Ματιές στο 2014

Η Ευρωζώνη φλερτάρει με τον αποπληθωρισμό και οι ευρωπαϊκές τράπεζες επανεξετάζουν την πολιτική δανεισμού. Οι ΗΠΑ επιστρέφουν σε ανάπτυξη και η FED κλείνει τη στρόφιγγα της ρευστότητας. Το δολάριο ανεβαίνει και οι αναδυόμενες οικονομίες δέχονται πιέσεις. Ο αναλυτής της FXCM Δημήτρης Κατζέλης παραθέτει στο naftemporiki.gr τις προοπτικές για το 2014.

Επιμέλεια: Βασίλης Κωστούλας
Κάμερα/Μοντάζ: Βάνιας Σταυρακάκης

Η παγκόσμια κοινότητα «ψάχνεται» με τις επιπτώσεις της ΙΤ (Ιnformation Technology) εποχής στις ανθρώπινες σχέσεις. Ο τομέας της φυσικής διεισδύει με ενθουσιασμό στον κόσμο της σκοτεινής ύλης. Το ελληνικό πανεπιστήμιο βρίσκεται αντιμέτωπο με την πρόκληση της αναδιάρθρωσης. Ο αντιπρόεδρος της Ακαδημίας Αθηνών, καθηγητής Φυσικής στο Πανεπιστήμιο του Τέξας, Δημήτρης Νανόπουλος προβάλλει στο naftemporiki.gr τις προοπτικές για το 2014.

Σε ποιον βαθμό η επιστημονική πρόοδος σημαίνει χρήματα; Υπό αυτήν την έννοια, ποια είναι τα περιθώρια της Ελλάδας στον τομέα της έρευνας;

Προκειμένου μία χώρα, για παράδειγμα, να κατασκευάζει από μόνη της επιταχυντές, θα πρέπει να έχει τις δυνατότητες των ΗΠΑ. Ούτε η Γερμανία δεν μπορεί να το κάνει από μόνη της. Στην Ευρώπη λύσαμε το πρόβλημα (από το 1954) με το CERN, το ευρωπαϊκό κέντρο πυρηνικών ερευνών -με βάση έναν αλγόριθμο, η κάθε χώρα που συμμετέχει συνδράμει αναλογικά. Το 2014 συμπληρώνονται 60 χρόνια λειτουργίας του οργανισμού, ο οποίος σήμερα βρίσκεται στο προσκήνιο της παγκόσμιας επιστημονικής κοινότητας. Η Ελλάδα έχει συνεισφέρει στο CERN και η ελληνική επιστημονική ομάδα αξιοποιεί τις αντίστοιχες δυνατότητες. Ζητούμενο είναι η Ελλάδα να προβαίνει στην καλύτερη δυνατή αξιοποίηση, προκειμένου να ωθεί τους νέους στον συγκεκριμένο τομέα, να πετυχαίνει το λεγόμενο technology transfer (μεταφορά τεχνολογίας) και να προσελκύει το αντίστοιχο επενδυτικό ενδιαφέρον ελληνικών εταιρειών, πράγμα που δεν έχει πετύχει ακόμη. Ο ρόλος του CERN είναι ιδιαίτερα σημαντικός για την Ελλάδα, διότι -πέρα από κάθε υλική αξία- διεγείρει τη φαντασία μας.

Στην Ελλάδα υπάρχει μία αντίφαση. Από τη μία πλευρά όλοι βλέπουν ένα προβληματικό εκπαιδευτικό σύστημα και από την άλλη πλευρά όλοι μιλούν για ικανούς και περιζήτητους Έλληνες επιστήμονες στο εξωτερικό. Είναι έτσι;

Το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα δεν είναι τόσο κακό όσο νομίζουμε. Στη δική μου τη γενιά μάθαμε γράμματα, διότι οι καθηγητές ήξεραν τι ήξεραν και μάθαιναν καλά αυτό που μάθαιναν. Οι Έλληνες έχουμε καλό μυαλό. Για την ακρίβεια, το ελληνικό μυαλό «δεν παίζεται». Μέσα στο πέρασμα του χρόνου, μέσα από τόσα χρόνια σκλαβιάς κ.ο.κ., δύο λαοί επιβίωσαν: οι Έλληνες και οι Εβραίοι. Ωστόσο, παρά το γεγονός ότι έχουμε το βασικό συστατικό, που είναι το μυαλό, χρειαζόμαστε επειγόντως διαρθρωτικές αλλαγές. Ζούμε πια σε μια παγκόσμια κοινότητα. Οι μέθοδοι δεν μπορούν να μένουν ίδιες. Το πανεπιστήμιο πρέπει να αυτό-μεταμορφώνεται.

