Με εντατικούς ρυθμούς συνεχίζουν τις απαραίτητες προεργασίες η Ελληνικό Χρηματιστήριο Ενέργειας (ΕΧΕ) και ο ΑΔΜΗΕ, ώστε τον επόμενο Ιούνιο να ξεκινήσει και στη χώρα μας η εφαρμογή του Μοντέλου-Στόχου της Ε.Ε., με την έναρξη λειτουργίας του Χρηματιστηρίου Ενέργειας. Έτσι, μέχρι το τέλος του έτους εκτιμάται πως θα έχει ολοκληρωθεί η ανάπτυξη των πληροφοριακών συστημάτων και των τεσσάρων νέων αγορών ηλεκτρισμού, ώστε από τις αρχές της επόμενης χρονιάς να ξεκινήσουν οι δοκιμές από παραγωγούς και προμηθευτές, με σκοπό να έχουν εξοικειωθεί στη χρήση τους μέχρι το επόμενο καλοκαίρι.

Υπενθυμίζεται πως το Χρηματιστήριο Ενέργειας προβλέπει τη δημιουργία τεσσάρων νέων αγορών, οι οποίες θα αντικαταστήσουν το μοντέλο υποχρεωτικής δικαιοπραξίας (mandatory pool) με το οποίο λειτουργεί σήμερα η χονδρεμπορική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας. Από αυτές, η Ελληνικό Χρηματιστήριο Ενέργειας (ΕΧΕ) θα διαχειρίζεται τις τρεις αγορές (προημερήσια, ενδοημερήσια, προθεσμιακή), ενώ ο ΑΔΜΗΕ την τέταρτη (αγορά εξισορρόπησης). Όπως είναι φυσικό, κάθε φορέας έχει αναλάβει να αναπτύξει τα αντίστοιχα πληροφοριακά συστήματα.

Στο πλαίσιο των δοκιμών, οι συμμετέχοντες θα πραγματοποιούν επίσης εικονικές συναλλαγές, για την εξοικείωσή τους. Τα αποτελέσματα των συναλλαγών θα αξιολογηθούν, και εφόσον χρειαστεί θα γίνουν διορθώσεις. Μετά από αυτή τη φάση, θα ακολουθήσει μια περίοδος εκπαίδευσης των στελεχών των εταιρειών που θα συμμετάσχουν στις αγορές ώστε να πιστοποιηθούν. Το Χρηματιστήριο Ενέργειας αναμένεται να ξεκινήσει αυτά τα σεμινάρια από τις αρχές του 2020.

Παράλληλα, τα αποτελέσματα των δοκιμών προβλέπεται να παραδοθούν στη ΡΑΕ εντός του Μαΐου του 2020. Έτσι, από την αξιολόγησή τους, η Αρχή θα ορίσει μετά την ακριβή ημερομηνία (εντός του Ιουνίου) όπου θα πραγματοποιηθεί η μετάβαση.

Το Χρηματιστήριο Ενέργειας αποτελεί παρέμβαση-τομή για το καθεστώς συναλλαγών στη χονδρεμπορική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας. Έτσι, τη θέση της μίας χονδρεμπορικής αγοράς, που λειτουργούσε στο πλαίσιο του mandatory pool, θα πάρουν τέσσερις νέες αγορές. Ειδικότερα, μέσω της προημερήσιας αγοράς, θα πραγματοποιούνται αγοραπωλησίες ρεύματος, για παράδοση στο επόμενο 24ωρο. Η ενδοημερήσια αγορά θα αφορά αγοραπωλησίες για παράδοση ποσοτήτων ηλεκτρικής ενέργειας μέσα στην ίδια ημέρα, με σκοπό να καλύπτει τυχόν αδυναμίες εκπλήρωσης παραδόσεων από παραγγελίες που έχουν «κλείσει» το προηγούμενο 24ωρο, μέσω της προημερήσιας αγοράς. 

Την ίδια στιγμή, η αγορά εξισορρόπησης θα εγγυάται ότι η απαιτούμενη ζήτηση στο Σύστημα καλύπτεται από τους φτηνότερους διαθέσιμους πόρους, προς όφελος του τελικού καταναλωτή. Έτσι, θα εξασφαλίζει ότι οι ποσότητες αυτές θα αποζημιώνονται ανάλογα με τις πραγματικές ανάγκες του Συστήματος, διασφαλίζοντας επαρκή έσοδα στις πηγές που τις παρέχουν. Επίσης, θα παρέχει σε όλους τους χρήστες του συστήματος ένα σαφές οικονομικό σήμα για το πραγματικό κόστος των ανισορροπιών που προκαλείται από τους χρήστες και ένα ξεκάθαρο κίνητρο για την ελαχιστοποίησή τους. 

Παράλληλα στην προθεσμιακή αγορά (ή ενεργειακή χρηματοπιστωτική αγορά) θα γίνεται διαπραγμάτευση συμβολαίων αγοραπωλησίας ηλεκτρικής ενέργειας (διμερών συμβολαίων) μελλοντικής εκπλήρωσης. Τα συμβόλαια αυτά ανάμεσα σε ηλεκτροπαραγωγούς ή trader από τη μια μεριά, και από την άλλη πλευρά μεγάλους καταναλωτές ή μη καθετοποιημένες εταιρείες που δραστηριοποιούνται στην προμήθεια ρεύματος, θα δίνουν τη δυνατότητα να ελέγχουν τα έσοδα ή το κόστος τους αντίστοιχα σε μακροπρόθεσμο ορίζοντα, ώστε να προγραμματίζουν τις δραστηριότητές τους σε βάθος χρόνου.

