Από την έντυπη έκδοση
Της Νατάσας Στασινού
[email protected]
Ένα βαρίδι κρέμεται πάνω από την παγκόσμια οικονομία και είναι τρεις φορές μεγαλύτερό της. Πρόκειται για το χρέος, δημόσιο και ιδιωτικό, και το ερώτημα δεν είναι τόσο πώς βρέθηκε εκεί, αλλά εάν απειλεί να την καταπλακώσει. Οι αριθμοί ζαλίζουν: 217 τρισ. δολάρια ή 325% του ΑΕΠ.
Θα περίμενε κανείς το παγκόσμιο σοκ που προκάλεσε η χρηματοπιστωτική κρίση του 2008, οι περιπέτειες χρέους της Ευρωζώνης, με πλέον δραματική την Ελλάδα, αλλά και τα συνεχή καμπανάκια για την ιλιγγιώδη πιστωτική επέκταση της Κίνας να περιορίσουν την όρεξη για χρέος. Δεν συνέβη κάτι τέτοιο.
Τα επίπεδα του χρέους, που διογκώθηκαν εντυπωσιακά από το 1980 έως το 2007, συνέχισαν να «αφρατεύουν» τα επόμενα χρόνια, όσες φούσκες κι αν έσκασαν στο ενδιάμεσο. Αν και οι δανειολήπτες του ιδιωτικού τομέα αμέσως με την κατάρρευση της Lehman Brothers προσπάθησαν να περιορίσουν τα βάρη, οι κυβερνήσεις αύξησαν αναγκαστικά τα δικά τους.
Η πολιτική των μηδενικών επιτοκίων από τις κεντρικές τράπεζες βοήθησε επίσης να ανακοπεί η απομόχλευση.
Η προσέγγιση αυτή απέτρεψε την καταστροφή και έδωσε σε πολλές οικονομίες τη δυνατότητα να πουν αντίο στην ύφεση. Δημιούργησε όμως έναν επικίνδυνο κύκλο.
Τα υψηλά δημόσια χρέη υποχρέωναν τις κεντρικές τράπεζες να διατηρούν τα επιτόκια χαμηλά και τα χαμηλά επιτόκια ενθάρρυναν την έκθεση σε ακόμη περισσότερο χρέος.
Και κάπως έτσι το παγκόσμιο χρέος αυξήθηκε κατά σχεδόν 60 τρισ. δολάρια από το 2008 έως το 2015. Αν και η συζήτηση συχνά εξαντλείται στο βάρος του δημόσιου δανεισμού, σε πολλές χώρες είναι ο ιδιωτικός που εξελίσσεται σε μεγαλύτερη απειλή, και ιδιαίτερα εκείνος των νοικοκυριών.
Δεν είναι, όμως, το μέγεθος που μετράει. Γιατί ενώ στη Δανία τα νοικοκυριά βαρύνονται με δάνεια ίσα με το 292% του διαθέσιμου εισοδήματός τους, δεν αντιμετωπίζουν σοβαρό πρόβλημα στην εξυπηρέτησή του.
Αντιθέτως στη χώρα μας που το ανάλογο ποσοστό είναι πολύ χαμηλότερο (118%), τα «κόκκινα» δάνεια θα μπορούσαν να εξελιχθούν στη μεγαλύτερη βόμβα για την οικονομία.
Στην περίπτωση του δημόσιου χρέους, πέραν της δυνατότητας εξυπηρέτησης, είναι κάτι ακόμη που πρέπει να εξετάζουμε. Βοηθά ο δανεισμός μιας χώρας στην ανάπτυξη της οικονομίας της ή την εμποδίζει;
Με λίγα λόγια, το χρέος κατευθύνεται σε παραγωγικούς σκοπούς ή αρχικά σε σπατάλες και αργότερα στην εξυπηρέτηση παλαιότερων χρεών; Γιατί στη δεύτερη περίπτωση το βαρίδι πέφτει στην οικονομία και την ισοπεδώνει.