Σε ποιον βαθμό βλέπετε Έλληνες επιστήμονες οι οποίοι δραστηριοποιούνται στο εξωτερικό κάποια στιγμή να γυρνούν στη χώρα και να αξιοποιούν εδώ την εμπειρία τους;

Αυτήν τη ρημάδα την κρίση θα την περάσουμε. Μην βλέπουμε το δέντρο και χάνουμε το δάσος. Σήμερα το ελληνικό πανεπιστήμιο είναι πολύ καλύτερο από ό,τι ήταν στο παρελθόν, λόγω της παγκοσμιότητας, της επικοινωνίας, του IT. Είμαστε σε καλό δρόμο ώστε να μπορούν να γυρίζουν άνθρωποι πίσω χωρίς να χάνονται και χωρίς να αποκόβονται. Το δύσκολο είναι το ζήτημα της νοοτροπίας. Υπάρχει η κάστα αυτών που μένουν πίσω. Στον εμφύλιο έφυγαν τα καλύτερα παιδιά (Καστοριάδης, Ξενάκης, Πουλατζάς, Γαβράς κ.ά.). Στη χούντα αντίστοιχα. Σήμερα το ίδιο. Μήπως αυτό που μένει πίσω μας φέρνει εδώ που είμαστε; Αυτό που συνεχώς επαναλαμβάνω στα παιδιά είναι «βγάλετε από μέσα σας τον φθόνο». Όταν βλέπουμε κάποιον επιτυχημένο πρέπει να λέμε ότι θέλουμε κι εμείς να γίνουμε όπως εκείνος και όχι να τον μειώνουμε και να τον κάνουμε σαν τα μούτρα μας. Αυτό είναι θέμα οικογενειακής και σχολικής αγωγής, όπως και κουλτούρας του ατόμου.

Ποιο επιστημονικό επίτευγμα, ας πούμε την τελευταία 10ετία, πραγματικά σας έχει συγκλονίσει;

Αυτό που αφορά στην ύπαρξη του σωματιδίου του Higgs. Δεν ήταν κάτι που έφερε σοφία στην Αθήνα ή κάρβουνο στο Νιουκάστλ. Είναι όμως διαφορετικό απλώς κάποιοι κύκλοι επιστημόνων να το συζητάμε μεταξύ μας, λίγο πολύ γνωρίζοντας ότι υπάρχει (κάποιοι βέβαια έλεγαν ότι δεν υπάρχει). Η φυσική βασίζεται πάνω σε δεδομένα. Ήταν ένα πολύ σημαντικό γεγονός. Δεν είναι αυτό καθ’ αυτό το σωματίδιο, αλλά το γεγονός ότι γυρίζει μία νέα σελίδα η οποία σε 10 χρόνια είναι σε θέση να φέρει πολύ μεγαλύτερες ανακαλύψεις. 

ΒΑΣΙΛΗΣ ΚΩΣΤΟΥΛΑΣ - [email protected]

Κάμερα-Μοντάζ: Βάνιας Σταυρακάκης

«Δεν μπορούμε να δούμε την τελική μορφή ενός συστήματος που καταρρέει», εκτιμά ο καθηγητής Κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών Κωνσταντίνος Τσουκαλάς, ο οποίος σε μια προσπάθεια να αξιολογήσει τα χαρακτηριστικά της ελληνικής κοινωνίας στην απαρχή του 2014 μιλά στο naftemporiki.gr για αποφασιστική και απρόβλεπτη ρήξη με το παρελθόν.

Ποιες μεταβολές παρατηρείτε να σημειώνονται αυτήν την περίοδο στην ελληνική κοινωνία;

Το καινούριο στοιχείο είναι ότι παύει να ισχύει η πανάκεια που έχουμε όλοι στο μυαλό μας τα τελευταία 50-60 χρόνια και σύμφωνα με την οποία ότι ανάπτυξη σημαίνει καλό για όλους. Πλέον, δεχόμαστε όλοι ότι η ανάπτυξη δεν μπορεί να οδηγήσει στην καλυτέρευση της ζωής όλων. Και αυτό ισχύει παντού, όχι μόνο στην Ελλάδα. Παύει να ισχύει το κοινωνικό συμβόλαιο το οποίο είχαμε κατά κάποιον τρόπο υπογράψει. Τώρα ωφελούνται μόνο οι λίγοι και οι όλοι οι υπόλοιποι  πείθονται ότι δεν υπάρχει άλλος τρόπος από το να αποδεχτούν ότι επί μονίμου βάσεως θα γίνονται ολοένα και φτωχότεροι. Αυτό συνεπάγεται μία πλήρη ρήξη όχι απλώς με την οικονομιστική αντιμετώπιση της ανθρωπότητας αλλά και με τα πολιτιστικά δεδομένα πάνω στα οποία είχαν οικοδομηθεί τα κοινωνικά σύμβολα. Πώς είναι δυνατό να συνεχίσει να αναπαράγεται ένα σύστημα όπου η μεγάλη πλειοψηφία των ανθρώπων πρέπει να πείθεται ότι δεν μπορεί να ελπίζει πως θα γίνει καλύτερη η ζωή του. Γι’ αυτό ακριβώς είναι άδηλες οι εξελίξεις.

Διακρίνετε ενδεχομένως θετικές αλλαγές σε επίπεδο νοοτροπίας της ελληνικής κοινωνίας μετά το ξέσπασμα της κρίσης;

