Απότομη και μεγάλη αύξηση στις τιμές των τροφίμων, ανάλογη με αυτή που το 2008 πυροδότησε ταραχές σε πολλές χώρες του αναπτυσσόμενου κόσμου, «βλέπουν» ερευνητές. Εκτιμούν ότι έως το 2013, οι πιο ευάλωτοι πληθυσμοί θα βιώσουν μια νέα επισιτιστική κρίση, η οποία είναι πολύ πιθανό να οδηγήσει σε κοινωνική αναταραχή και σε ανθρώπινες απώλειες.
Την πρόβλεψη έκανε το μαθηματικό μοντέλο του Ινστιτούτου Πολύπλοκων Συστημάτων του Νιου Ίνγκλαντ (NECSI), υπό το γνωστό θεωρητικό πολύπλοκων συστημάτων Γιανίρ Μπαρ - Γιαμ. Τους τελευταίους δέκα μήνες, το μοντέλο προβλέπει τις τιμές των τροφίμων με αξιοσημείωτη ακρίβεια, αποδίδοντάς τις κυρίως στη μετατροπή καλλιεργειών καλαμποκιού σε αιθανόλη, αλλά και στη δράση κερδοσκόπων της αγοράς αγροτικών συμβολαίων μελλοντικής εκπλήρωσης.
«Οδεύουμε προς μία ακόμη κορύφωση στις τιμές των τροφίμων έως το τέλος του έτους, εάν τα αίτια δεν εξαλειφθούν μέσα από αλλαγές πολιτικής», προειδοποιεί ο Μπαρ-Γιαμ. «Θα εκδηλωθεί κοινωνική αναταραχή, όπως συνέβη κατά τις δύο τελευταίες κορυφώσεις», το 2008 και το 2011.
Η έκθεση του NECSI παρουσιάζεται στη δημοφιλή ιστοσελίδα ArXiv και, παρότι δεν βασίζεται στις συνήθεις μεθόδους που χρησιμοποιούν οι οικονομολόγοι, τα συμπεράσματά της συμπίπτουν με τα υπόλοιπα δεδομένα. «Το μοντέλο του NESCI παρακολουθεί τις τιμές των τροφίμων καλύτερα από οποιοδήποτε οικονομικό μοντέλο», αναγνωρίζει ο επίτιμος καθηγητής αναπτυξιακών σπουδών στο Χάρβαρντ Πίτερ Τίμερ.
Το μοντέλο του Μπαρ Γιαμ καταλήγει στα συγκεκριμένα συμπεράσματα λαμβάνοντας υπόψη αρκετές μεταβλητές και ο ίδιος είναι βέβαιος ότι δεν έχει παραλείψει καμία σημαντική παράμετρο, από τις δυσμενείς για τη γεωργική παραγωγή καιρικές συνθήκες έως την αύξηση της κατανάλωσης κρέατος στην Κίνα και από τη μετατροπή καλαμποκιού σε αιθανόλη έως την αύξηση της κατανάλωσης γαλακτοκομικών στην Ινδία.
Περιορισμένα οφέλη, μεγάλο τίμημα
«Υπάρχουν επίσης δύο πολιτικές αποφάσεις, τις οποίες θεωρήσαμε βασικούς παράγοντες», λέει ο Μπαρ-Γιαμ. «Η πρώτη είναι η προώθηση της μετατροπής αιθανόλης, η οποία παρέχει στις Ηνωμένες Πολιτείες λιγότερο από το 1% της ενέργειάς τους, αλλά έχει πολύ μεγαλύτερες συνέπειες για την ποσότητα τροφίμων που είναι διαθέσιμη σε διεθνές επίπεδο». Η δεύτερη, σύμφωνα με την έκθεση, είναι η υιοθέτηση νόμου για την απελευθέρωση των αγορών βασικών προϊόντων από το αμερικανικό Κογκρέσο.
Παρότι γίνονται κινήσεις για να αντιμετωπιστούν τα προβλήματα που έχουν πυροδοτήσει οι αποφάσεις αυτές, ο καθηγητής αμφιβάλλει ότι αυτές θα αποτρέψουν τελικά την ανεξέλεγκτη αύξηση στις τιμές των τροφίμων. Ακόμη, λέει, και εάν τα μέτρα αποδειχθούν αποτελεσματικά, τα κερδοσκοπικά παιχνίδια αρκούν για να αυξήσουν τις τιμές περισσότερο απ' όσο μπορούν να αντέξουν οι φτωχότεροι των φτωχών.