Μάλιστα, πρόθεση του ΥΠΕΝ είναι η ενεργειακή χρηματοπιστωτική αγορά να ξεκινήσει να λειτουργεί πριν από τον Ιούνιο, ακόμη και εντός του Φεβρουαρίου, ώστε να αποτελέσει αντίμετρο στην κατάργηση των δημοπρασιών ΝΟΜΕ και τη ματαίωση της τελευταίας δημοπρασίας, που ήταν προγραμματισμένο να γίνει εντός Οκτωβρίου. Με δεδομένο ότι έως τότε δεν θα λειτουργούν οι spot χονδρεμπορικές αγορές, τα διμερή συμβόλαια σε πρώτη φάση δεν θα περιλαμβάνουν φυσική παράδοση, δηλαδή θα είναι ένα καθαρά χρηματιστηριακό προϊόν. 

Έτσι, στόχος είναι να υποκαταστήσουν τουλάχιστον ως ένα βαθμό τις δημοπρασίες ΝΟΜΕ, καθώς ναι μεν θα παράσχουν τη δυνατότητα αντιστάθμισης κινδύνου στους προμηθευτές, χωρίς πάντως να δίνουν πρόσβαση σε ηλεκτρική ενέργεια αισθητά πιο ανταγωνιστικού κόστους από την Οριακή Τιμή Συστήματος. Σύμφωνα, μάλιστα, με πληροφορίες, η διαπραγμάτευση των συμβολαίων θα γίνεται με βάση ένα άνω όριο αγοράς και ένα κατώτερο όριο πώλησης.

Η έναρξη λειτουργίας του Χρηματιστηρίου Ενέργειας θα αποτελέσει το πρώτο βήμα για την υιοθέτηση του Target Model, στόχος του οποίου είναι η αναδιοργάνωση των ευρωπαϊκών χονδρεμπορικών αγορών ώστε να αποκτήσουν όλες την ίδια δομή. Ο στόχος αυτός αποτελεί προϋπόθεση ώστε, χάρις στις διακρατικές διασυνδέσεις ηλεκτρικής ενέργειας, να επέλθει σύζευξη των αγορών, κατ’ αρχάς σε περιφερειακό και σε, απώτερο χρόνο, σε πανευρωπαϊκό επίπεδο.

Σε αυτό το πλαίσιο, προβλέπεται η σύζευξη της ελληνικής αγοράς με την ιταλική και, σε δεύτερο χρόνο, με τη βουλγαρική. Έτσι, παράλληλα με την προετοιμασία έναρξης των τεσσάρων νέων αγορών ηλεκτρικής ενέργειας, η Ελληνικό Χρηματιστήριο Ενέργειας θα «τρέξει» στο ίδιο χρονικό διάστημα και τη διαδικασία για την υποβολή αίτησης στους αρμόδιους φορείς για τη σύζευξη της ελληνικής αγοράς με την ιταλική. Η διαδικασία αναμένεται να ολοκληρωθεί τον Ιούνιο, ώστε να υποβληθεί τότε η αίτηση σύζευξης. 

Επέκταση και στο φυσικό αέριο 

Μετά το ρεύμα, το φυσικό αέριο αναμένεται να γίνει το δεύτερο ενεργειακό προϊόν που θα συναλλάσσεται μέσω του Χρηματιστηρίου Ενέργειας, ξεκινώντας σε πρώτη φάση από τη δημιουργία μίας πλατφόρμας εμπορίας (trading platform), η οποία αναμένεται να λειτουργήσει εντός της επόμενης χρονιάς. Η πλατφόρμα εμπορίας θα προσθέσει τις ανώνυμες συναλλαγές στις εξωχρηματιστηριακές αγοραπωλησίες (over the counter) με τις οποίες λειτουργεί η εγχώρια χονδρεμπορική αγορά φυσική αερίου, στην τρέχουσα δομή της. Έτσι, θα «φέρει» ένα νέο μοντέλο συναλλαγών ανάμεσα στις εταιρείες εισαγωγής, εμπορίας και προμήθειας του καυσίμου καθώς και τους μεγάλους βιομηχανικούς καταναλωτές, προσθέτοντας τις ανώνυμες συναλλαγές στις εξωχρηματιστηριακές αγοραπωλησίες (over the counter) με τις οποίες λειτουργεί η εγχώρια χονδρεμπορική αγορά φυσικού αερίου, στην τρέχουσα δομή της. Η εξέλιξη αυτή θα ενισχύσει τον ανταγωνισμό, ο οποίος με τη σειρά του θα βελτιστοποιήσει τις συνθήκες προμήθειας και θα καταστήσει πιο αξιόπιστα τα οικονομικά σήματα, εξασφαλίζοντας έτσι μικρότερο κόστος για τις επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά. Επίσης, θα δώσει τη δυνατότητα εισόδου νέων «παικτών» στην αγορά.