Η ελληνική κοινωνία διδάχτηκε τα τελευταία 50-60 χρόνια να λειτουργεί με μοναδικό στόχο τη μεγιστοποίηση των ατομικών εισοδημάτων και των απολαύσεων. Αυτό οδήγησε σε όλες τις συμπεριφορές τις οποίες γνωρίζουμε στη χώρα. Η ανάπτυξη στην Ελλάδα σημειώθηκε πάρα πολύ γρήγορα και η ελληνική κοινωνική πραγματικότητα ήρθε σε ρήξη με ένα μοντέλο -παραδοσιακό, οικογενειοκρατικό και, αν θέλετε, αγροτικό- το οποίο επικρατούσε ανέκαθεν. Από το 1955 έως το 1990 η Ελλάδα ζούσε ένα όνειρο, σύμφωνα με το οποίο μπορούσαμε όλοι πάρα πολύ γρήγορα να γίνουμε σαν τους άλλους, να έχουμε ψυγεία, να έχουμε τζιπ, να κάνουμε διακοπές στο Γκστάαντ. Αυτό οδήγησε στις συμπεριφορές της διαφθοράς, της «πελατείας» κ.ο.κ. που είναι όμως παρεπόμενα φαινόμενα της ριζικής ιδεολογικής ρήξης μιας κοινωνίας η οποία είχε μάθει να λειτουργεί πατροπαράδοτα και ξαφνικά πετάγεται στο χάος της άμεσης και συνεχούς μεγέθυνσης των πάντων. Αυτό που αλλάζει είναι ότι οι Έλληνες, ταχύτερα από τους υπόλοιπους, συνειδητοποιούν πως το μοντέλο αυτό δεν μπορεί να δουλέψει. Η ασφάλεια των μεσαίων τάξεων καταρρέει: δεν υπάρχει η ασφάλεια ούτε της ιδιοκτησίας, ούτε των υπαλλήλων, ούτε των αγροτών, ούτε των μικρών επιχειρηματιών. Η ρήξη με το παρελθόν είναι αποφασιστική και δεν μπορούμε να δούμε την τελική μορφή που θα πάρει το σύστημα το οποίο σήμερα καταρρέει.

Πώς προσεγγίζετε το ζήτημα της ελληνικής μετανάστευσης;

Προφανώς δεν θα είναι καλό για την ελληνική κοινωνία. Δεν μπορεί όμως να καταδικάσει κανείς τους μετανάστες. Πρόκειται για ακόμη ένα σύμπτωμα της διάλυσης των κοινωνιών. Η μετανάστευση είναι η ρήξη ενός «κουκουλιού» στο οποίο είχαμε συνηθίσει στην Ελλάδα και το οποίο μας είχε επιτρέψει να ζούμε μέσα σε ένα σύστημα φαντασιακών σταθερών, οικογενειακών, εθνικών ή άλλων σχέσεων. Ποιο θα είναι το αποτέλεσμα αυτής της ρήξης σε αυτούς που μένουν πίσω; Δεν το ξέρω.

Κάποιος Ιταλός θεωρητικός έχει μιλήσει για «γυμνές ζωές», δηλαδή για ανθρώπους διάφορων μορφωτικών και πολιτιστικών επιπέδων οι οποίοι δεν έχουν δικαιώματα, οι οποίοι δεν είναι δυνατό να σκέφτονται. Όλα αυτά εγκυμονούν αβεβαιότητες. Ούτε οικογένειες σταθερές, ούτε έθνη σταθερά. Όλοι καταδικασμένοι νομάδες. Από τη μία νομάδες είναι εκείνοι που δεν μπορούν να ζήσουν διαφορετικά, από την άλλη νομάδες είναι εκείνοι που κατέχουν κεφάλαια. Το κεφάλαιο κυκλοφορεί σε μία θάλασσα ευκαιριών που δεν γνωρίζει ούτε τόπο, ούτε πατρίδα. Αποθηκεύεται στους εξωχώριους παραδείσους και κυκλοφορεί ελεύθερα και βραχυπρόθεσμα όπου βρει την καλύτερη ευκαιρία. Έχουμε δηλαδή ένα σύστημα νομαδισμού που αναφέρεται τόσο στους προνομιούχους όσο και στα υποχείρια.

Πώς μπορεί να ενισχυθεί η κλονισμένη εμπιστοσύνη των Ελλήνων πολιτών προς τους εγχώριους θεσμούς; 

Όταν βρισκόμαστε σε συνθήκες κρίσης, όταν έχουμε να κάνουμε με μία κοινωνία η οποία οφείλει να συναποδέχεται ότι θα γίνεται φτωχότερη, τότε αυτό δεν είναι δυνατό να μην συνοδευτεί από την πλήρη αναξιοπιστία όλων των θεσμών, η οποία δεν οφείλεται μόνο στη λειτουργία των θεσμών αλλά και στην εξέλιξη του κοινωνικού συνόλου όπως επιβάλλεται να το εσωτερικεύουν εκείνοι που μετέχουν στην κοινωνία και στο σύστημα. Πώς να μην είναι αναξιόπιστοι οι θεσμοί όταν η μεγάλη πλειοψηφία των ανθρώπων δεν βλέπει προκοπή; Οι θεσμοί υπάρχουν για να διασφαλίζουν και να αναπαράγουν ένα σύστημα κοινωνικών ισορροπιών. Όταν καταρρέουν αυτές οι ισορροπίες, είναι φυσικό ότι όλοι οι θεσμοί, τουλάχιστον αυτοί που μετέχουν στην προδιαγραφή του γίγνεσθαι, δεν κάνουν τη δουλειά τους σωστά. Υπό αυτήν την έννοια δεν αρκεί να πει κανείς ότι φταίει το Α ή το Β κόμμα. Από τη στιγμή που δεν είναι πια σαφές εάν και κατά πόσο το σύστημα μπορεί να αναπαραχθεί, είναι επόμενο το θεσμικό σύστημα το οποίο εκπροσωπεί την κοινωνία, είτε εκλέγεται, είτε δεν εκλέγεται, να έρχεται αντιμέτωπο με μία κλονισμένη αξιοπιστία. 

