Της Ανθής Αγγελοπούλου
Από τους τρεις κύριους υποτύπους του καρκίνου του μαστού, ο «τριπλά αρνητικός» είναι ο πιο θανατηφόρος. Το μισό από όλους τους θανάτους από καρκίνο του μαστού αποδίδεται σ’ αυτό τον υπότυπο, ενώ αντιπροσωπεύει μόνο περίπου το 15% των περιπτώσεων καρκίνου του μαστού. Και σε αντίθεση με άλλους καρκίνους του μαστού, είναι ανθεκτικός στις περισσότερες υπάρχουσες θεραπείες.
Με τον όρο «τριπλά» αρνητικός καρκίνος του μαστού αναφερόμαστε σε καρκίνους μαστού που έχουν αρνητικούς τους δύο ορμονικούς υποδοχείς (οιστρογόνων και προγεστερόνης) και στερούνται έκφρασης του υποδοχέα του γονιδίου cerbB2. Οι «τριπλά» αρνητικοί καρκίνοι μαστού έχουν συνήθως πιο επιθετικά χαρακτηριστικά, δηλαδή έχουν πιο συχνά διηθημένους λεμφαδένες της μασχάλης, είναι πιο συχνά grade III και έχουν υψηλό δείκτη κυτταρικού πολλαπλασιασμού (Ki67). Αυτά τα χαρακτηριστικά συνήθως συνοδεύονται και με πιο επιθετική κλινική συμπεριφορά.
Σύμφωνα με τους ερευνητές, η πολύ ταχεία εξέλιξη και η έλλειψη αποτελεσματικής θεραπείας στη συγκεκριμένη μορφή καρκίνου, συμβάλλουν ώστε να έχουμε πάνω από 200.000 θανάτους γυναικών κάθε χρόνο σε παγκόσμιο επίπεδο.
Οι επιστήμονες από τα πανεπιστήμια της Γενεύης (UNIGE) και της Λωζάννης (UNIL), στην Ελβετία μελέτησαν τις ιδιότητες ενός 70χρονου αντιβιοτικού, της κλοφαζιμίνης, ως προς την αποτελεσματικότητα της έναντι αυτή της μορφής καρκίνου και διαπίστωσαν ότι δύναται να σταματήσει την εξέλιξη της νόσου σε δοκιμές που έγιναν in vivo.
Όπως ανέφεραν οι ερευνητές, η μελέτη αυτή αποδεικνύει ότι η επανεξέταση των παλαιοτέρων φαρμάκων που κυκλοφορούν στην αγορά, όπως η κλοφαζιμίνη, είναι απαραίτητη γιατί μπορεί να αποδειχθούν σωτήρια σε κάποιες περιπτώσεις, όπως είναι ο τριπλά αρνητικός καρκίνος του μαστού.
Καλύτερη στόχευση για καλύτερη φροντίδα
Όλο και περισσότερο, οι ειδικοί του καρκίνου επιδιώκουν να αναπτύξουν θεραπείες που στοχεύουν συγκεκριμένα τα καρκινικά κύτταρα, όπως λέει ο Vladimir Katanaev, καθηγητής στο Μεταγραφικό Ερευνητικό Κέντρο Μεταμοσχεύσεων στην Ογκοαιματολογία (CRTOH) στο UNIGE. Η ιδέα όπως λέει ήταν να προσδιοριστούν μοριακά στοιχεία ειδικά για τα κύτταρα του όγκου, αλλά απουσιάζουν από τα υγιή κύτταρα, και τα στοχεύσουν με ακρίβεια. Αυτά τα στοιχεία ονομάζονται ογκογονίδια είναι απαραίτητα για να μετασχηματίσουν τα υγιή κύτταρα σε κακοήθη κύτταρα, οπότε είναι σημαντικό οι επιστήμονες να τα μειώσουν χωρίς να καταστρέψουν τα γειτονικά κύτταρα.
Στην περίπτωση του τριπλού αρνητικού καρκίνου του μαστού, καθώς και σε άλλους καρκίνους, όπως ο καρκίνος του ήπατος ή του εντέρου, ένας από τους κύριους υπόπτους είναι η οδός σηματοδότησης Wnt. Όταν τα κύτταρα επικοινωνούν μεταξύ τους, το κάνουν με χημικά σήματα, δηλαδή με τις οδούς σηματοδότησης. Το κύτταρο που δέχεται το σήμα αποκρίνεται σε αυτό μετακινώντας, για παράδειγμα, ή διαιρώντας.
