Του Καθηγητή Κωνσταντίνου Ζοπουνίδη, Πολυτεχνείο Κρήτης, Ακαδημαϊκός, Βασιλική Ακαδημία Οικονομικών και Χρηματοοικονομικών της Ισπανίας, Ακαδημαϊκός, Βασιλική Ευρωπαϊκή Ακαδημία των Διδακτόρων, Distinguished Research Professor, Audencia Business School (EQUIS, AMBA, AACSB), France
Γενικά
Οι νευροεπιστήμες αναγνωρίζονται ως κλάδος της βιολογίας. Αφορούν τη μελέτη του νευρικού συστήματος και αποτελούν σήμερα ερευνητικό χώρο συνεργασίας με άλλους επιστημονικούς τομείς όπως η επιστήμη των υπολογιστών, η γνωσιακή επιστήμη, η μηχανική, τα μαθηματικά, η γενετική, η ιατρική. Ακόμη, συνδέονται και με συναφείς επιστήμες, της φυσικής, της φιλοσοφίας και της ψυχολογίας.
Πρόσφατα στη διαχείριση ανθρωπίνων πόρων (Human Resources Management), οι νευροεπιστήμες επιφέρουν μια νέα ανάλυση των συμπεριφορών που δείχνουν να ανατρέπουν τις βεβαιότητες που ίσχυαν μέχρι σήμερα στον κόσμο του μάνατζμεντ.
Νευροεπιχειρηματικότητα – Νευρομάνατζμεντ
Ο Κωνσταντίνος Ζοπουνίδης
Η ερώτηση που τίθεται είναι: Οι γνώσεις οι προερχόμενες από τις νευροεπιστήμες μπορούν να βοηθήσουν τα στελέχη διοίκησης (Μάνατζερς) στην επαγγελματική τους ζωή και στις διάφορες πρακτικές που εφαρμόζουν; Βέβαια, υπάρχουν και οι λιγότερο θετικοί στο παραπάνω ερώτημα που αναφέρουν ρητά ότι δεν υπάρχει τίποτα καινούριο, και απλώς είναι μια σύνδεση δύο επιστημονικών χώρων, των νευροεπιστημών από τη μία και της διαχείρισης των ομάδων από την άλλη. Αλλά, όπως γίνεται συχνά, η κατασκευή γεφυρών μεταξύ δύο διακριτών επιστημονικών τομέων γνώσης, δημιουργεί νέες ιδέες, νέες μεθόδους συλλογιστικής και κατανόησης.
Στον τομέα της επιχειρηματικότητας, ο νευροεπιστήμονας Δρ. David Rock, διευθυντής του NeuroLeadership Institute και συν-εκδότης (co-editor) του Neuroleadership Journal αναφέρει για πρώτη φορά τον όρο Νευροεπιχειρηματικότητα (βλ. περιοδικό: Strategy and Business, Μάιος 2006). Σε μια νέα έκδοση του ίδιου περιοδικού (Οκτώβριος), το θέμα που μελετούσε ήταν: «Θέλετε να απαλλαγείτε από το σύστημα αξιολόγησης (ranking) των συνεργατών σας;» Και πιο πρόσφατα (Μάιος 2017) του ίδιου περιοδικού: «Τα προγράμματα κατάρτισης με διαφορετικότητα δεν ενισχύουν τις μεροληπτικές αποφάσεις;». Στις ΗΠΑ, η νευροεπιχειρηματικότητα αναπτύχθηκε αρκετά σε συνέδρια, σε σεμινάρια και επιστημονικά άρθρα. Στην Ευρώπη άργησε να έρθει και στη Γαλλία, πολύ πρόσφατα εκδόθηκε το βιβλίο των James Teboul και Philippe Damier από τις Εκδόσεις Odile Jacob (Σεπτέμβριος 2017): Le neuroleadership: Le cerveau face a la decision et au changement.