ΒΑΣΙΛΗΣ ΚΩΣΤΟΥΛΑΣ - [email protected]

Κάμερα-Μοντάζ: Βάνιας Σταυρακάκης

Τουλάχιστον μία νίκη της Εθνικής στο Μουντιάλ. Έστω μία ελληνική συμμετοχή στο final four της Ευρωλίγκας. Αξιοπρέπεια για τον ΟΣΦΠ στο Champions League και τον ΠΑΟΚ στο Europa League. Αυτοί είναι οι εφικτοί και μάλλον ικανοποιητικοί στόχοι για τον ελληνικό αθλητισμό το 2014, όπως τους διατυπώνει στο naftemporiki.gr ο αθλητικός αναλυτής Αντώνης Καρπετόπουλος.

Είπε στο naftemporiki.gr:

• Ο ελληνικός αθλητισμός έχει φοβερές αντιστάσεις μέσα στην κρίση, αλλά χρειάζεται ένα restart.
• Οι αντίπαλοι της Εθνικής στο Μουντιάλ είναι του ύψους και του βάθους.
• Ολυμπιακός και ΠΑΟΚ έχουν κάνει τη δουλειά τους στην Ευρώπη, αλλά ανάλογες διακρίσεις πρέπει να επαναλαμβάνονται για ορισμένο διάστημα.
• Το ποδόσφαιρο χρειάζεται φυσικές παρουσίες αλλά και μεγάλα πορτοφόλια.
• Ένα μπάσιμο του Γιαννακόπουλου junior θα έφερνε τεχνογνωσία στην ΠΑΕ ΠΑΟ.
• Τα οικονομικά στον ελληνικό στίβο πήγαν από το ένα άκρο στο άλλο.
• Πολύ μικρά τα περιθώρια για διακρίσεις στο ταρτάν: Γυρίσαμε στη δεκαετία του ’70.
• Διαιτησία: Ευτυχώς που υπάρχουν και οι διαιτητές και ασχολείται ο κόσμος...
• Χούλιγκαν: Είδος προς εξαφάνιση σε σύγκριση με 10-20 χρόνια πριν.
• Μουντιάλ Βραζιλίας: Από εξωαγωνιστική άποψη, θα έχει τζέρζελο...
• Δύσκολη η wild card για την ελληνική συμμετοχή στο Μουντομπάσκετ.

Ποιες είναι οι πιθανότητες για αυτήν την εθνική σε αυτό το Μουντιάλ;

Το σκηνικό είναι ρευστό. Πρέπει να δούμε σε τι κατάσταση θα φτάσει η Εθνική στο Μουντιάλ. Αυτό που βλέπει κανείς τον Νοέμβριο δεν είναι σίγουρο ότι θα το δει και τον Ιούνιο. Μπορεί να ακολουθήσει κάτι καλύτερο (σπάνια, αλλά έχει συμβεί), μπορεί και κάτι χειρότερο. Με τους αντιπάλους της εθνικής, μάλιστα, να είναι ανάλογες ομάδες, δηλαδή του ύψους και του βάθους. Σίγουρα θα παίξουν ρόλο η κόπωση ή αντίθετα η φρεσκάδα των παικτών όλων των ομάδων του ομίλου, μετά από μια σειρά αγώνων μέσα στη χρονιά.

Πάντως είναι ανοιχτό το παιχνίδι για την Εθνική.

Πάντα. Η Εθνική σήμερα δεν μπορεί να κριθεί με βάση τα κριτήρια του 1994, οπότε και είχαμε να κάνουμε με επαρχιώτικη ομάδα η οποία κατέρρευσε μπροστά στην αίγλη του παγκοσμίου κυπέλλου. Αυτή η εθνική έχει αποκτήσει πλέον ένα επίπεδο. Όλα εξαρτώνται από την κατάσταση στην οποία θα βρίσκεται εκείνη την περίοδο. Σίγουρα δεν περιμένουμε, για παράδειγμα, κάποιους παίκτες οι οποίοι θα «ξεπεταχτούν» μέσα στη χρονιά και θα κάνουν τίποτα φοβερά και τρομερά πράγματα, αλλά από την άλλη πλευρά το μέγεθος είναι δεδομένο. Πρόκειται για μία καλή ομάδα.

Πόσο θα πρέπει να προβληματίζουν οι συνθήκες προετοιμασίας της διοργάνωσης στη Βραζιλία; Από αλλεπάλληλες επεισοδιακές διαδηλώσεις για το κόστος της διοργάνωσης έως ανθρώπινες απώλειες κατά τη διάρκεια των εργασιών στα γήπεδα.

Θα’ χει σίγουρα τζέρτζελο... Πάντως, νομίζω ότι ανάλογα γεγονότα δεν αφορούν τόσο τις μικρές πόλεις στις οποίες θα αγωνιστεί η δική μας ομάδα. Αφορούν περισσότερο το Ρίο Ντε Τζανέιρο και το Σάο Πάολο.

