Του Κώστα Δεληγιάννη
Χάρις στο τηλεσκόπιο Subaru στη Χαβάη, οι αστρονόμοι μπορούν πλέον να προσδιορίζουν το μέγεθος, την «ηλικία» και τη σύσταση της ατμόσφαιρας πλανητών εκτός του ηλιακού μας συστήματος. Η νέα αυτή δυνατότητα οφείλεται στο CHARIS (Coronagraphic High Angular Resolution Imaging Spectrograph), ένα όργανο που προστέθηκε πρόσφατα στο τηλεσκόπιο, και το οποίο μπορεί να διαχωρίζει το φως που ανακλά ο εξωπλανήτης, από το φως του «μητρικού» του αστέρα.
Έτσι, η ανάλυση των χαρακτηριστικών της ανακλώμενης ακτινοβολίας θα επιτρέπει στους επιστήμονες να προσδιορίζουν τις χημικές ενώσεις από τις οποίες αποτελείται η ατμόσφαιρα εξωπλανητών που βρίσκονται στην κοσμική «γειτονιά» μας. Επίσης, θα ανοίξει τον δρόμο για πιο ακριβή προσδιορισμό των διαστάσεών του, συγκριτικά με τις τεχνικές έμμεσου υπολογισμού που κυρίως χρησιμοποιούνται έως σήμερα.
Το CHARIS σχεδιάστηκε και κατασκευάσθηκε από το πανεπιστήμιο Princeton στις ΗΠΑ. Η προσθήκη του στο τηλεσκόπιο έγινε στο πλαίσιο συνεργασίας του πανεπιστημίου με το Εθνικό Αστρονομικό Αστεροσκοπείο της Ιαπωνίας, το οποίο είναι υπεύθυνο για τη λειτουργία του Subaru, καθώς και το πανεπιστήμιο του Τόκιο.
©PRINCETON UNIVERSITY
Το CHARIS δείχνει την τροχιά των πλανητών.
Για την κατασκευή του, χρειάσθηκε μία πενταετία περίπου. Το όργανο έχει πλέον συνδεθεί στο τηλεσκόπιο, ενώ μάλιστα πριν από λίγες ημέρες ολοκληρώθηκε η δοκιμή του, η οποία απέδειξε πως λειτουργεί χωρίς κανένα πρόβλημα.
Η πρώτη ανακάλυψη εξωπλανήτη έγινε το 1995, ενώ έως σήμερα έχουν εντοπισθεί 1.000 ανάλογα ουράνια σώματα να περιφέρονται γύρω από μακρινά άστρα. Οι περισσότερες ανακαλύψεις έγιναν από το διαστημικό τηλεσκόπιο Kepler, με τη συντριπτική τους πλειονότητα να προήλθαν από το γεγονός ότι, όταν ο εξωπλανήτης βρεθεί ανάμεσα στη νοητή ευθεία που ενώνει τον «μητρικό» του αστέρα με τη Γη, τότε η σκιά του μειώνει το αστρικό φως.
Αν και η μείωση είναι απειροελάχιστη, μπορεί να ανιχνευθεί από τη Γη και να αποκαλύψει την ύπαρξη ενός πλανήτη. Ωστόσο, επειδή η παρουσία του προκύπτει έμμεσα, δεν μπορούν να εξαχθούν στοιχεία για τα φυσικά του χαρακτηριστικά.
Σε αυτό το πρόβλημα έρχεται να απαντήσει το CHARIS, προσφέροντας στους επιστήμονες δεδομένα από τα οποία υπάρχει η δυνατότητα να εκτιμηθεί το μέγεθός του, η ατμοσφαιρική σύσταση, ακόμη και η θερμοκρασία του. Η μόνη προϋπόθεση είναι οι διαστάσεις του εξωπλανήτη να μην είναι μικρότερες από του Δία.
Η κανονική λειτουργία του οργάνου θα ξεκινήσει τον επόμενο Φεβρουάριο κι έπειτα. Από εκείνη τη στιγμή κι έπειτα, η χρήση του θα είναι «ανοικτή» σε όλη την αστρονομική κοινότητα.