Το νευρομάνατζμεντ διερευνά διάφορες έννοιες σχετικές με τον κόσμο της εργασίας: τα κίνητρα, τις δεσμεύσεις, τη συνεργασία, την ευεξία, τη λήψη αποφάσεων, την καινοτομία, κ.α. Για το διευθυντή έρευνας του ινστιτούτου Pasteur και του CNRS, ένας μάνατζερ μπορεί να γίνει «νεύρο-φιλικός», δηλαδή ικανός να κατανοεί, να οργανώνει-διοικεί την ομάδα του για να μειώσει το στρες, να ενθαρρύνει, να επικροτεί, να διεγείρει τη δημιουργικότητα και να ανησυχεί για την επαγγελματική εκπλήρωση των στόχων των συνεργατών του. Στο ίδιο πλαίσιο ανάλυσης τοποθετείται και ο πρόεδρος της Oasys mobilization, μια συμβουλευτική εταιρία, David Destoc, ο οποίος αναφέρει ότι πρέπει να αναπτυχθούν γέφυρες ανάμεσα στις νευροεπιστήμες και το μάνατζμεντ: «ρίξτε μια νέα ματιά στα επαναλαμβανόμενα προβλήματα, κυρίως σε ότι αφορά τη διοίκηση ομάδων, το στρες και τα κίνητρα. Προσφέρουν ενδιαφέροντα εργαλεία ανάλυσης και δράσης». Η εφαρμογή σε επιχειρήσεις έδειξε στην αρχή ότι οι μάνατζερς έχουν μεγάλη αμφιβολία ως προς την αποτελεσματικότητα των νευροεπιστημών, αλλά στη συνέχεια η ευαισθητοποίηση του εγκεφάλου τους οδήγησε στην εκτέλεση των νέων τρόπων διοίκησης ομάδων.
Παραδείγματα – διοίκηση ομάδων
Οι νευροεπιστήμες δείχνουν ότι ο εγκέφαλος δε δύναται να πραγματοποιήσει πολλά πράγματα ταυτόχρονα. Ένα διοικητικό συμβούλιο αποφάσισε να μην παίρνει όλες τις δυνατές αποφάσεις κατά τη διάρκεια της εβδομάδας, αλλά να αφήνει μερικές φορές τα θέματα μια εβδομάδα για ολοκληρωμένη σκέψη.
Οι νευροεπιστήμες ευνοούν τις κανονικές συναντήσεις μεταξύ των μελών της ομάδας διοίκησης, τις κοινωνικές ανταλλαγές (κοινωνικός εγκέφαλος), οι μάνατζερς θα είναι προσεκτικοί ώστε να τηρηθούν οι άτυπες συναντήσεις, οι στιγμές φιλικότητας παρά να επιταχύνουν τις διαδικασίας τήρησης του παραγωγικού χρόνου.
Οι νευροεπιστήμες φαίνονται επίσης χρήσιμες ώστε να αποφευχθούν φαινόμενα «υπερσύνδεσης ή υπερφόρτωσης με πληροφορίες» (hyperconnection). Ο κίνδυνος αυτός απειλεί τον εγκέφαλο και μεταφράζεται με έλλειψη ιδεών καινοτομίας και ψυχικής κούρασης. Ο ρόλος του νευρομάνατζερ είναι να βοηθήσει τους συνεργάτες του να επιλέξουν τις χρήσιμες πληροφορίες, να αποφύγουν τα πολλά και άχρηστα «emails», να απλοποιήσει τους «πίνακες απόφασης» (dashboards) και να τους δώσει την πιθανότητα να ενεργήσουν. Όταν ο εγκέφαλος δέχεται πλήθος πληροφοριών και δεν μπορεί να ενεργήσει, άμεσα αυτό δημιουργεί στρες και δυσφορία. Οι νευροεπιστήμες δείχνουν ότι οι νέες δεξιότητες αποκτώνται όσο περισσότερο ευχαρίστηση υπάρχει στη ζωή των ανθρώπων. Ο ρόλος του νευρομάνατζερ είναι να δημιουργήσει επιθυμία στους συνεργάτες του ώστε να εμπλακούν όσο το δυνατόν περισσότερο με τους στόχους της επιχείρησης.
Τέλος, οι νευροεπιστήμες μπορούν να «συνοδεύσουν» τους μάνατζερς στις προκλήσεις και τις μεγάλες μεταβολές του κόσμου της εργασίας. Όπως αναφέρει και ο Pierre-Marie Lledo «πρέπει να προσαρμοστεί ο κόσμος της εργασίας στη λειτουργία του εγκεφάλου, παρά το αντίθετο».
