Νέα δεδομένα στην εγχώρια αγορά ρεύματος θα «φέρει» το Χρηματιστήριο Ενέργειας, το οποίο θα ξεκινήσει να λειτουργεί από τον Απρίλιο του 2019, στο πλαίσιο εφαρμογής του Μοντέλου-Στόχου (Target Model). Έτσι, το Χρηματιστήριο θα δώσει τέλος στο υφιστάμενο μοντέλο υποχρεωτικής κοινοπραξίας (mandatory pool) της χονδρεμπορικής αγοράς, αντικαθιστώντας το με τέσσερις διακριτές αγορές - την προημερήσια, την ενδοημερήσια, την προθεσμιακή αγορά και την αγορά εξισορρόπησης. Μία «αρχιτεκτονική» που θα επιτρέψει τη σύζευξη της ελληνικής αγοράς με αυτές όμορων χωρών, μέσω της κοινής επίλυσης της προημερήσιας αγοράς σε πρώτη φάση με την ιταλική και τη βουλγαρική, αλλά και τη σύναψη διμερών συμβολαίων ανάμεσα σε ηλεκτροπαραγωγούς και βιομηχανικούς καταναλωτές.
Μάλιστα, στο πλαίσιο της προετοιμασίας εφαρμογής του Μοντέλου-Στόχου, έχει ήδη ιδρυθεί ο φορέας ο οποίος θα είναι υπεύθυνος για τις τρεις από τις τέσσερις καινούριες αγορές, καθώς η αγορά εξισορρόπησης θα «περάσει» στη δικαιοδοσία του ΑΔΜΗΕ. Ο λόγος για την ανώνυμη εταιρεία Ελληνικό Χρηματιστήριο Ενέργειας (ΕΧΕ), η οποία συστάθηκε και επίσημα στα μέσα Ιουνίου και έχει ήδη αναλάβει τη λειτουργία του Ημερήσιου Ενεργειακού Προγραμματισμού (ΗΕΠ), έπειτα από την απόσχιση του κλάδου ηλεκτρικής ενέργειας από τον ΛΑΓΗΕ (Λειτουργό Αγοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας), ο οποίος ήταν έως τώρα υπεύθυνος για την εγχώρια χονδρεμπορική αγορά.
Στη μετοχική σύνθεση της ΕΧΕ το «παρών» δίνουν ο ΛΑΓΗΕ (για την ακρίβεια μία θυγατρική του) με 22%, ο ΑΔΜΗΕ με 20% και ο ΔΕΣΦΑ με 7%. Παράλληλα, το Χρηματιστήριο Αξιών Αθηνών (ΧΑΑ), το οποίο συνεργάστηκε με τον ΛΑΓΗΕ στη δημιουργία του Χρηματιστηρίου Ενέργειας, «μπήκε» στην εταιρεία με 21%. Η συμμετοχή ιδιωτών συμπληρώνεται από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης (EBRD), η οποία έλαβε το 20% των μετοχών, και από το Χρηματιστήριο Κύπρου (ΧΑΚ) με 10%. Ωστόσο, καθώς μέχρι την υπογραφή της συμβολαιογραφικής πράξης ίδρυσης της εταιρείας το ΧΑΚ δεν είχε προλάβει να λάβει την απαιτούμενη έγκριση από το κυπριακό Κοινοβούλιο, το ποσοστό του έλαβε προσωρινά το ΧΑΑ, το οποίο θα του τις μεταβιβάσει στην πορεία.
Με τη σύσταση της ΕΧΕ συγκροτήθηκε σε σώμα το πρώτο Διοικητικό Συμβούλιο της εταιρείας, το οποίο είναι 9μελές και έχει τριετή θητεία. Έτσι, πρώτος πρόεδρος του Δ.Σ. εκλέχθηκε ο Αθανάσιος Σαββάκης, μέλος της διοικούσας επιτροπής του Χρηματιστηρίου Αθηνών και πρόεδρος του Συνδέσμου Βιομηχανιών Βορείου Ελλάδος. Τα καθήκοντα του διευθύνοντα συμβούλου ανέλαβε ο Μιχάλης Φιλίππου, πρ. πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος του ΛΑΓΗΕ.
Μετά την απόσχιση του κλάδου ηλεκτρικής ενέργειας, ο ΛΑΓΗΕ μετονομάσθηκε σε Διαχειριστής ΑΠΕ & Εγγυήσεων Προέλευσης (ΔΑΠΕΕΠ), αφού σύμφωνα με το νέο καταστατικό του πλέον οι αρμοδιότητές αφορούν τον κλάδο των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Έτσι, ο ΔΑΠΕΕΠ θα είναι υπεύθυνος για τη διαχείριση των μονάδων ΑΠΕ και των εγκαταστάσεων Συμπαραγωγής Ηλεκτρισμού και Θερμότητας Υψηλής Απόδοσης (ΣΗΘΥΑ) του διασυνδεδεμένου συστήματος και των εγγυήσεων προέλευσης ηλεκτρικής ενέργειας που έχει παραχθεί από ΑΠΕ και ΣΗΘΥΑ.
