Του Καθηγητή Κωνσταντίνου Ζοπουνίδη, Ακαδημαϊκού
Βασιλική Ακαδημία Οικονομικών & Χρηματοοικονομικών
Βασιλική Ευρωπαϊκή Ακαδημία των Διδακτόρων
Πολυτεχνείο Κρήτης & Audencia Business School, France
Ποιές είναι οι συνδέσεις μεταξύ επιχειρήσεων και πολιτικής; Πώς να οδηγήσετε τις μεγάλες πολυεθνικές επιχειρήσεις να αναλάβουν τις κοινωνικές και περιβαλλοντικές τους ευθύνες; Αρκούν οι πολιτικές Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης (ΕΚΕ); Συνεχίζοντας τις ερωτήσεις, ποιός είναι ο ρόλος της επιχείρησης και του επιχειρηματία στη δημοκρατία του σήμερα; Σε μια φιλελεύθερη κοινωνία της οποίας η αρχή είναι να διασφαλίζει την κοινωνική πρόοδο μέσω της παραγωγής υλικών αγαθών, ο επιχειρηματίας παρέχει περισσότερα από την απλή παραγωγή πλούτου. Εξασφαλίζει μια μορφή κοινωνικής συνοχής μέσω του οικονομικού του έργου. Η επιχειρηματική ελευθερία ήταν η βασική προϋπόθεση για την επίτευξη του ελεύθερου κόσμου, επειδή αποκατέστησε την τάξη σε αυτή την ελευθερία.
Ανάδειξη νέων business models
Ενώ τα πολιτικά και κοινωνικά μοντέλα που κληρονομήθηκαν από τη μεταπολεμική περίοδο, δεν εξελίχθηκαν παρά μόνο πολύ λίγο τα τελευταία πενήντα χρόνια, υπάρχει ένας παράγοντας στην κοινωνία μας που, κατά την ίδια περίοδο, ξεπέρασε τις μεγάλες κρίσεις, βίωσε επαναστάσεις, αποδέχθηκε τους περιορισμούς που του επιβλήθηκαν, ένας παράγοντας που συνεχίζει ακούραστα να σκέφτεται, να προτείνει, να πειραματίζεται και που θα μπορούσε να αποτελέσει ένα πολιτικό εργαλείο στη συγκρότηση του νέου μοντέλου της κοινωνίας που πρέπει να εφεύρουμε. Αυτός ο παράγοντας είναι η επιχείρηση. Μπορεί να έχει ξεχασθεί, αλλά ο ρόλος της επιχείρησης ήταν ήδη σημαντικός στην εμφάνιση των σύγχρονων κοινωνιών μας, δημοκρατικών και ειρηνικών, με τη μετάβαση από μια οικονομία κλειστή προς αυτή του ελεύθερου και ρυθμιζόμενου εμπορίου. Ακόμη, συνεισέφερε στην πραγματοποίηση των ουτοπιών, μέσω της εξερεύνησης, της καινοτομίας και της επίτευξης αυτού που φαινόταν αδύνατο για πολλούς.
Αλλά τώρα η σύγχρονη οικονομία και ιδιαίτερα η χρηματοοικονομικοποίησή της, επαναδημιούργησαν συνθήκες μιας επιθετικής αγοράς, όπου φαίνεται η υπερεκμετάλλευση των παραγωγικών δυνάμεων, είτε ανθρώπινων είτε φυσικών, δημιούργησε έναν αυτοκαταστροφικό μηχανισμό. Ωστόσο, πίσω από αυτή την πραγματικότητα υπάρχει μια άλλη οικονομία και μια άλλη αντίληψη της επιχείρησης που αντίθετα, εργάζεται για την εμφάνιση μιας νέας οικονομικής, κοινωνικής και τελικά δημοκρατικής ισορροπίας.
