Ο Νίκος Κούνδουρος, ένας από τους σημαντικότερους σύγχρονους Έλληνες σκηνοθέτες, πέθανε σε ηλικία 91 ετών. Το τελευταίο διάστημα νοσηλευόταν στο νοσοκομείο με αναπνευστικά προβλήματα. Η κηδεία του θα πραγματοποιηθεί το Σάββατο, στις 12 το μεσημέρι, στο Α’ Νεκροταφείο και αντί στεφάνου, η οικογένεια επιθυμεί την κατάθεση δωρεών στην «Κιβωτό του Κόσμου» και στο «Χαμόγελο του Παιδιού».

Γεννήθηκε στην Αθήνα, στις 15 Δεκεμβρίου του 1926 και ήταν γιος του δικηγόρου και πολιτικού Ιωσήφ Κούνδουρου.  Σπούδασε ζωγραφική και γλυπτική στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας από την οποία και αποφοίτησε το 1948. Κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, είχε ενταχθεί στις τάξεις του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ, και μετά από αυτόν εξορίστηκε στη Μακρόνησο, λόγω των αριστερών φρονημάτων του.

Στα 28 του χρόνια, αποφάσισε να ασχοληθεί με τον κινηματογράφο. Ξεκίνησε τη σταδιοδρομία του ως σκηνοθέτης με τη «Μαγική Πόλη» (1954), όπου συνδύασε τις επιρροές του από τον νεορεαλισμό με την εικαστική του ματιά. Με το σύνθετο και πρωτοποριακό έργο «Ο Δράκος» (1956), ο Νίκος Κούνδουρος καθιερώθηκε. Ακολούθησαν «Οι παράνομοι» (1958), «Το ποτάμι» (1959), «Μικρές Αφροδίτες» (1963), «Το πρόσωπο της Μέδουσας» (1967), «Τα τραγούδια της φωτιάς» (1974), «1922» (1978) κ.ά.

Ο Νίκος Κούνδουρος είχε αντιπροσωπεύσει τον ελληνικό κινηματογράφο πολλές φορές στο εξωτερικό όπως στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Βενετίας το 1953 και το 1956, στο Φεστιβάλ Βερολίνου το 1958, το 1963 και το 1967. Επίσης, είχε τιμηθεί με το πρώτο βραβείο σκηνοθεσίας στα Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης και  Βερολίνου το 1963, για την ταινία «Μικρές Αφροδίτες» καθώς και για την ταινία του «Το ποτάμι» στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, το 1959. Ειδικότερα, για την ταινία «Μικρές Αφροδίτες» τιμήθηκε και με το βραβείο της Διεθνούς Ένωσης Κριτικών Κινηματογράφου.

Η ταινία του «Ο Δράκος» χαρακτηρίστηκε ως η καλύτερη ελληνική ταινία στη δεκαετία του 1950 - 1960. Τόσο η ελληνική όσο και η γαλλική και αγγλική τηλεόραση έχουν προβάλει πολλές φορές ταινίες του Έλληνα σκηνοθέτη, ενώ αντίγραφα πολλών ταινιών του βρίσκονται στο Ευρωπαϊκό Μουσείο Κινηματογράφου, στη Γαλλική Ταινιοθήκη καθώς και στο Μητροπολιτικό Μουσείο της Νέας Υόρκης.

Είχε διατελέσει πρόεδρος της Εταιρείας Ελλήνων Σκηνοθετών, ενώ το 1998 εκδόθηκε το βιβλίο του με τίτλο «Stop Carre», με μακέτες, σχέδια και φωτογραφίες από τα πρόσωπα, τα σκηνικά και τα κοστούμια των ταινιών του. Το 2009 κυκλοφόρησε η αυτοβιογραφία του, με τίτλο «Ονειρεύτηκα πως πέθανα».

Συλλυπητήρια μηνύματα

«Ο Νίκος Κούνδουρος υπηρέτησε, με την τέχνη του και όχι μόνο, τον Πολιτισμό μας με τον δικό του πρωτοποριακό και ασυμβίβαστο τρόπο. Γι’ αυτό και το κενό που αφήνει ο θάνατός του είναι, κυριολεκτικώς, δυσαναπλήρωτο», δήλωσε ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Προκόπης Παυλόπουλος.