Με την έναρξη του Χρηματιστηρίου, μέσω της προημερήσιας αγοράς, θα πραγματοποιούνται αγοραπωλησίες ρεύματος, για παράδοση στο επόμενο 24ωρο. Η ενδοημερήσια αγορά θα αφορά αγοραπωλησίες για παράδοση ποσοτήτων ηλεκτρικής ενέργειας μέσα στην ίδια ημέρα, με σκοπό να καλύπτει τυχόν αδυναμίες εκπλήρωσης παραδόσεων από παραγγελίες που έχουν «κλείσει» το προηγούμενο 24ωρο, μέσω της προημερήσιας αγοράς.
Από την άλλη πλευρά, η αγορά εξισορρόπησης (Balancing) θα λειτουργεί ως «ύστατη εφεδρεία» στην περίπτωση μη προβλέψιμων αλλαγών στην κατανάλωση ή την παραγωγή, που δεν μπορούν να καλυφθούν ούτε μέσω συναλλαγών στο πλαίσιο της ενδοημερήσιας αγοράς. Στην προθεσμιακή αγορά παραγωγών θα γίνεται διαπραγμάτευση συμβολαίων αγοραπωλησίας ηλεκτρικής ενέργειας (διμερών συμβολαίων).
Συμμετοχή στο χρηματιστήριο θα έχουν παραγωγοί ηλεκτρικής ενέργειας, προμηθευτές και εταιρείες που δραστηριοποιούνται στην εμπορία ρεύματος, όπως επίσης και όσοι μεγάλοι καταναλωτές (βιομηχανίες) το επιλέξουν. Από την άλλη πλευρά, απώτερος σκοπός του Μοντέλου-Στόχου είναι η ολοκλήρωση της ενιαίας ευρωπαϊκής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας, μέσω της επίλυσης της προημερήσιας αγοράς σε πανευρωπαϊκή κλίμακα.
Κάτι που σύμφωνα με την Ε.Ε. θα έχει ως αποτέλεσμα η κατανομή της ενέργειας μεταξύ των διαφόρων διεθνών διασυνδέσεων με έναν τρόπο αρκετά αποτελεσματικό που αξιοποιεί στο μέγιστο δυνατό τη χωρητικότητα των διασυνδέσεων, προκειμένου οι τιμές μεταξύ των συζευγμένων αγορών να καθίστανται ίσες και να διαφοροποιούνται μόνο στην περίπτωση συμφόρησης στη μεταξύ τους διασύνδεση, το οποίο θα μπορεί να ερμηνευτεί και ως ένα οικονομικό σήμα για την αναγκαιότητα περαιτέρω διασυνδέσεων.
Στην περίπτωση πάντως της Ελλάδας, ακόμη και η αρχική σύγκλιση με την Ιταλία και τη Βουλγαρία, σύμφωνα με αρκετούς αναλυτές, εκτιμάται πως θα άρει σημαντικές στρεβλώσεις της εγχώριας αγοράς, ώστε η λειτουργία της να συγκλίνει περισσότερο στους κανόνες της προσφοράς και της ζήτησης. Επίσης, θεωρείται πως θα ενισχύσει την ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού και θα βελτιώσει τη διαφοροποίηση των πηγών ενέργειας στο ενεργειακό μίγμα, ενώ θα ανοίξει και τον δρόμο για να αυξηθεί το μερίδιο των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.
Όσον αφορά τους παραγωγούς και τους προμηθευτές ηλεκτρικής ενέργειας, οι τέσσερις αγορές που προβλέπεται να δημιουργηθούν θα δώσουν τη δυνατότητα να μειώσουν τους επιχειρηματικούς τους κινδύνους, σε σχέση με το ισχύον μοντέλο της υποχρεωτικής χονδρεμπορικής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας (mandatory pool). Ο λόγος είναι πως οι επιχειρήσεις και των δύο κατηγοριών θα μπορούν να πάρουν με μεγαλύτερη ασφάλεια αποφάσεις που έχουν να κάνουν με προγραμματισμό των δραστηριοτήτων τους σε βάθος χρόνου. Αντίθετα, στο πλαίσιο του mandatory pool, οι εταιρείες εξαρτώνται σε πολύ μεγάλο βαθμό από την Οριακή Τιμή Συστήματος, η οποία αυξομειώνεται σε καθημερινή βάση και δεν μπορεί να προβλεφθεί η μακροχρόνια διακύμανσή της.
Επίσης, θα ενισχύσει σημαντικά και τις βιομηχανίες καθώς αφενός θα διαμορφωθούν οικονομικά προσιτές τιμές ενέργειας, αφετέρου θα μπορούν και οι ίδιες να συμμετέχουν στην αγορά συνάπτοντας συμβόλαια με παραγωγούς ηλεκτρικής ενέργειας κάνοντας αντιστάθμιση και ελέγχοντας πλήρως το ενεργειακό κόστος σε μακροπρόθεσμο ορίζοντα. Από την άλλη πλευρά, με δεδομένο πως θα αυξηθεί ο ανταγωνισμός και η διαφάνεια, θετικά οφέλη αναμένεται να υπάρξουν και για τους μικρούς καταναλωτές. Τουλάχιστον η διεθνής εμπειρία έχει δείξει πως όπου έχει δημιουργηθεί χρηματιστήριο ενέργειας, υπήρξε μείωση του ενεργειακού κόστους, με συνέπεια τα νοικοκυριά και οι επιχειρήσεις να εξασφαλίσουν καλύτερες τιμές.