Από το Μουντιάλ στο Μουντομπάσκετ. Η Ελλάδα δεν κατάφερε να περάσει τους προκριματικούς και πλέον ελπίζει μόνο στην περιβόητη wild cart η οποία θα της δώσει το δικαίωμα συμμετοχής στη διοργάνωση του ’14. Πόσο πιθανό είναι να φτάσει σε ελληνικά χέρια η μία από αυτές τις τέσσερις κάρτες;

Απ’ ό,τι αντιλαμβάνομαι είναι ζήτημα μιας χορηγίας προς τη FIBA ώστε να εξετάσει το αίτημα πιο ευνοϊκά. Διότι από ένα σημείο και έπειτα το κριτήριο είναι τι συμφέρει τη FIBA και οικονομικά. Στην Ελλάδα είναι «πεσμένα» τα τηλεοπτικά δικαιώματα. Είναι δύσκολο να βρεθούν κανάλια που θα διαθέσουν πάρα πολλά χρήματα. Δεν είμαι πολύ αισιόδοξος, διότι υπάρχουν άλλες πλουσιότερες χώρες από την Ελλάδα αυτήν την περίοδο οι οποίες επίσης διεκδικούν αυτήν την κάρτα.

Ελληνικό ποδόσφαιρο με ευρωπαϊκή ενδυμασία. Ή διαφορετικά: Ολυμπιακός στο Champions League και ΠΑΟΚ στο Europa League. Καταρχάς μάλλον πρόκειται ήδη για επιτυχία, αν αναλογιστεί κανείς το σημερινό επίπεδο του ελληνικού, πτωχευμένου επί της ουσίας, πρωταθλήματος. Τι μπορεί να περιμένει κανείς από εδώ και πέρα;

Να αγωνιστούν οι δύο ομάδες με αξιοπρέπεια απέναντι σε δύσκολους αντιπάλους. Σε γενικές γραμμές έχουν κάνει τη δουλειά τους, αν και στην τελευταία αγωνιστική των προκριματικών ο ΠΑΟΚ θα μπορούσε να έχει διασφαλίσει μία καλύτερη κλήρωση. Από την άλλη πλευρά, ήταν δεδομένο ότι ο Ολυμπιακός θα συναντούσε στον δρόμο του ένα «θηρίο». Το ζήτημα όμως είναι να φτάνει κανείς στους «16» πολλές φορές, επί 4-5 συνεχόμενα χρόνια. Τότε είναι δεδομένο ότι θα χτιστεί μία ομάδα με μεγαλύτερες φιλοδοξίες, διότι πρώτα απ’ όλα στο διάστημα που θα έχει μεσολαβήσει θα έχει λάβει χρήματα που θα την έχουν ενισχύσει. Με προβληματίζει το γεγονός ότι δημιουργείται μία υπεραισιοδοξία (ακούω για παράδειγμα πολλούς να λένε ότι η Μάντσεστερ δεν είναι η Μάντσεστερ που ήταν κλπ) η οποία -συνήθως- όταν δεν επιβεβαιώνεται ακολουθεί μία κατάρρευση, επιστρέφει μία ομάδα 3-4 χρόνια πίσω, αποθαρρύνεται. Αντιθέτως, χρειάζεται απλώς προγραμματισμός.

Την ίδια ώρα η Ελλάδα δίνει μάχη για να διατηρηθεί στις 12 πρώτες θέσεις της κατάταξης της UEFA προκειμένου να στέλνει δύο ομάδες στο Champions League (η μία απευθείας και η άλλη μέσω προκριματικών). Τι βλέπετε εδώ;

Θεωρώ πως είναι κάτι το οποίο δεν πρέπει να αποτελεί αυτοσκοπό. Το μείζον είναι η κάθε ομάδα να αναζητεί τις επιτυχίες που θα της διασφαλίζουν χρήματα και θα την κάνουν καλύτερη.

Ελληνικό και άρα ευρωπαϊκό μπάσκετ. Πού σταματούν φέτος οι προσδοκίες για τον Παναθηναϊκό και πού για τον Ολυμπιακό;

Φέτος θα είναι πολύ δύσκολο και για τους δύο να φτάσουν στο final four, αλλά είναι και οι δύο αξιόπιστες ομάδες, με εμπειρία και «γαλόνια», οπότε μπορείς να περιμένεις ο,τιδήποτε. Είναι πολύ δύσκολο ο Ολυμπιακός να πάρει τον τίτλο για τρίτη συνεχή χρονιά. Από την άλλη πλευρά, ο Παναθηναϊκός ξεκίνησε πολύ μουδιασμένα και θα πρέπει να μεταμορφωθεί στο τέλος. Αλλά με αυτές τις ομάδες, με το ελληνικό μπάσκετ, τίποτα δεν αποκλείεται. Διότι μεταξύ άλλων υπάρχουν άνθρωποι που ξέρουν να χειρίζονται καλά έστω και τα λίγα χρήματα.

Γενικώς πώς βλέπετε τα οικονομικά του ελληνικού ποδοσφαίρου το ‘14;

Υπάρχουν αρκετά «νοικοκυρεμένα μαγαζιά», όπως ο Αστέρας, ο Ατρόμητος, η Ξάνθη, απλώς δεν είναι μεγάλα, δεν έχουν μεγάλη προοπτική. Από την άλλη πλευρά υπάρχουν ομάδες με χρόνιες δυσκολίες και προβλήματα, όπως ο Άρης, ο ΟΦΗ, ο Πανιώνιος. Πρόκειται για ένα μεταβατικό στάδιο. Χρειάζεται ένα restart. Μόνο ο Ολυμπιακός φαίνεται να έχει καταλάβει τι θέλει: τηρεί επιχειρηματικούς κανόνες κλπ. Οι υπόλοιποι το ψάχνουν. Ή είναι λίγο «τρεις στο λάδι, τρεις στο ξύδι». Το οποίο δεν είναι απαραίτητα κακό, αλλά δεν διασφαλίζει μεγάλες προοπτικές. Δηλαδή, ένα ποσό των 6-7 εκατ. ευρώ τον χρόνο σου επιτρέπουν να έχεις μία καλή ομάδα στο ελληνικό πρωτάθλημα, αλλά είναι δύσκολο να πας πιο μπροστά.

