Το ρίσκο σήμερα δεν είναι η επικείμενη κρίση, αλλά η εισροή κεφαλαίων, η οποία δεν αναμένεται να «απολαύσει» τον κατάλληλο χειρισμό.
ΠΑΡΑ την πρόσφατη χρηματοοικονομική κρίση που πλήττει τις αγορές, η δυναμική της παγκόσμιας οικονομίας παραμένει ουσιαστικά αμετάβλητη. Το βασικό ζήτημα όμως τώρα δεν είναι πώς θα αντιμετωπιστεί η οικονομική ύφεση, αλλά πώς θα διατηρηθεί η σημερινή παγκόσμια ανάπτυξη και παράλληλα οι εισροές κεφαλαίου που σχετίζονται άμεσα με την οικονομία. Στο πλαίσιο αυτό, υπάρχουν εξαιρετικές επενδυτικές ευκαιρίες, οι οποίες όμως θα συνεχίσουν να «επιβιώνουν», μόνο εάν τα κεφάλαια εξακολουθήσουν να κινούνται προς τις χώρες που μπορούν και γνωρίζουν να τα χρησιμοποιούν κατάλληλα.
Υψηλά αποθέματα
Τα καλά νέα είναι ότι ορισμένες χώρες έχουν υψηλά ποσοστά αποθεμάτων, τα οποία επιθυμούν να τα επενδύσουν σε άλλα κράτη. Στην πραγματικότητα, πρόσφατες έρευνες έδειξαν ότι το σύνολο των εισροών κεφαλαίου στις αναδυόμενες αγορές αναμένεται να αυξηθεί από 400 μέχρι 500 δισ. δολάρια. Την ίδια στιγμή, οι αναλυτές εκτιμούν ότι αυτό το ποσό ενδέχεται να αγγίξει το 1 τρισ. δολάρια στο σχετικά άμεσο μέλλον.
Είναι πλέον σαφές ότι, το 1997-98, οι αδύναμες τραπεζικές ρυθμίσεις, σε συνδυασμό με τις εταιρικές διακυβερνήσεις, ενίσχυσαν περαιτέρω την οικονομική ύφεση, η οποία ακολουθήθηκε από έναν ξαφνικό τερματισμό της εισροής κεφαλαίων. Ομως, πώς αυτή η εμπειρία μπορεί να βοηθήσει τις χώρες μεσαίου και μικρού εισοδήματος, προκειμένου να ασκήσουν την κατάλληλη πολιτική κεφαλαίων εν όψει της τρέχουσας κρίσης; Ενα κράτος με σχετικά αδύναμο οικονομικό σύστημα πρέπει να αποφύγει απλά να κρατήσει το κεφάλαιο μέσα στην ίδια τη χώρα; Μπορεί να φαίνεται ακόμα δυσκολότερο, όμως οι χώρες έχουν ακόμα τη δυνατότητα επιλογής -ως ένα βαθμό τουλάχιστον- για το πόσο «ανοιχτές» επιθυμούν να είναι στην εισροή κεφαλαίου.
Ομως οι έλεγχοι κεφαλαίων δεν είναι ο μόνος παράγοντας που επηρεάζει το χρηματοοικονομικό «άνοιγμα». Τα στοιχεία, που έχουν συγκεντρωθεί, δείχνουν ότι παράγοντες όπως είναι η ποιότητα της οικονομίας και ο κατάλληλος καθορισμός πολιτικής είναι εξίσου σημαντικοί με την προσέλκυση κεφαλαίων. Ωστόσο, τι είναι αυτό που καθορίζει σε ποιο βαθμό τα κράτη επωφελούνται από τη χρηματοοικονομική παγκοσμιοποίηση;
Ερευνα ΔΝΤ
Πρόσφατη έρευνα του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (ΔΝΤ), στην οποία χρησιμοποιήθηκαν στοιχεία των τελευταίων 30 ετών, προκειμένου να γίνει σωστή αποτίμηση των επιδράσεων της χρηματοοικονομικής παγκοσμιοποίησης, κατέληξε σε δύο συμπεράσματα.
Πρώτον, οι χώρες πρέπει να είναι προσεκτικές απέναντι στην εξωτερική χρηματοοικονομική φιλελευθεροποίηση, όταν ο τομέας οικονομικής ανάπτυξης και η θεσμική ποιότητα του κράτους δεν συμβαδίζουν με τα παγκόσμια πρότυπα. Με απλά λόγια, «μην κάνεις βουτιά στη θάλασσα, αν δεν ξέρεις να κολυμπάς».
Δεύτερον, η σύνεση επιφέρει ορισμένες συνέπειες: το χρηματοοικονομικό άνοιγμα μπορεί από μόνο του να προκαλεί θεμελιώδεις βελτιώσεις, οι οποίες αυξάνουν παράλληλα και τα οφέλη της παγκοσμιοποίησης. Οι έλεγχοι κεφαλαίου, επομένως, με οποιονδήποτε τρόπο και αν διεξάγονται, επιφέρουν κόστος. Με άλλα λόγια, «όλοι πρέπει να μάθουν να κολυμπούν».
