Του Κώστα Δεληγιάννη
Εκτός από τα επιστημονικά άρθρα και πειράματα, οι μαύρες τρύπες έχουν γίνει συχνά πρωταγωνιστές σε βιβλία και ταινίες επιστημονικής φαντασίας, αναλαμβάνοντας συνήθως τον ρόλο είτε της πύλης σε άλλους “κόσμους”, είτε του κοσμικού “τέρατος” που εξαφανίζει ό,τι βρεθεί στη “γειτονιά” του.
Επομένως, ακόμη κι όποιος δεν έχει καμία επαφή με τη φυσική και την αστρονομία, γνωρίζει πως πρόκειται για ουράνια σώματα που έχουν τεράστια συγκέντρωση μάζας , ώστε από το βαρυτικό τους πεδίο να μην μπορεί να “δραπετεύσει” τίποτε, ακόμη κι αν κινείται με την ταχύτητα του φωτός.
Η παρενέργεια, όμως, είναι πως οι μαύρες τρύπες έχουν πέσει… θύματα της δημοφιλίας τους, με συνέπεια να έχουν διαδοθεί αρκετοί μύθοι για τις ιδιότητές τους, από έργα που έγειραν την πλάστιγγα περισσότερο στη “φαντασία” και λιγότερο στο “επιστημονική”.
1ος Μύθος: Ο Ήλιος μας θα γίνει μαύρη τρύπα όταν “πεθάνει”
Η μάζα του Ήλιου είναι αρκετά μικρή για να εξελιχθεί σε μαύρη τρύπα. Αντίθετα, σε περίπου 6 δισεκατομμύρια χρόνια από σήμερα, θα μετατραπεί σε έναν τεράστιο κόκκινο γίγαντα, με διάμετρο που ενδεχομένως θα είναι μεγαλύτερη από την ακτίνα της τροχιάς της Γης. Στη συνέχεια, θα χάσει τα εξωτερικά στρώματα αερίων που θα τον περιβάλλουν και θα “μεταμορφωθεί” σε λευκό νάνο.
2ος Μύθος: Οι μαύρες τρύπες λειτουργούν σαν χωροχρονικές σήραγγες
Αν και δεν μπορεί να αποκλεισθεί από μαθηματικής άποψης, αυτό το ενδεχόμενο είναι αρκετά προβληματικό. Είναι αλήθεια πως υπάρχουν όντως λύσεις των εξισώσεων της Γενικής Σχετικότητας, οι οποίες υποδεικνύουν ότι μια τέτοια κοσμική δομή θα μπορούσε να συνδέει δύο απομακρυσμένα σημεία στο σύμπαν ή δύο διαφορετικές χρονικές στιγμές.
Ωστόσο, οι λύσεις αυτές παύουν να ισχύουν αν η μαύρη τρύπα περιστρέφεται ή διαταραχθεί, για παράδειγμα όταν απορροφήσει κάποιο αντικείμενο. Ακόμη χειρότερα, είναι απίθανο να καταφέρουμε ποτέ να ελέγξουμε στην πράξη κατά πόσο λειτουργεί όντως σαν χωροχρονική σήραγγα.
Ο λόγος είναι πως οι επιστήμονες δεν μπορούν να κρατήσουν επικοινωνία με όποιο αντικείμενο βρεθεί μέσα σε μία μαύρη τρύπα. Κι αυτό γιατί τα σήματά του δεν είναι δυνατόν να “δραπετεύσουν” από το πανίσχυρο βαρυτικό πεδίο, ακόμη κι αν κινούνται με την ταχύτητα του φωτός.
3ος Μύθος: Η ύπαρξή τους δεν έχει επιβεβαιωθεί με παρατηρήσεις
Παρόλο που δεν εκπέμπουν φως, και επομένως δεν μπορούν να εντοπισθούν άμεσα, οι αστρονόμοι έχουν ανιχνεύσει μαύρες τρύπες παρατηρώντας φαινόμενα που αυτές προκαλούν στη “γειτονιά” τους. Μάλιστα, μελετώντας με σύγχρονα τηλεσκόπια πώς επηρεάζονται οι τροχιές των πλησιέστερων αστέρων, οι επιστήμονες μπορούν να υπολογίσουν τη μάζα μιας μαύρης τρύπας.
Με αυτό τον τρόπο, έχει βρεθεί για παράδειγμα ότι στο κέντρο του γαλαξία μας βρίσκεται ένα ουράνιο σώμα, το οποίο και έχει 4 εκατομμύρια φορές περίπου μεγαλύτερη μάζα από τον Ήλιο, καταλαμβάνοντας όμως πολύ μικρό χώρο. Αυτό σημαίνει πως έχει τεράστια συγκέντρωση και, με δεδομένο ότι δεν εκπέμπει καθόλου φως, η μόνη εύλογη ερμηνεία είναι πως πρόκειται για μαύρη τρύπα. Οι αστρονόμοι την έχουν ονομάσει Τοξότης Α*.
4ος Μύθος: Θα “καταβροχθίσουν” τελικά όλη την ύλη του σύμπαντος
Όχι γιατί όλες οι μαύρες τρύπες θα “πεθάνουν” τελικά, παρόλο που ο χρόνος “ζωής” τους είναι μεγάλος. Πιο συγκεκριμένα, στο μακρινό μέλλον του σύμπαντος, οι μαύρες τρύπες θα επιβιώσουν ακόμη κι αφότου σταματήσουν να δημιουργούνται καινούριοι αστέρες, απορροφώντας ύλη και ενέργεια που θα βρεθεί στην εμβέλειά τους. Ωστόσο, ούτε και αυτές είναι αιώνιες.
Ο λόγος είναι πως εκπέμπουν ακτινοβολία, η οποία ονομάζεται ακτινοβολία Χόκινγκ από το όνομα του γνωστού Βρετανού φυσικού που ανακάλυψε τη διαδικασία. Αυτό σημαίνει πως συρρικνώνονται αργά αλλά σταθερά, με συνέπεια σε τρισεκατομμύρια τρισεκατομμυριών χρόνια από σήμερα να έχουν “εξατμισθεί” όλες. Τότε, το σύμπαν θα είναι ένας τεράστιος κενός χώρος, με μόνους “κατοίκους” του στοιχειώδη σωματίδια τα οποία θα κινούνται τυχαία.