ΒΑΣΙΛΗΣ ΚΩΣΤΟΥΛΑΣ - [email protected]

Μία Ελλάδα που δεν αξιοποιεί ευκαιρίες, μία Ευρώπη που χάνει έδαφος, μία Μέση Ανατολή που αλλάζει και μία Κίνα που έχει ακόμη δρόμο πριν φτάσει τις ΗΠΑ. Ο διδάκτωρ Διεθνών Σχέσεων, γενικός διευθυντής του ΕΛΙΑΜΕΠ, Θάνος Ντόκος περιγράφει στο naftemporiki.gr τις προοπτικές για την ελληνική εξωτερική πολιτική και τη διεθνή σκηνή το 2014.

Είπε στο naftemporiki.gr

• Τα νέα «στρατόπεδα» στην Ευρωβουλή θα είναι οι Ευρωπαϊστές και οι Ευρωσκεπτικιστές.
• Η Ευρώπη εξακολουθεί να χάνει έδαφος στον διεθνή ανταγωνισμό.
• Μία ευρωατλαντική ελεύθερη ζώνη εμπορίου θα δώσει ώθηση στην ευρωπαϊκή οικονομία (εκτιμήσεις για 1 τρις δολάρια σε βάθος χρόνου).
• Το 2014 θα υπάρξει μεγαλύτερη κινητικότητα στην ελληνική εξωτερική πολιτική, αλλά χωρίς θεαματικές εξελίξεις ή ανατροπές.
• Την περίοδο της κρίσης η Ελλάδα δεν έχασε κάτι συγκεκριμένο στις διεθνείς σχέσεις, αλλά δεν αξιοποίησε ευκαιρίες.
• Η διαχείριση των έκτακτων διεθνών θεμάτων θα κρίνει την επιτυχία της ελληνικής προεδρίας της ΕΕ.
• Στο Κυπριακό δεν αναμένεται κάτι θεαματικό, λόγω των εκλογών στην Τουρκία και λόγω της μειωμένης ισχύος Αναστασιάδη.
• Θα ήταν λάθος να τεθεί το ενεργειακό στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων για την Κύπρο.
• Το 2014 αναμένεται μία ήρεμη χρονιά στις ελληνοτουρκικές σχέσεις, με το βλέμμα της Άγκυρας στραμμένο στο εσωτερικό μέτωπο.
• Ελπίζουμε ότι προς το φθινόπωρο του 2014 θα έχουμε μία πρώτη αίσθηση για τους υδρογονάνθρακες στην Ελλάδα (εφόσον υπάρχουν, χρειάζονται μία 10ετία).
• Ο αγωγός μέσω Κύπρου και Ελλάδας δεν είναι το πιθανότερο σενάριο για τις ενεργειακές εξαγωγές του Ισραήλ.
• ΑΟΖ: Ορθά η Αθήνα αποφεύγει τη μονομερή διακήρυξη. Δεν λύνονται έτσι αυτά τα θέματα.
• Αν αποτύχουν οι διαπραγματεύσεις με το Ιράν, και υπάρχουν αρκετοί που θα προσπαθήσουν να τις υπονομεύσουν, ίσως βρεθούμε σε χειρότερο σημείο.
• Δεν είμαι αισιόδοξος ότι στη Γενεύη θα βρεθεί λύση για τη Συρία.
• Ανοίγει ξανά, με θετικό τρόπο, το θέμα Ισραήλ – Παλαιστινιακή Αρχή.
• Θα δούμε κι άλλες αραβικές εξεγέρσεις, δεν έχει εξαντληθεί αυτή η δυναμική.
• Δεν αποκλείειται αλλαγή του πολιτικού χάρτη στη Μέση Ανατολή, είτε στο Ιράκ είτε στη Συρία.
• Το καλό σενάριο για την Κίνα είναι ότι θα έρθει στο ίδιο επίπεδο με τις ΗΠΑ σε 15 χρόνια.

 

Ποιο είναι το διακύβευμα για τις εφετινές, μάλλον κρίσιμες, ευρωεκλογές;

Το αποτέλεσμα θα αποτελέσει μια πολύ δυσάρεστη έκπληξη λόγω της αναμενόμενης θεαματικής αύξησης των ευρωσκεπτικιστικών δυνάμεων στο Ευρωκοινοβούλιο. Θα δούμε ποιες θα είναι οι ισορροπίες αλλά εκτιμώ ότι πλέον δεν θα έχουμε τα παραδοσιακά στρατόπεδα -Σοσιαλιστές, Χριστιανοδημοκράτες και οι υπόλοιποι- αλλά μια νέα διαίρεση ανάμεσα στους υποστηρικτές και τους αμφισβητίες της Ευρώπης. Όλες οι φιλο-ευρωπαϊκές πολιτικές δυνάμεις θα πρέπει να εργαστούν σκληρά για να μην επιτρέψουν στους ευρωσκεπτικιστές να μπλοκάρουν το έργο της Ευρωβουλής και της Ευρώπης γενικότερα. Πρόκειται για ένα κομβικό σημείο, για πολλούς λόγους. Θα δούμε εάν το γενικότερο κλίμα μετά τις ευρωεκλογές θα επιτρέψει στην Ευρώπη να διαχειριστεί τη σοβούσα οικονομική και πολιτική κρίση, αλλά και να κάνει τα απαραίτητα βήματα στον τομέα της εξωτερικής πολιτικής, κάτι που έχει παραμελήσει εδώ και χρόνια. Παραμένει ανοιχτό ερώτημα αν η Ευρώπη έχει ακόμα τη στρατηγική φιλοδοξία να παραμείνει στο παγκόσμιο προσκήνιο ως ενεργός παίκτης ή αν έχει συμβιβαστεί με την ιδέα ότι πλέον θα γίνει μία δύναμη δεύτερης κατηγορίας.