Δήλωση του προέδρου της Βουλής Νικολάου Βούτση

«Ο σπουδαίος αυτός άνθρωπος, ο αγωνιστής, σύντροφος και φίλος Νίκος Κούνδουρος, έκλεισε σήμερα τα μάτια του. Το ρηξικέλευθο βλέμμα του θα μείνει ανοιχτό για πάντα μέσα από τα σπουδαία έργα του, που ταξίδεψαν την Ελλάδα πολύ πέρα από τα σύνορά της, καταγράφοντας την ιστορία με τη δική του υπογραφή. Το ταξίδι του μακριά μας ξεκίνησε ενώ στη Βουλή ήδη προγραμματιζόταν εκδήλωση για να τιμηθεί ο μεγάλος αυτός δημιουργός. Εκφράζω τη μεγάλη μου θλίψη για την απώλειά του».

Η υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού, Λυδία Κονιόρδου, δήλωσε: «Ο Νίκος Κούνδουρος υπήρξε ο σκηνοθέτης που μόλις με την δεύτερη ταινία του, τον θρυλικό «Δράκο» άλλαξε  την ιστορία του ελληνικού κινηματογράφου. Ένας ακούραστος δημιουργός που ανανεωνόταν από ταινία σε ταινία. Από την λυρική απλότητα στις «Μικρές Αφροδίτες» μέχρι τον πειραματισμό του «Vortex» και από τον κινηματογράφο- ντοκουμέντο στα «Τραγούδια της φωτιάς» μέχρι το αισθητικό επίτευγμα του «Μπορντέλο», από την ιστορία ως πληγή στο «1922» και την ιστορία ως σπαρακτικό ποίημα στο «Μπάυρον: Μπαλλάντα για ένα δαίμονα», ο Νίκος Κούνδουρος υπήρξε ένας καλλιτέχνης που εφεύρισκε τον εαυτό του κάθε φορά από την αρχή. Περισσότερο όμως από οποιαδήποτε άλλη του ταινία, ο  «Δράκος» στέκει μέχρι και σήμερα αγέραστος, γοητεύοντας με την ίδια ένταση, ως μια από τις σημαντικότερες ταινίες του ελληνικού κινηματογράφου. Ως τεκμήριο μιας εποχής, ως έργο –αναφορά για οποιαδήποτε μελλοντική γενιά.

Ο Νίκος Κούνδουρος εκπροσώπησε τον ελληνικό κινηματογράφο πολλές φορές στο εξωτερικό όπως στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Βενετίας το 1953 και 1956, στο Φεστιβάλ Βερολίνου το 1958, 1963 και 1967, βραβεύτηκε σε πολλά ελληνικά και ξένα φεστιβάλ ενώ κόπιες των ταινιών του βρίσκονται στο Ευρωπαϊκό Μουσείο Κινηματογράφου, στη Γαλλική Ταινιοθήκη καθώς και στο Metropolitan Museum της Νέας Υόρκης. Υπήρξε μια ξεχωριστή προσωπικότητα που δεν φοβήθηκε ποτέ να παρέμβει στον δημόσιο λόγο εκφράζοντας με σθένος την προσωπική του άποψη. Ένα σθένος που μπορεί κανείς να συναντήσει με την ίδια αμείωτη ζωντάνια και στα βιβλία του, στην αυτοβιογραφία του όσο και στην αλληλογραφία και τα ημερολόγια του τα οποία πρόσφατα εξέδωσε. Σήμερα αποχαιρετούμε τον Νίκο Κούνδουρο αλλά οι εικόνες μιας ολόκληρης εποχής θα μείνουν για πάντα διαφυλαγμένες στις ταινίες του. Θα ήθελα να εκφράσω τα πιο θερμά μου συλλυπητήρια στην οικογένεια του, τη σύζυγό του Σωτηρία Ματζίρη και τα παιδιά του Σήφη και Διαλεχτή καθώς και στους οικείους του».

Ο πρόεδρος της Νέας Δημοκρατίας κ. Κυριάκος Μητσοτάκης, για την απώλεια του Νίκου Κούνδουρου, έκανε την ακόλουθη δήλωση:  «Ο Νίκος Κούνδουρος υπήρξε ένας από τους πιο σημαντικούς Έλληνες σκηνοθέτες. Τίμησε και πρόβαλε με το έργο του την Ελλάδα στο εξωτερικό. Οι ταινίες του διακρίθηκαν διεθνώς στα Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Βενετίας και του Βερολίνου. Ως σκηνοθέτης, άφησε ανεξίτηλο το αποτύπωμά του στον ελληνικό κινηματογράφο. Ως άνθρωπος, με τη σεμνότητα και το ήθος του έδειξε το δρόμο στους νεότερους δημιουργούς. Το κενό που αφήνει η απώλειά του είναι δυσαναπλήρωτο. Στους οικείους του, εκφράζω τα ειλικρινή συλλυπητήριά μου».

Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης

Το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης και οι άνθρωποί του, αποχαιρετούν τον Νίκο Κούνδουρο, τον φίλο Νίκο, τον σπουδαίο κινηματογραφιστή. Ένα μεγάλο κεφάλαιο στον ελληνικό κινηματογράφο κλείνει. Θα μας λείψει η αρχοντιά του, η τόλμη του, η πληθωρική του προσωπικότητα.

Πίσω του αφήνει ένα έργο πλούσιο που αγαπήθηκε: Τον ανεπανάληπτο «Δράκο» του, τη «Μαγική πόλη», το «Ποτάμι», τις «Μικρές Αφροδίτες». Και τόσες άλλες ταινίες, που ζυμώθηκαν με την ελληνική πραγματικότητα και την εξέφρασαν με ένταση και το πάθος που χαρακτήριζε τον Νίκο. Κλέβουμε τα δικά του λόγια που αφιέρωσε στον φίλο του Μάνο Χατζιδάκι για να τον αποχαιρετήσουμε. «Αχόρταγος ο ίδιος, ακτινοβολούσε εκείνη τη λαιμαργία για τη ζωή που ήτανε κολλητική και για τους άλλους, τους πιο συμμαζεμένους». Στη Σωτηρία και τα παιδιά του, εκφράζουμε τα ειλικρινή συλλυπητήριά μας.

Δήλωση του Βουλευτή ΣΥΡΙΖΑ Αττικής Πάνου Σκουρολιάκου

Με θλίψη αποχαιρετάμε τον Νίκο Κούνδουρο, που κόσμησε τον πολιτισμό της πατρίδας μας. Τον μακρονησιώτη σκηνοθέτη που μας έδωσε μερικές από τις σημαντικότερες ταινίες στην ιστορία του Ελληνικού κινηματογράφου. Η «Μαγική Πόλη» του μαζί με τον «Δράκο», «Το ποτάμι», «Τα τραγούδια της φωτιάς» και όλες τις άλλες δημιουργίες του,  μένουν παρακαταθήκη,  σαν έκφραση των  θυσιών του λαού και των αγώνων του, που τόσο καλά ήξερε κι ο ίδιος σαν αγωνιστής στον Β΄Παγκόσμιο πόλεμο αλλά και αργότερα στην αντίσταση μέσα από τις τάξεις  του ΕΑΜ και του ΕΛΑΣ.  Θα τον θυμόμαστε πάντα αγέρωχο και δυνατό να διατυπώνει τις απόψεις του, πολύτιμες πάντα, να αγωνίζεται, να δημιουργεί.

Αθάνατος!

Το Ποτάμι

Από τη «Μαγική Πόλη» μέχρι τις «Μικρές Αφροδίτες» και το «Μπορντέλο» με ενδιάμεσο σταθμό και ορόσημο τον «Δράκο», ο Νίκος Κούνδουρος ταυτίστηκε όχι απλά με τη μεγάλη περιπέτεια του ελληνικού κινηματογράφου, αλλά και με την Ελλάδα που αναπαρέστησε με τον φακό του. Αιρετικός με τον τρόπο του, έκανε από νωρίς την επανάστασή του με το οικογενειακό περιβάλλον και την οικογενειακή παράδοση και στράφηκε από τις αρχές της καριέρας του στους ξεχασμένους, δίνοντάς μας υπέροχα δείγματα ενός διακριτού ελληνικού νεορεαλισμού- όσο κι αν ο ίδιος δεν ήθελε να ταυτίζεται με τον νεορεαλισμό. Αλλά ήξερε να δίνει νέες μορφές στη ματιά του, ήξερε να ωριμάζει, ήξερε να περνά από τη σκληρή ρεαλιστική όψη στη μεγάλη διήγηση, στο 1922, μια άλλη τοιχογραφία μιας άλλης εποχής.

Ο πολίτης Νίκος Κούνδουρος δεν ήταν παρά η άλλη όψη του καλλιτέχνη. Πέρασε από την Μακρόνησο, αλλά δεν έπαψε να πιστεύει στην εθνική συνεννόηση. Αντιτάχτηκε στη δικτατορία. Υπερασπίστηκε με θέρμη τις απόψεις του, ακόμα και όταν ήξερε ότι δεν θα έχουν καθολική απήχηση, μόνο και μόνο γιατί η ιδιοτέλεια του ήταν ξένη.

Από τον Νίκο Κούνδουρο κρατάμε την αφοσίωση στην τέχνη και στον άνθρωπο, την πίστη σε μια καλύτερη χώρα, πίστη που κράτησε μέχρι το τέλος, και βέβαια το έργο του, απαράγραπτη πολιτιστική κληρονομιά της νεότερης Ελλάδας. Θερμά συλλυπητήρια στους οικείους του.

