχές της ιστορίας αλλά και μετατρέποντας το ιστορικό αφήγημα σε θεατρικό.
Τώρα για τη σκηνοθεσία· θεωρώ ότι η συνεργασία με τον Λάζαρο και τον Στέφανο είναι ένα τεράστιο δώρο. Είναι ένα καταπληκτικό δίδυμο που αλληλοσυμπληρώνονται τέλεια. Υπάρχει απόλυτη εμπιστοσύνη μεταξύ μας και αυτό κάνει τις πρόβες μας πολύ δημιουργικές. Όσο για το αποτέλεσμα, εγώ είμαι απόλυτα ευχαριστημένη αλλά φυσικά το σημαντικό είναι να φύγετε και εσείς εξίσου ικανοποιημένοι από το θέατρο».
Μιλήστε μας για τη Φροσύνη· μιλήστε μας και για την Πασού. «Από τη μία η Φροσύνη είναι μία γυναίκα γνωστή για την ομορφιά και την κοινωνικότητά της. Ζει με ελευθερία που δεν συνηθίζεται στις γυναίκες της εποχής της. Είναι παντρεμένη με τον Δημήτριο Βασιλείου (πλούσιο έμπορο των Ιωαννίνων) και ερωτεύεται τον Μουχτάρ, τον γιο του Αλή Πασά. Σε μία εποχή που κάτι τέτοιο φαντάζει αδιανόητο, ακολουθεί το πάθος της, απατά τον άντρα της, αψηφά το γεγονός ότι έχει δύο παιδιά και συνάπτει ερωτικό δεσμό με τον κατακτητή. Αυτό, φυσικά, δεν περνάει απαρατήρητο από την γιαννιώτικη κοινωνία της εποχής εκείνης.
Η Πασού από την άλλη είναι κόρη πάσα και έχει μεγαλώσει με τα αντίστοιχα προνόμια αλλά και τους αντίστοιχους περιορισμούς. Παρουσιάζεται να έχει μεγαλώσει στη σκιά της αδερφής της που είναι πιο όμορφη, πιο αφελής και πιο αγαπητή. Υποχρεώνεται από τον πατέρα της να παντρευτεί τον Μουχτάρ τον οποίο και ερωτεύεται. Το μόνο καλό που της συνέβη και την έκανε να πατήσει στα πόδια της, ήταν αυτός ο γάμος. Χάνοντας τον Μουχτάρ είναι σαν να χάνει τα πάντα. Προσπαθεί με χίλιους τρόπους να τον ξανακερδίσει. Κι όταν πια δεν τα καταφέρνει, βλέπουμε τη μεταμόρφωσή της.
Και στις δύο περιπτώσεις, η ευτυχία είναι προσωρινή. Βλέπουμε την εξουσία, την αδικία, την αλλαγή των ισορροπιών».
Θα μας πείτε λίγα λόγια της Φροσύνης; «Μιλώντας για την ερωτική σχέση: “Όμως ακόμη κι όταν κάποιος αντέξει την απόφαση να σπάσει αυτόν τον κύκλο και να φύγει, ακόμη και τότε η μάχη συνεχίζεται. Γιατί όταν δίνεσαι σε κάποιον, όταν ενωθείς με αυτόν, φεύγοντας ξεκολλάει από εσένα και παίρνει μαζί του, μέσα του κι ένα δικό σου κομμάτι. Σάρκας και ψυχής. Ένα κομματάκι. Όχι τόσο μεγάλο για να το καταλάβει, αρκετά όμως μεγάλο για να το νιώσεις εσύ – αν έχεις φυσικά τη δύναμη. Έτσι που όποτε έρθει κοντά σου πάλι εκείνος, όποτε εμφανιστεί ξανά και σε αντικρύσει, όσο και να παλεύει η καρδιά και το μυαλό και το σώμα να απωθήσει το βλέμμα του, στο σώμα του υπάρχει αυτό το κομματάκι, που λαχταρά με μανία να ενωθεί ξανά με σένα. Και νικά. Εκείνος το ήξερε”».