Κρίση στην Ασία
Το πρώτο μήνυμα της έρευνας απευθύνεται σε αυτούς που πιστεύουν ότι η κρίση που έπληξε την Ασία, μία δεκαετία νωρίτερα, μας δίδαξε ότι οι χώρες επέτρεψαν την είσοδο ορισμένων ειδών εισροών, ιδιαίτερα ξένου συναλλαγματικού χρέους, προτού όμως προετοιμαστούν κατάλληλα. Ο υπαινιγμός έγκειται στο ότι οι χώρες πρέπει πρώτα να ισχυροποιήσουν τον εγχώριο χρηματοοικονομικό τομέα τους και την εταιρική διακυβέρνηση και ύστερα να δεχτούν ξένα κεφάλαια.
Ωστόσο, ακόμα και αν οι έλεγχοι κεφαλαίων καταφέρουν να απομονώσουν ολοκληρωτικά ένα κράτος από τις πιέσεις της χρηματοοικονομικής παγκοσμιοποίησης, και πάλι ο στόχος δεν θα έχει επιτευχθεί. Το άνοιγμα σε ξένες άμεσες επενδύσεις και σε άλλες εισροές κεφαλαίων μπορεί να συμβάλει στη ραγδαία οικονομική ανάπτυξη, χωρίς η χώρα να αναγκαστεί να αντιμετωπίσει την αρνητική πλευρά της μακροοικονομικής ρευστότητας. Αυτό το σενάριο αναφέρεται στις χώρες που συνδυάζουν αδύναμα και ισχυρά θεμελιώδη μεγέθη της οικονομίας.
Μετακίνηση κεφαλαίων
Συμπερασματικά, θα μπορούσε να ειπωθεί ότι τα κράτη πρέπει να είναι προσεκτικά με τις μετακινήσεις κεφαλαίων, εάν δεν έχουν καταφέρει ακόμα να φτάσουν το «ασφαλές» όριο, αλλά παράλληλα πρέπει να αξιολογούν τα καθαρά οφέλη, καθώς προσφέρουν ισχυρά κίνητρα, προκειμένου να αντιμετωπιστούν τα θεσμικά οικονομικά προβλήματα. Στο πλαίσιο αυτό, οι χώρες θα είναι σε θέση να εκμεταλλευτούν κατάλληλα τα οφέλη της ξένης χρηματοοικονομικής φιλελευθεροποίησης. Την ίδια στιγμή, υπάρχει η ανησυχία ότι τα κεφάλαια εισέρχονται στις χώρες, ανεξάρτητα αν αυτές είναι προετοιμασμένες να τα δεχτούν. Το τελευταίο διάστημα, έχουν συγκεντρωθεί πολλά αποθέματα στις αναδυόμενες αγορές (σε αντίθεση με την κατάσταση που επικρατούσε το 1997, όπου οι περισσότερες αγορές αντιμετώπιζαν το πρόβλημα του ελλείμματος). Στην πραγματικότητα, η πλειονότητα των πετρελαιοβιομηχανιών και των ασιατικών κατασκευαστικών εταιρειών έχουν στη διάθεσή τους αποθέματα, τα οποία μπορούν να καλύψουν τις ανάγκες για μεγάλο χρονικό διάστημα.
Επενδύσεις
Τα κεφάλαια πρέπει όμως κάπου να επενδυθούν. Πριν από πέντε χρόνια, τα περισσότερα κεφάλαια είχαν ως κύριο προορισμό τις ανεπτυγμένες χώρες, τώρα όμως, όπως φαίνεται, προσελκύονται περισσότερο από τις αναδυόμενες αγορές και τα φτωχότερα αναπτυσσόμενα κράτη. Ομως είναι όλοι πραγματικά έτοιμοι να δεχθούν ένα τόσο μεγάλο αριθμό αποθεμάτων και την ίδια στιγμή να διαχειριστούν προσεχτικά το μικροοικονομικό αντίκτυπο;
Το ρίσκο σήμερα δεν είναι η επικείμενη κρίση, αλλά η εισροή κεφαλαίων, η οποία δεν αναμένεται να «απολαύσει» τον κατάλληλο χειρισμό. Το ερώτημα λοιπόν είναι: Οταν το πάρτι τελειώσει -και είναι δύσκολο να τεθεί κάποιο συγκεκριμένο χρονικό περιθώριο- τι θα έχει διασωθεί;
Aρθρο των ΣΑΪΜΟΝ ΤΖΟΝΣΟΝ & ΤΖΟΝΑΘΑΝ ΝΤ. ΟΣΤΡΙ
* Ο Σάιμον Τζόνσον είναι οικονομικός σύμβουλος και διευθυντής έρευνας στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο.
* Ο Τζόναθαν Ντ. Οστρι είναι αναπληρωτής διευθυντής Ερευνας του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου.
Copyright: Project Syndicate, 2007