Ανάρτηση του Σταύρου Θεοδωράκη στο twitter 

Ο Κούνδουρος κουβαλούσε όλη την ωραία κουζουλάδα της Κρήτης. Τραχύς και τρυφερός μαζί. Σαν τα λασιθιώτικα βουνά. Με θέα πάντα στο απέραντο.

Η Τομεάρχης Πολιτισμού και Αθλητισμού της Νέας Δημοκρατίας βουλευτής Α’ Αθηνών, κα Όλγα Κεφαλογιάννη έκανε την ακόλουθη δήλωση: «Ο Νίκος Κούνδουρος υπήρξε ένας από τους κορυφαίους Έλληνες κινηματογραφιστές, μια εμβληματική φυσιογνωμία με διεθνή απήχηση και ισχυρό αποτύπωμα στην καλλιτεχνική ζωή της χώρας μας. Η συνέπεια και το σπουδαίο έργο του αποτελούν πηγή έμπνευσης για τις επερχόμενες γενιές δημιουργών. Εκφράζω τα θερμά μου συλλυπητήρια στην οικογένειά του»

Συλλυπητήριο μήνυμα του δημάρχου Αθηναίων Γιώργου Καμίνη

«Πρωτοποριακός, διεθνώς αναγνωρισμένος, με σταθερά ασυμβίβαστη ματιά, ο Νίκος Κούνδουρος θα αποτελεί για πολλά χρόνια ένα ξεχωριστό και μεγάλο κεφάλαιο για τον ελληνικό κινηματογράφο. Τα συλλυπητήριά μου στην οικογένειά του».

Γραφείο Τύπου της ΚΕ του ΚΚΕ

Αποχαιρετούμε με θλίψη το Νίκο Κούνδουρο, έναν από τους κορυφαίους Έλληνες σκηνοθέτες, που εξέφρασε με βαθιά ανθρωπιά, διεισδυτικά και χωρίς εξιδανικεύσεις τις αγωνίες και τον καθημερινό αγώνα των λαϊκών ανθρώπων.

Ο Νίκος Κούνδουρος έβλεπε στην κινηματογραφική δημιουργία ένα κοινωνικό ρόλο, δεν έκανε τέχνη για την τέχνη. Όπως ο ίδιος έλεγε: «Δεν κάνω κινηματογράφο για την αφεντιά μου. Οι άλλοι με νοιάζουν. Των άλλων τα ντέρτια, οι καημοί, οι δυστυχίες, οι έρωτες, οι θάνατοι». Τα έργα του ξεχωρίζουν για την ποιητικότητα και την εξαιρετική εικαστική απόδοση της ατμόσφαιρας, στοιχεία οφειλόμενα στις πολύπλευρες γνώσεις του και την ιδιαίτερη καλλιτεχνική ιδιοσυγκρασία του.

Έχοντας ο ίδιος βιώσει τις διώξεις των αγωνιστών της ΕΑΜικής Αντίστασης και την εξορία στη Μακρόνησο, συμπαραστάθηκε έμπρακτα σε πολλούς αποκλεισμένους από το δικαίωμα της εργασίας συγκρατούμενους - συναγωνιστές του, προσλαμβάνοντάς τους στο κινηματογραφικό συνεργείο του. Το Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας εκφράζει τα βαθιά του συλλυπητήρια στην οικογένεια και τους οικείους του.

Δήλωση της εκπροσώπου των ΑΝΕΛ Μανταλένας Παπαδοπούλου

«Ο Νίκος Κούνδουρος που έφυγε σήμερα από κοντά μας ήταν ένας υπέροχος Έλληνας. Ένας ιδιοφυής σκηνοθέτης, που μας κληροδοτεί πραγματικά υπέροχες ταινίες. Από τη «Μαγική πόλη» και τον «Δράκο» ως το επικό «1922» και την διεισδυτική προσωπογραφία «Μπάιρον - Μπαλάντα για ένα δαίμονα» κατέγραψε τα μικρά και τα μεγάλα πάθη των ανθρώπων της μεταπολεμικής Ελλάδας και έδωσε με τον δικό του ξεχωριστό τρόπο πνοή στα όνειρά τους. Ο Νίκος Κούνδουρος ήταν ο παλμογράφος της μεταπολεμικής Ελλάδας. Ήταν ένας σπουδαίος Καλλιτέχνης που ξεχώριζε επίσης για τον πηγαίο και γνήσιο πατριωτισμό του και διακρινόταν για τη στιβαρή άποψή του, βασισμένη εν πολλοίς και στα προσωπικά του βιώματα. Στους οικείους του εκφράζουμε τα θερμά μας συλλυπητήρια».