Και λίγα από όσα λέει η Πασού; «“Και άκουσα. Σας άκουσα. Η φωνή σου πνιγόταν μέσα στα φιλιά του. Οι αναστεναγμοί σας. Άκουσα πράγματα που μόνο φανταζόμουν τις νύχτες που τον περίμενα. Όσα ζούσα εγώ μαζί του κρυφά στο μυαλό μου χρόνια ολόκληρα, τα έκανε σε σένα. Φιλιά, αγγίγματα, αγκαλιές, ψίθυροι. Και έβλεπα μέσα από τις σχισμές των ξύλων, μέρη από τα ενωμένα σας κορμιά, μαλλιά και χέρια μπλεγμένα. Έμεινα ασάλευτη, μαρμαρωμένη. Σχεδόν νεκρή. Ένα άγαλμα θλίψης και μόνο τα δάκρυα που έτρεχαν στα μάτια μου πρόδιδαν πως είμαι ακόμα ζωντανή”».
Δυο γυναίκες διαφορετικές. Πόσο εύκολο είναι το ερμηνευτικό πέρασμα από τη μία στην άλλη – με, μόλις, 45 λεπτά απόσταση, ανάμεσα στα δυο έργα; «Ο ρόλος της ηθοποιού αποτελεί τον βασικό συνδετικό κρίκο για αυτήν τη μετάβαση. Δεν ξέρω, ακόμα, πόσο δύσκολο θα είναι το “δύο μονόλογοι σε μία μέρα”. Δεν θα σας κρύψω το άγχος μου· είναι μεγάλο. Ξεκινάμε σε λίγες μέρες και έτσι δεν έχω ακόμα την εμπειρία των back to back παραστάσεων· το έχω επιχειρήσει, όμως, κάποιες φορές σε πρόβα. Είναι αστείο γιατί προς το παρόν όταν τελειώνω και τον δεύτερο μονόλογο, αισθάνομαι έτοιμη να ξανακάνω και τους δύο από την αρχή. Πολύ γρήγορα όμως -και όταν λέω γρήγορα, εννοώ μέσα στο πρώτο δεκάλεπτο- νιώθω τις δυνάμεις μου να υποχωρούν και να τις διαδέχεται μια γλυκιά και ανίκητη κούραση».
Νιώθετε περισσότερο «κοντά» σε κάποια από τις δύο; «Νιώθω εξίσου κοντά και στις δύο. Έχω περάσει φάσεις της ζωής μου που ήμουν πιο κοντά στη μια και φάσεις που ήμουν πιο κοντά στην άλλη».
Φροσύνη και Πασού· πόσο απέχουν, τελικά, μεταξύ τους; «Σίγουρα 45 λεπτά· αστειεύομαι. Είναι οι δύο όψεις της ίδιας ιστορίας. Συνήθως οι δύο όψεις ενός πράγματος μοιάζουν να είναι πολύ μακριά κι όμως, είναι πολύ-πολύ κοντά. Είναι σαν να περνάνε από τα ίδια σημεία. Αυτά που ζει η μία στην πραγματικότητα, τα ζει στην φαντασία της η άλλη. Ισορροπούν παράξενα. Όταν σταματάει να υπάρχει η μια, με έναν τρόπο εξαλείφεται και η άλλη».
Συντελεστές:
Κείμενα: Στέφανος Παπατρέχας
Σκηνοθεσία: Λάζαρος Βαρτάνης – Στέφανος Παπατρέχας
Σκηνικά – Κοστούμια: Έλλη Εμπεδοκλή
Μουσική: Σίσσυ Βλαχογιάννη
Σχεδιασμός φωτισμών στη «Φροσύνη»: Λευτέρης Παυλόπουλος
Σχεδιασμός φωτισμών στην «Πασού»: Ευγενία Μακαντάση
Βοηθός σκηνοθέτη: Αλέξανδρος Καναβός
Φωτογραφίες – Βίντεο: Ναταλία Β.
Σχεδιασμός αφίσας – Γραφιστικά – Φωτογραφίες παράστασης: Λιλή Νταλανίκα
Επικοινωνία παραστάσεων: Μαριάννα Παπάκη – Νώντας Δουζίνας
Στην παράσταση «Φροσύνη» ακούγεται η φωνή του Αιμίλιου Χειλάκη
Στην παράσταση «Πασού» ακούγεται η φωνή της Λυδίας Φωτοπούλου
Παραγωγή:ONORIO ΑΜΚΕ
Ερμηνεύει η Σύνθια Μπατσή
Γιώργος Σ. Κουλουβάρης
[email protected]
