Από την έντυπη έκδοση
Του Αθ. Χ. Παπανδρόπουλου
ΑΠΕ-ΜΠΕ
Θα ξεκινήσουμε με μια διαπίστωση - ερώτημα. Το 1989 κατέρρευσε ο ευρωπαϊκός κομμουνισμός, το 1992 διαλύθηκε η σοβιετική αυτοκρατορία, ενώ την ίδια περίοδο η κομμουνιστική Κίνα έμπαινε για καλά στον διεθνή καταμερισμό της εργασίας. Με αξιώσεις και πολιτικές φιλοδοξίες δικαιολογημένες από την ιστορία της αχανούς αυτής χώρας.
Ερώτημα: Από τις χώρες που πριν το 1989 αποτελούσαν τη σοβιετική σφαίρα επιρροής και μαζί με την Κίνα συνέθεταν το παγκόσμιο κομμουνιστικό σύστημα, πόσες είναι σήμερα δυτικού τύπου φιλελεύθερες δημοκρατίες;
Απάντηση: Φιλελεύθερες δημοκρατίες είναι μόνον οι ευρωπαϊκές χώρες που μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο προσαρτήθηκαν βίαια από τη Ρωσία ή διά πραξικοπημάτων απέκτησαν φιλοσοβιετική εξουσία. Με πιο απλά λόγια, επέστρεψαν στη δημοκρατία χώρες που είχαν γνωρίσει λίγο έως πολύ δημοκρατικό καθεστώς πριν γίνουν μονοκομματικές δικτατορίες και δορυφόροι ενός ολοκληρωτικού συστήματος.
Σε όλες τις άλλες περιπτώσεις, στο τέλος του 20ού αιώνα, όχι μόνον καμιά απολύτως ιστορία δεν τελείωσε, αλλά αντιθέτως άνοιξε ένα νέο κεφάλαιο ιστορίας του 21ου αιώνα, που είναι αυτό των δημοκρατιών - ζόμπι και του ρόλου τους στο παγκόσμιο γίγνεσθαι. Ένας ρόλος που είναι ταυτοχρόνως γεωπολιτικός και οικονομικός. Έπειτα από μια πολύ σύντομη περίοδο διεθνούς εξάπλωσης της δημοκρατίας (1994-1999), από την αρχή του 21ου αιώνα η κατάσταση αλλάζει στη συνέχεια και μάλιστα δραματικά θα λέγαμε.
Όπως εκτιμά ο Κένεθ Ροθ, εκτελεστικός διευθυντής του Παρατηρητηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, ενώ ο παγκόσμιος πληθυσμός μεγαλώνει, οι άνθρωποι που ζουν υπό δημοκρατικές συνθήκες λιγοστεύουν. Σε μια δεκαετία, έτσι, είναι ζήτημα οι άνθρωποι που θα ζουν υπό συνθήκες κράτους δικαίου αν θα αντιπροσωπεύουν το 26% του παγκόσμιου πληθυσμού. Και αυτό, αν έως τότε η Ινδία έχει παραμείνει δημοκρατική!
«Βρισκόμαστε στην εποχή των δημοκρατιών ζόμπι και η συνέχεια αποτελεί κρίσιμο αίνιγμα», τονίζει ο Γάλλος φιλόσοφος Μισέλ Ονφραί.
