Της Ανθής Αγγελοπούλου
Tην επίδραση του ουλτράδιου ρυθμού της κορτιζόλης στη φυσιολογία του ανθρώπινου εγκέφαλου μελέτησαν για 4 συνεχή έτη (2014-2017) οι επιστήμονες των πανεπιστημίων του Μπρίστολ και της Οξφόρδης, με κύριο ερευνητή τον Έλληνα ιατρό και νευροεπιστήμονα Δρ. Κωνσταντίνο Γ. Καλαφατάκη, υπό την καθοδήγηση του Βρετανού Καθηγητή Ιατρικής, Ειδικού Νευροενδοκρινολόγου Stafford L. Lightman.
Σύμφωνα λοιπόν με τους ερευνητές, μάλλον ήρθε ο καιρός οι θεραπείες υποκατάστασης της κορτιζόλης να χορηγούνται με τέτοιο τρόπο που να μιμείται το ρυθμό έκκρισης της ορμόνης σε υγιή άτομα. Αυτός ο ρυθμός, που ονομάζεται ουλτράδιος, εισάγει ένα σημαντικό βιολογικό μήνυμα για τον ανθρώπινο εγκέφαλο, και επηρεάζει τις νευρωνικές λειτουργίες που εμπλέκονται στη ρύθμιση του συναισθήματος, της μνήμης εργασίας και της ποιότητας του ύπνου.
Η έρευνα δημοσιεύθηκε στις 09 Απριλίου 2018 σε ένα από τα πιο γνωστά επιστημονικά έντυπα το PNAS (Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America) και τα ευρήματα αυτής, υπόσχονται καλύτερη ποιότητα ζωής σε ασθενείς που χρήζουν θεραπείας υποκατάστασης με υδροκορτιζόνη (κορτιζόλη) και ανοίγουν νέους ορίζοντες στην κατανόηση του τρόπου εμπλοκής της κορτιζόλης σε μία σειρά νευροψυχιατρικών νοσημάτων, στη βελτίωση της θεραπευτικής νοσημάτων που βασίζονται σε κορτιζονούχα σκευάσματα, ιδιαίτερα της ποιότητας ζωής ασθενών με νόσο Addison, ενώ ενθαρρύνουν την περεταίρω ανάπτυξη του κλάδου της χρονοβιολογίας και χρονοθεραπευτικής.
Η κορτιζόλη είναι ο βασικός εκπρόσωπος ομάδας ορμονών που ονομάζονται κορτικοστεροειδή και σημαντικό μόριο για τη διατήρηση της ζωής στον άνθρωπο. Ρυθμίζει ένα ευρύ φάσμα φυσιολογικών λειτουργιών από το μεταβολισμό και τις ανοσολογικές αντιδράσεις μέχρι την αρτηριακή πίεση και τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα. Διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στη μνημονική λειτουργία και τη ρύθμιση του συναισθήματος, βοηθώντας το σώμα να ανταποκριθεί στο stress. Τα χαμηλά επίπεδα κορτιζόλης σχετίζονται με κόπωση, μυϊκή αδυναμία, επικίνδυνα χαμηλή αρτηριακή πίεση και κατάθλιψη.
Οι ασθενείς με ανεπάρκεια κορτιζόλης αναρρώνουν από τα βαριά συμπτώματά της νόσου με καθημερινή θεραπεία υποκατάστασης της ορμόνης. Ωστόσο, τα σημερινά θεραπευτικά σχήματα, που βασίζονται στην από του στόματος χορήγηση κορτικοστεροειδών, συνδέονται με κακή ποιότητα ζωής λόγω διαταραχών στις γνωσιακές λειτουργίες του εγκεφάλου, τη διάθεση, τον ύπνο και την ανοσοαπόκριση.
Σε άτομα με φυσιολογικά επίπεδα της ορμόνης, η κορτιζόλη εκκρίνεται σε παλμούς πολλές φορές το 24ωρο (ουλτράδιος ρυθμός). Στη μελέτη αυτή, οι ερευνητές συμπεριέλαβαν 15 άνδρες εθελοντές ηλικία 20 - 33 ετών. Οι συμμετέχοντες, στους οποίους είχε φαρμακολογικά ανασταλεί η ενδογενής έκκριση κορτιζόλης, έλαβαν θεραπεία υποκατάστασης είτε μέσω μίας αντλίας παλμικής υποδόριας έγχυσης της ορμόνης (που αναπαρήγαγε τις κανονικές συχνότητες των υγιών ανθρώπων), είτε έλαβαν την ίδια ημερήσια ποσότητα κορτιζόλης με τρόπο που δεν αναπαρήγαγε τη συχνότητα των φυσιολογικών παλμών (είτε μέσω χαπιών, είτε μέσω συνεχούς υποδόριας έγχυσης).
Στη συνέχεια η μελέτη αξιολόγησε την επίδραση που είχαν οι 3 αυτοί τρόποι ορμονικής υποκατάστασης στη μνήμη των συμμετεχόντων, την ποιότητα του ύπνου τους, τη συναισθηματική ανταπόκριση και την εγκεφαλική δραστηριότητα.
Η απουσία του φυσιολογικού ουλτράδιου ρυθμού συνδέθηκε με εξασθένηση της μνήμης εργασίας, χειρότερη ποιότητα ύπνου και κακή διάθεση. Από την άλλη, η παρουσία του φυσιολογικού ουλτράδιου ρυθμού συσχετίστηκε με καλύτερη ανταπόκριση του εγκεφάλου σε συναισθηματικά ερεθίσματα, και με την κινητοποίηση ενδογενών αντικαταθληπτικών μηχανισμών.
Ο καθηγητής και ειδικός Nευροενδοκρινολόγος της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου του Μπρίστολ, κ. Stafford L. Lightman επεσήμανε ότι η φαρμακευτική βιομηχανία επενδύει τεράστια ποσά για την ανακάλυψη νέων ισχυρότερων φαρμάκων. Ωστόσο, τα συμπεράσματα της μελέτης που έκαναν, υποδηλώνουν ότι πέραν της αναζήτησης νέων φαρμάκων, είναι μάλλον τώρα η κατάλληλη στιγμή να σκεφτούν οι επιστήμονες και οι φαρμακοβιομηχανία το πώς θα βελτιώσουν τη χορήγηση ήδη υπαρχόντων, όπως των κορτικοστεροειδών.
Η έρευνα όπως είπε, θα μπορούσε να παίξει σημαντικό ρόλο όχι μόνο στη βελτίωση της θεραπείας υποκατάστασης της κορτιζόλης αλλά και στην περεταίρω κατανόηση του τρόπου επίδρασης των γλυκοκορτικοειδών στο stress και στα νευροψυχιατρικά νοσήματα.
Ενώ, η πρόεδρος της Ομάδας Αυτοβοήθειας Ασθενών με Νόσο Addison (Φιλανθρωπική Οργάνωση για τους ασθενείς με επινεφριδιακά νοσήματα στο Ηνωμένο Βασίλειο και την Ιρλανδία), κ. Katherine White, τόνισε ότι τα ευρήματα αυτής της μελέτης προσφέρουν μια σημαντική προοπτική για την ποιότητας ζωής που βιώνουν πολλοί επινεφριδιακοί ασθενείς καθώς, υποδεικνύουν το εύλογο των χρονοβιολογικών προσεγγίσεων στη θεραπεία της ενδοκρινικής υποκατάστασης για τη βελτίωση της εγκεφαλικής λειτουργίας και της ποιότητας του ύπνου των ασθενών με επινεφριδιακά νοσήματα.