Οικονομικά πώς στέκεται σήμερα η Ευρώπη στον διεθνή ανταγωνισμό;

Η Ευρωζώνη βρίσκεται ακόμα στην περίοδο της αρνητικής ή πολύ χαμηλής ανάπτυξης. Δεν είμαστε οι μόνοι -και οι ΗΠΑ δεν έχουν θεαματικούς ρυθμούς, αλλά πάντως καλύτερους από την Ευρώπη. Έχει βεβαίως ξεκινήσει μια σχετική επιβράδυνση όσον αφορά στην οικονομική ανάπτυξη της Κίνας και άλλων αναδυόμενων οικονομικών δυνάμεων, αλλά η Ευρωζώνη συνεχίζει να χάνει έδαφος, ενώ δεν έχουν γίνει ακόμη οι απαραίτητες δομικές μεταρρυθμίσεις ώστε να  μπορέσει να αναπτύξει ξανά, σιγά - σιγά, ταχύτητα.

Παρατηρείται μία μετατόπιση των ευρωπαϊκών εξαγωγών προς άλλες περιοχές, όπως η Ασία.

Πρόκειται για αναγκαστική εξέλιξη, από τη στιγμή που η εσωτερική αγορά είναι αδύναμη. Βεβαίως εκκρεμεί και η υπογραφή της συμφωνίας για ευρωατλαντική ελεύθερη ζώνη εμπορίου, η οποία θα δώσει μία σημαντική ώθηση -αναμένονται οφέλη της τάξης του ενός τρισεκατομμυρίου δολαρίων σε ένα ορισμένο βάθος χρόνου εφόσον προχωρήσει η συμφωνία. 

Υπό ποιες προϋποθέσεις θα καταστεί επιτυχημένη η ελληνική προεδρία της ΕΕ το πρώτο 6μηνο του 2014;

Τα τελευταία χρόνια έχει αλλάξει ο ρόλος της εκάστοτε προεδρίας, η οποία έχει πλέον πολύ μικρότερο ειδικό βάρος απ’ ό,τι στο παρελθόν ακόμη και για μεγάλες χώρες. Οι στόχοι που έχει θέσει η ελληνική προεδρία δεν είναι εύκολα μετρήσιμοι, ούτε περιμένει κανείς ότι θα ολοκληρωθεί κάτι μέσα στο 4μηνο (ουσιαστικά δεν πρόκειται για 6μηνο, λόγω ευρωεκλογών και εν συνεχεία νέας σύνθεσης του Κολλεγίου των Επιτρόπων). Άρα, δεν μπορεί να περιμένει κανείς ότι θα υπογραφεί για παράδειγμα μία συμφωνία εισχώρησης νέων κρατών ή ότι θα γίνει κάτι άλλο θεαματικό. Από την άλλη πλευρά, εκτός από τα προγραμματισμένα, είναι βέβαιο ότι η Ελλάδα θα κληθεί να διαχειριστεί δύσκολα προβλήματα για την ΕΕ, είτε αυτό λέγεται Μέση Ανατολή (Συρία ή Ιράν), είτε λέγεται Ουκρανία, είτε κάτι άλλο που δεν μπορούμε να προβλέψουμε. Οπότε αυτά θα είναι τα ζητήματα τα οποία ενδεχομένως θα κρίνουν ως επιτυχημένη ή όχι την ελληνική προεδρία. Έχουμε καλή εμπειρία στο παρελθόν. Θυμίζω ότι το 2003 στην προεδρία μας είχε ξεσπάσει ο πόλεμος στο Ιράκ, με τον οποίο κινδύνευσε η ΕΕ να διχαστεί σε δύο στρατόπεδα, και ως προεδρία η Ελάδα διαχειρίστηκε την κρίση αρκετά επιτυχημένα. Οι προτεραιότητες της ελληνικής προεδρίας (διασφάλιση του ευρώ, εμβάθυνση της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης, αντιμετώπιση της ύφεσης και της ανεργίας, αλλά και η αντιμετώπιση του φαινομένου της μετανάστευσης) είναι εξαιρετικά σημαντικές για το μέλλον της ΕΕ αλλά είναι ζητήματα στα οποία η πρόοδος είναι σπανίως ορατή σε διάστημα μερικών μηνών. Συχνά είναι η διαχείριση των εκτάκτων γεγονότων που προσδιορίζουν την αποτελεσματικότητα μιας προεδρίας της ΕΕ.

