Γιώργος Σ. Κουλουβάρης
[email protected]

Ο Δημήτρης Λάλος, με αφορμή το κείμενο του Χριστόφορου Χριστοφή «Νιζίνσκι - Η  προφητεία της φωτιάς», διερευνά το ανθρώπινο σώμα -που είναι για εκείνον, ταυτόχρονα, το θέμα και το μέσον, καθώς και  τα όρια μεταξύ θεατρικής παράστασης κι επιτέλεσης. Η ομώνυμη παράσταση ανεβαίνει στη σκηνή του «Tempus Verum - Εν Αθήναις» [Ιάκχου 19, Γκάζι].

Τι σημαίνει  «επιτελεστικό», δηλαδή performative -όρος που εισήχθη από τον Τζον Όστιν το 1955; Τι χρειάζεται ένα έργο τέχνης για να είναι παρουσιάσιμο; Πότε περάσαμε από το θεατρικό έργο, ως λογοτεχνικό είδος, στο θεατρικό έργο ως παραστάσιμο γεγονός;

Η μεταφορά της αλήθειας επί σκηνής κάνει τα όρια της παράστασης και του επιτελεστικού (performance) να διευρυνθούν. Η σχέση κοινού-καλλιτέχνη επαναπροσδιορίζεται. Ο αισθητικός χαρακτήρας της παράστασης διαμορφώνεται από την ιδιότητά της ως γεγονός. Καινούργιοι, άγνωστοι δρόμοι ανοίγονται…

«Ένας κόσμος χωρίς πόνο θα ήταν ένας κόσμος ηλιθίων» μοιάζει να μας λέει ο Νιζίνσκι, μέσα από το άσυλο, τη φυλακή του...  Σε μια Ευρώπη σκοτεινή και μπερδεμένη,  ένας φτερωτός θεός χορεύει το τέλος πριν την κατάρρευση.

Ο Ρώσος, πολωνικής καταγωγής, εκκεντρικός, θεϊκών ικανοτήτων χορευτής και χορογράφος Βάσλαβ Νιζίνσκι (1889-1950), αναβάθμισε τους ανδρικούς ρόλους και  ώθησε τη μοντέρνα χορογραφία. Δεξιοτέχνης και με υποκριτική δεινότητα  αναφέρεται ως ο μεγαλύτερος χορευτής όλων των εποχών.  Η σταδιοδρομία  του διεκόπη πάνω στην  ακμή της, το 1919, όταν, στην ηλικία των 30 ετών,  νόσησε από σχιζοφρένεια. Το ημερολόγιο που κράτησε σε τέσσερα τετράδια, σε μία περίοδο έξι εβδομάδων, στις αρχές του 1919, είναι η μόνη σύγχρονη μαρτυρία που έχουμε από έναν μεγάλο καλλιτέχνη, για την εμπειρία της εισόδου στην ψύχωση -τα «Ημερολογιακά Τετράδια» του Νιζίνσκι,  κυκλοφόρησαν στα ελληνικά από τις εκδόσεις Άγρα.  Έζησε αρκετό χρόνο σε  ψυχιατρεία, έως ότου το 1947 μετακόμισε στο Λονδίνο, όπου η σύζυγός του, Ουγγαρέζα χορεύτρια Ρομόλα ντε Πούλτσκι, τον φρόντισε έως τον θάνατό του.

Στην παράσταση, τη σύζυγό του ενσαρκώνει η ηθοποιός Κρίστελ Καπερώνη. Μιλήσαμε μαζί της.

Θα θέλατε να μας πείτε  δυο λόγια για την παράσταση και για τον ρόλο που ερμηνεύετε;

«Ο ρόλος που έχω αναλάβει είναι της Ρομόλα, συζύγου του μεγαλοφυή χορευτή και χορογράφου Βάσλαβ Νιζίνσκι.  Η παράσταση - performance είναι μια έρευνα πάνω στα όρια του φανταστικού και της πραγματικότητας. Τι είναι αλήθεια και τι ψέματα στη θεατρική παράσταση ως γεγονός».

«Το έργο μάς βρίσκει κάπου στα τέλη του 1920. Παρακολουθούμε, περίπου, έναν χρόνο από τη ζωή του Νιζίνσκι μέσα στο ψυχιατρείο. Εκεί όπου έγραψε και τα γνωστά Ημερολόγιά του, περιγράφοντας την είσοδό του στην σχιζοφρένεια». 

«Στην προσπάθεια διερεύνησης και επαναπροσδιορισμού της σχέσης του κοινού με τον ηθοποιό, ο σκηνοθέτης επιλέγει να εισάγει ένα γεγονός, αυτό του φαγητού, αλλάζοντας για λίγο τη μορφή της παράστασης όπως την έχουμε στο μυαλό μας. Ο Νιζίνσκι ήταν χορτοφάγος, πράγμα που αναφέρεται αρκετά συχνά στο κείμενο και, έτσι, γεννήθηκε η ιδέα να προσφέρουμε αυστηρά χορτοφαγικό φαγητό κατά τη διάρκεια της παράστασης».

«Η κεντρική οδηγία ήταν η παροντικότητα.  Ο αισθητικός χαρακτήρας της παράστασης διαμορφώνεται από την ιδιότητά της ως γεγονός και, σε αυτό το πλαίσιο, ήταν απαραίτητο να επαναπροσδιορίζουμε καθημερινά την επαφή μας με το κείμενο, τους χαρακτήρες αλλά και το κοινό».

«Ειλικρινά, δεν ξέρω. Η μορφή της παράστασης είναι τέτοια που, ανάλογα με τις προσλαμβάνουσες του καθενός, θα μπορούσε να του αφήσει κάτι διαφορετικό φεύγοντας. Θετικό ή αρνητικό. Σίγουρα, είναι μια παράσταση-performance που, κατά τη γνώμη μου, δεν μπορεί να περάσει αδιάφορη».

Κείμενο: Χριστόφορος Χριστοφής
Σκηνοθεσία – Εικαστικό περιβάλλον – Φωτισμοί: Δημήτρης Λάλος
Καλλιτεχνικός συνεργάτης: Ερμής Μαλκότσης
Βοηθός σκηνοθέτη: Γιάννης Κατσιμίχας
Φωτογραφίες – Βίντεο: Θάνος Κερμίτσης

Ερμηνεύουν: Κρίστελ Καπερώνη, Γιώργος Τριανταφυλλίδης, Ουσίκ Χανικιάν, Αντώνης Σανίανος, Σταύρος Λιλικάκης, Νικόλας Μίχας.