«Τα νέου τύπου αυταρχικά καθεστώτα», γράφει ο Κένεθ Ροθ, «δεν προσποιούνται πλέον τη δημοκρατία. Δείχνουν απροκάλυπτα ποια είναι. Οι μοναρχίες της Σαουδικής Αραβίας και των Εμιράτων δεν μπαίνουν καν στον κόπο να διεξάγουν άμεσες εθνικές εκλογές. Ούτε το Κινεζικό Κομμουνιστικό Κόμμα· οι συγγενείς του στην Κούβα, τη Βόρεια Κορέα, και το Βιετνάμ ή οι ανεπιφύλακτα αυταρχικές κυβερνήσεις της μετασοβιετικής Κεντρικής Ασίας: Καζακστάν, Τουρκμενιστάν, και Ουζμπεκιστάν. Άλλα αυταρχικά καθεστώτα, όπως η στρατιωτική χούντα στη Μιανμάρ που σκότωσε εκατοντάδες διαδηλωτές και φυλάκισε χιλιάδες άλλους από τότε που κατέλαβε την εξουσία τον Φεβρουάριο, ανέτρεψαν εκλεγμένες κυβερνήσεις και απέρριψαν εντελώς τη δημοκρατία. Αλλά σε έναν αυξανόμενο αριθμό χωρών, οι κυβερνήσεις έχουν καλύψει την αυταρχική κυριαρχία τους με το ένδυμα της δημοκρατίας - μόνο για να βγάλουν αυτή τη λεπτή μεταμφίεση σε σημείο ιλαρότητας τα τελευταία χρόνια. Ένα καλό παράδειγμα είναι η Ρωσία, η οποία έχει κινηθεί γρήγορα προς την κατάσταση της δημοκρατίας ζόμπι σε μεγάλο βαθμό λόγω των επαναλαμβανόμενων ελιγμών του ηγέτη της αντιπολίτευσης Αλεξέι Ναβάλνι γύρω από τη διαχειριζόμενη δημοκρατία του Κρεμλίνου. Το Κρεμλίνο είχε από καιρό κρατήσει την αντιπολίτευση υπό έλεγχο χειραγωγώντας την κοινή γνώμη μέσω της κυριαρχίας του στην κρατική τηλεόραση και σε άλλα μέσα ενημέρωσης. Αλλά ο Ναβάλνι απέφυγε τους ελέγχους της Μόσχας στην πληροφόρηση με το να δημιουργεί ντοκιμαντέρ για τις διεφθαρμένες συναλλαγές του προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν που συγκέντρωσαν δεκάδες εκατομμύρια προβολές στο YouTube...
Σήμερα ο Ναβάλνι βρίσκεται στη φυλακή και το ίδιο συμβαίνει με τον εκδημοκρατισμό…».
Παράλληλα, με ταχύτητα, η δημοκρατία - ζόμπι εδραιώνεται στη Λατινική Αμερική, στην Αφρική, την Τουρκία και δυστυχώς σε μια χώρα όπως η Ουγγαρία, η οποία στο παρελθόν είχε δώσει δραματικά μαθήματα αντιολοκληρωτικού ξεσηκωμού. Αυτό σημαίνει ότι ο αντιδημοκρατικός ιός κυκλοφορεί πλέον και στην Ευρώπη, με τη διάδοσή του να ενισχύεται ποικιλοτρόπως από τη «διεθνή του αυταρχισμού». Αυτή η τελευταία αποτελεί, με επικεφαλής Κίνα, Ρωσία, Τουρκία και Ιράν, ένα πανίσχυρο γκρουπ προπαγάνδας και ψευδολογίας, το οποίο έχει ισχυρά ερείσματα στα δίκτυα κοινωνικών μέσων, αλλά και σοβαρή υλική παρουσία σε αντιφιλελεύθερους και αντιδημοκρατικούς πολιτικούς χώρους.
Στο πλαίσιο αυτό, ενώ παγκοσμίως υπάρχει μια σημαντική αναδιάταξη του διεθνούς καταμερισμού της εργασίας, από ανταγωνιστικής πλευράς, η πολιτική και γεωοικονομική παρουσία ισχυρών αντιδημοκρατικών καθεστώτων σίγουρα προσφέρει στις χώρες αυτές συγκριτικά πλεονεκτήματα για τα οποία σπάνια γίνεται λόγος.
Για παράδειγμα, ενώ υπάρχει άφθονο υλικό που περιγράφει την όντως εντυπωσιακή οικονομική απογείωση της Κίνας, του Βιετνάμ και της Μαλαισίας για παράδειγμα, δεν γνωρίζουμε πολλά για τους όρους εργασίας και του επιπέδου του συνδικαλισμού στις χώρες αυτές. Δεν γνωρίζουμε επίσης τίποτε σχεδόν και για τις ανισότητες στις χώρες αυτές, όταν πολύς λόγος γίνεται για τις αντίστοιχες στα κράτη δικαίου. Τυχαίο άραγε το έλλειμμα αυτό;