Όπως πάντα, οι κρίσεις είναι ευνοϊκές για μεγάλες αλλαγές. Με την πανδημία ανακαλύψαμε τις δραματικές συνέπειες ορισμένων παρελθουσών υπερβολών της παγκοσμιοποίησης, όπως η εξάρτησή μας από την Κίνα, ιδίως όσον αφορά τα φάρμακα και τις ιατρικές προμήθειες. Από την άλλη πλευρά, έχει ενισχυθεί η συνειδητοποίηση ότι οι επιχειρήσεις μπορούν να διαδραματίσουν ένα πολιτικό ρόλο στην κοινωνία εκτός από τη δική τους παραγωγική διαδικασία για να βοηθήσουν στην επίλυση ορισμένων κοινωνικών ή περιβαλλοντικών προβλημάτων. Η δράση των επιχειρήσεων υπέρ του κοινού καλού δεν μπορεί να βασίζεται αποκλειστικά στις ηθικές πεποιθήσεις και στα έθιμα κάποιων επιχειρηματιών. Πρέπει να αποδείξουμε ότι τα οικονομικά μοντέλα μπορούν να συνδυάσουν κοινωνική δέσμευση με τις βραχυπρόθεσμες οικονομικές επιδόσεις και τη μεσοπρόθεσμη ανθεκτικότητα. Εάν μια επιχείρηση φροντίζει τους συνεργάτες της ή τους προμηθευτές της, αυτοί θα της το ξεπληρώσουν με τη δέσμευσή τους. Θα της το επιστρέψουν με την πιστότητά τους. Αυτά τα λόγια μπορεί να αντηχούν ακόμη περισσότερο τώρα με την κρίση που ζούμε.
Η κατανομή του πλούτου
Στην καρδιά του προβλήματος βρίσκεται η ερώτηση της κατανομής του πλούτου. Αυτή η αλληλουχία επισημαίνει μια σειρά πρακτικών που, ακόμη και στον κόσμο πριν, ήταν αμφισβητήσιμες και χάρη στην κρίση φαίνονται σχεδόν απαράδεκτες. Όταν η μέση αμοιβή των στελεχών των επιχειρήσεων που είναι εισηγμένες στο χρηματιστήριο του Παρισιού, CAC 40, είναι περίπου 250 φορές ο ελάχιστος μισθός, κάτι δεν πάει καλά. Δεν είναι δυνατόν θα θέσουμε σε μερική απασχόληση, ακόμη και να απολύουμε εργαζόμενους, να επωφελούμαστε από κρατικές ενισχύσεις και να διανέμουμε μερίσματα. Στο ηθικό πλάνο είναι σκανδαλώδες αλλά και πολύ αναποτελεσματικό. Ένας από τους πρώτους ρόλους των CEO είναι να ζωντανεύει μια ανθρώπινη κοινότητα. Ο αγώνας για την αποζημίωση των στελεχών δεν είναι ένας καλός κανόνας διοίκησης των επιχειρήσεων.
Συμπερασματικά
Οι επιχειρήσεις υπάρχουν παντού, σε όλους τους τομείς, σε όλες τις περιοχές, συχνά οικογενειακά, συχνά σε ανθρώπινη κλίμακα, συχνά μόνες, σπάνια εκπροσωπούνται, σέβονται την παροιμία «ο θόρυβος δεν κάνει καλό και το καλό δεν κάνει θόρυβο». Είναι πλέον καιρός να κάνουμε θόρυβο, να μετρήσουμε τις δυνάμεις μας, να εκφραστούμε για να μεταδοθεί η πραγματικότητα της υπεύθυνης επιχειρηματικότητας, μιας επιχειρηματικότητας που ξεπερνά το στάδιο των έξυπνων και επιθετικών αγορών. Ο βασικός ρόλος των επιχειρήσεων για τη δημοκρατία, είναι να αδράξουν την πολιτική διάσταση της λειτουργίας τους στην κοινωνία και να δράσουν για να θέσουν τις βάσεις ενός ισορροπημένου καπιταλισμού, προσεκτικού, χρήσιμου, ενωμένου, με μια λέξη ανθρώπινου.