Η οδός σηματοδότησης Wnt είναι απαραίτητη κατά τη διάρκεια της εμβρυογένεσης επιτρέποντας στο έμβρυο να αναπτυχθεί σωστά. Στους ενήλικες, ωστόσο, συνήθως διακόπτεται και η επανενεργοποίηση - μετά από μια μετάλλαξη ή επιγενετική τροποποίηση - δίνει ένα εσφαλμένο σήμα ανάπτυξης και επιτρέπει ανάπτυξη όγκων. Ωστόσο, αν εμποδίζεται το Wnt, σταματά η ανάπτυξη του όγκου.
Ένα πολύ παλαιό αντιβιοτικό με ανυποψίαστες ικανότητες
Το 2014, η ομάδα του καθηγητή Katanaev (στην UNIL τότε) είχε δείξει in vitro την ανασταλτική δράση της κλοφαζιμίνης στην οδό σηματοδότησης Wnt σε τριπλά αρνητικό καρκίνο του μαστού. Τώρα η νέα μελέτη επιβεβαιώνει αυτό το αποτέλεσμα in vivo, σε ζωικά μοντέλα της ασθένειας. Με την κλοφαζιμίνη, η ανάπτυξη όγκου μειώνεται σημαντικά, όπως αναφέρει ο Βλαντιμίρ Καταναέφ ενώ, δεν φαίνεται να υπάρχουν οποιεσδήποτε δυσμενείς παρενέργειες.
Οι ερευνητές διαπίστωσαν επίσης, ότι η κλοφαζιμίνη στοχεύει την οδό σηματοδότησης Wnt πολύ καλά in vivo, όπως αναμενόταν. Επιπλέον, η κλοφαζιμίνη είναι ακόμη πιο αποτελεσματική όταν χορηγείται σε συνδυασμό με δοξορουμπικίνη, ένα συμβατικό χημειοθεραπευτικό φάρμακο.
Ο Alexey Koval, ερευνητής στο CRTOH του UNIGE στη Σχολή Βιολογίας και Ιατρικής της UNIL και συν-συγγραφέας αυτής της μελέτης, αναλύοντας αυτά τα αποτελέσματα επισημαίνει ότι, η κλοφαζιμίνη δρα ως αναστολέας της οδού σηματοδότησης Wnt. Το άρρωστο κύτταρο μπορεί δεν ξεδιπλώνεται πλέον, αλλά δεν πεθαίνει, αλλά η δοξορουβικίνη, από την άλλη πλευρά, σκοτώνει κύτταρα που έχουν σταματήσει να αναπτύσσονται.
Ένα φάρμακο επανατοποθετείται στο μέλλον της φαρμακολογίας
Πολλοί ερευνητές σε όλο τον κόσμο ανέλαβαν να αναθεωρήσουν τα υπάρχοντα φάρμακα υπό το πρίσμα των νέων τεχνολογιών και μεθοδολογιών που είναι τώρα διαθέσιμες, προκειμένου να ανακαλύψουν άγνωστα μέχρι σήμερα αποτελέσματα. Η επανατοποθέτηση φαρμάκων, για τα οποία οι διαδικασίες δοκιμών και εμπορίας είναι απλούστερες από ό, τι για εντελώς νέα μόρια, εξοικονομεί χρόνο και κοστίζει λιγότερο.
Η κλοφαζιμίνη, ένας αντιβακτηριακός παράγοντας που χρησιμοποιείται για την καταπολέμηση της λέπρας, βρίσκεται στην αγορά για μεγάλο χρονικό διάστημα. Αυτό το πολύ φθηνό φάρμακο είναι ακόμα στον κατάλογο των βασικών φαρμάκων του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας και παράγεται σε όλο τον κόσμο, συμπεριλαμβανομένης της Ελβετίας.
Αυτό είναι ένα πλεονέκτημα, φυσικά, αλλά περιπλέκει επίσης το θέμα της συγκέντρωσης κεφαλαίων που απαιτούνται για να συνεχιστεί η έρευνα, ενώ, δεν μπορεί να κατατεθεί για δίπλωμα ευρεσιτεχνίας.
Σύμφωνα με τους ερευνητές, το επόμενο βήμα είναι τώρα η διεξαγωγή κλινικών δοκιμών με εθελοντές ασθενείς, πρώτα στη Γενεύη και, πιθανότατα και σε άλλες πόλεις της Ελβετίας.
Πηγές:
https://www.unige.ch/communication/communiques/en/2019/cancer-du-sein-de-vieilles-recettes-prometteuses/
https://www.news-medical.net/news/20190328/A-very-old-antibiotic-shows-promise-in-treating-fatal-form-of-breast-cancer.aspx
