Την έκθεση «Καραβάτζιο και 17ος αιώνας» στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης εγκαινίασε απόψε ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κάρολος Παπούλιας, παρουσία του Υπουργού Πολιτισμού Γ. Βουλγαράκη.

«Η ανάσταση του Λαζάρου», «Ο Αγιος Ιωάννης ο Βαπτιστής» και «Η θλιμμένη Μαγδαληνή» είναι τα έργα του Μικελάντζελο Μερίζι, γνωστού ως Καραβάτζιο, τα οποία πλαισιώνουν 11 πίνακες καλλιτεχνών του 17ου αιώνα, οι οποίοι είτε εμπνεύστηκαν από εκείνον, είτε βρέθηκαν σε αντίθετα καλλιτεχνικά ρεύματα, χωρίς όμως το έργο τους να πάψει να συνομιλεί, κατά τους ειδικούς, με το έργο του Καραβάτζιο.

Ο κορυφαίος Ιταλός ζωγράφος του 17ου αιώνα, που έγινε γνωστός με το όνομα του τόπου καταγωγής του, το Καραβάτζιο (1571-1610), είχε σκανδαλίσει ουκ ολίγες φορές την Καθολική Εκκλησία, καθώς απεικόνιζε προκλητικά την Παναγία χρησιμοποιώντας ως μοντέλο του την αγαπημένη του πόρνη, και είχε καταδικαστεί σε θάνατο για φόνο, γιατί είχε σκοτώσει τον αντίπαλό του σε μονομαχία.

Ο Καραβάτζιο μαθήτευσε από 11 χρονών δίπλα σε έναν Μιλανέζο ζωγράφο, που άφησε ανεξίτηλα τα ίχνη της επιρροής του στα έργα του μεγάλου ζωγράφου της Αναγέννησης.

Λόγω του εκρηκτικού χαρακτήρα του και της άσωτης ζωής του, δημιουργούσε συχνά επεισόδια. Εζησε ταραχώδη ζωή, γεμάτη περιπέτειες, ήταν ομοφυλόφιλος, σύχναζε σε καταγώγια και, λόγω του βίαιου χαρακτήρα του, είχε εμπλακεί ακόμα και σε άγρια εγκλήματα για ασήμαντες αφορμές. Αλλαζε συχνά τόπο διαμονής και νεαρός ακόμη βρέθηκε στη Ρώμη να ζωγραφίζει στους δρόμους για να επιβιώσει.

Λόγω της υψηλής τέχνης του, τον πήρε υπό την προστασία του ένας καρδινάλιος, αλλά, παρά το χρήμα και την αναγνώριση που κέρδισε, εξακολούθησε να συχνάζει στα καταγώγια και να συναναστρέφεται με τους ανθρώπους του υποκόσμου.

Είχε βαθιά επίγνωση της θέσης του στην ιστορία της ζωγραφικής και είχε πει σε μια δίκη μανιεριστών και οπαδών της αντιμεταρρύθμισης ότι «για μένα ζωγράφος είναι αυτός που ξέρει να ζωγραφίζει καλά και να μιμείται καλά τα φυσικά αντικείμενα».

Είχε πει επίσης ότι «με τον ίδιο τρόπο πρέπει να ζωγραφίζεται ένας καλός πίνακας με άνθη κι ένας πίνακας με μορφές». Αυτή η νατουραλιστική του τάση τον έκανε να αρέσει στους φιλότεχνους μαικήνες της εποχής, αλλά όχι στον κλήρο.

Ο τρόπος που φωτίζει και σκιάζει την ανθρώπινη φύση, το ανθρώπινο δράμα και την τραγωδία, η ευθραυστότητα των χαρακτήρων που απεικονίζει, δείχνει ότι έχει εντρυφήσει στα μυστικά της τέχνης του Τισιάνο, του Μιχαήλ Αγγέλου και του Ντα Βίντσι.

Οι φιγούρες αγίων που ζωγραφίζει δίνουν την αίσθηση μιας μάζας που εκπέμπει θλίψη, πόνο και συχνά βία, όπως βίαιος υπήρξε και ο ίδιος στη σύντομη ζωή του. Με το έργο του «Η Κοίμησις της Θεοτόκου», που προοριζόταν για εκκλησία, ξέσπασε σκάνδαλο και απορρίφθηκε ο πίνακας, γιατί θεωρήθηκε ότι το μοντέλο που χρησιμοποίησε για τη Θεοτόκο, ήταν το νεκρό σώμα μιας πόρνης που πνίγηκε στον Τίβερη.

Ο θυελλώδης Καραβάτζιο, έγινε διάσημος ζωγράφος χάρη στην παραγγελία που του ανατέθηκε για το παρεκκλήσι του Σαν Λουίτζι ντει Φραντσέζι, στη Ρώμη. Ζωγράφισε πάνω σε μουσαμά μεγάλων διαστάσεων, πρακτική ασυνήθιστη για έργα εκκλησιών, «Το Μαρτύριο του Αγίου Ματθαίου» και την «Κλήση του Αγίου Ματθαίου».

Η σχέση του με μια πόρνη και τον εραστή της τον οδήγησε σε μια ερωτική τραγωδία και τελικά πέθανε σε ηλικία 39 ετών, σε ένα άθλιο δωμάτιο, στο Πόρτο Ερκολε. Κατά τους επίσημους βιογράφους του, πέθανε από ελονοσία, στην παραλία του Λάτσιο.

Η έκθεση στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης θα διαρκέσει έως τις 30 Ιουνίου.

* «Ο Αποκεφαλισμός του Ολοφέρνη από την Ιουδήθ» του Καραβάτζιο

K.T.