Kυπριακό

Νομίζω ότι υπήρχαν υπερβολικές προσδοκίες αλλά δύσκολα θα συμβεί κάτι θεαματικό. Από τη μία πλευρά γιατί έχουμε εκλογές στην Τουρκία (ξεκινά ένας κύκλος τριών εκλογικών αναμετρήσεων που θα κρατήσει 1,5 χρόνο), άρα τα περιθώρια για οποιαδήποτε «γενναιόδωρη» κίνηση στα εξωτερικά θέματα περιορίζονται πάρα πολύ, ενώ ο κ. Ερντογάν αντιμετωπίζει εσχάτως και εν δυνάμει σοβαρά εσωτερικά προβλήματα. Από την άλλη πλευρά, ο πρόεδρος Αναστασιάδης είναι αποδυναμωμένος λόγω της οικονομικής κρίσης αλλά κυρίως λόγω του τρόπου με τον οποίο χειρίστηκαν οι αρχές της Ευρωζώνης το κυπριακό ζήτημα. Οπότε δεν πιστεύω ότι είναι σε θέση, υπό την πίεση του χρόνου, να πείσει τους Κυπρίους πολίτες για μία λύση στο Κυπριακό. Θα ήταν νομίζω πιο ρεαλιστικό να μιλήσουμε για μέτρα οικοδόμησης εμπιστοσύνης –και υπάρχει μια σειρά από ιδέες που θα μπορούσαν να απαντήσουν στον φόβο των Ελληνοκυπρίων ότι δεν μπορεί κανείς να εμπιστευτεί την Τουρκία.

Οι διεργασίες γύρω από τους υδρογονάνθρακες στην περιοχή πώς επηρεάζουν;

Σε αυτό το ζήτημα, όπως και για την Ελλάδα, έτσι και για την Κύπρο, χρειάζονται ρεαλιστικές προσδοκίες. Ήδη η ημερομηνία εισόδου των πρώτων πόρων από το φυσικό αέριο της Κύπρου έχει οριστεί στο 2019-2020. Από την άλλη πλευρά, με το κλίμα που υπάρχει αυτήν τη στιγμή στην Κύπρο θα ήταν λάθος να θέσουμε το ενεργειακό στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. Μπορεί βεβαίως να αποτελέσει ένα γενικότερο κίνητρο για να βρεθεί μια λύση.

FYROM.

Και στο θέμα αυτό δεν διαφαίνονται σοβαροί λόγοι αισιοδοξίας. Στη FYROM έχουμε έναν πρωθυπουργό ο οποίος θυσιάζει τα μακροπρόθεσμα οφέλη της χώρας του στον βωμό του άμεσου πολιτικού οφέλους. Και αυτό δεν είναι μόνο ελληνική διαπίστωση αλλά όλων σχεδόν των ευρωπαϊκών ηγεσιών, καθώς και των ΗΠΑ. Από την άλλη πλευρά, έχουμε μία ελληνική κυβέρνηση η οποία έχει πολλά ανοιχτά εσωτερικά μέτωπα και περιορισμένα περιθώρια κινήσεων και ελιγμών και δεν φαίνεται να θέλει να ανοίξει ένα «καυτό» ζήτημα όπως είναι το ζήτημα της ονομασίας της FYROM. Άρα, φοβάμαι ότι άλλη μια χρονιά θα περάσει με την ελληνική πλευρά να «παίζει άμυνα» και τη σκοπιανή πλευρά να σπαταλά ευκαιρίες για να διασφαλίσει το μέλλον της γειτονικής χώρας.

Ελληνοτουρκικές σχέσεις.

Δεν αναμένονται θεαματικές εξελίξεις. Η προσοχή της Τουρκίας θα είναι στραμμένη στο εσωτερικό μέτωπο λόγω των εκλογών και άλλων εσωτερικών προβλημάτων. Επίσης έχει πολλά ανοιχτά ζητήματα (Συρία κ.ά.). Η Ελλάδα δεν είναι στις πρώτες της προτεραιότητες. Ουτε και η ελληνική κυβέρνηση θέλει να ανοίξει το ζήτημα των ελληνοτουρκικών διαφορών. Οι δύο πλευρές θα επιδιώξουν τη συνέχιση των καλών οικονομικών και εμπορικών σχέσεων, ενώ θα βοηθήσει και η υπογραφή συμφωνίας με την ΕΕ για σταδιακή κατάργηση θεώρησης της βίζας για Τούρκους τουρίστες με αντάλλαγμα τη συμφωνία επαναπροώθησης παράνομων μεταναστών. Εφόσον εφαρμοστεί θα ελαφρύνει λίγο το βάρος για την Ελλάδα στο ζήτημα της παράνομης μετακίνησης ανθρώπων. Νομίζω ότι θα γενικά είναι μία ήρεμη χρονιά, αλλά οι ενεργειακές εξελίξεις, σε συνδυασμό με εσωτερικά προβλήματα, πάντοτε εγκυμονούν κάποιους κινδύνους.

Οι πρόσφατες δηλώσεις Ερντογάν περί έκτασης της Θράκης κ.ο.κ.; Πόσο οφείλουν να ανησυχούν;

Ο κ. Ερντογάν έχει έναν δικό του τρόπο έκφρασης σε διάφορα ζητήματα που πολύ συχνά προκαλεί έντονες αντιδράσεις από γειτονικές χώρες και πονοκέφαλο στα στελέχη του ΥΠΕΞ της Τουρκίας που πρέπει μετά να διορθώσουν τη ζημιά που έχει γίνει. Χωρίς να τις υποτιμούμε και να τις αγνοούμε, νομίζω ότι δεν είναι κάτι που μπορεί να κλυδωνίσει τις διμερείς σχέσεις. Σε κάθε περίπτωση η Θράκη είναι και θα παραμείνει ελληνικό έδαφος και η ελληνική πλευρά θα πρέπει να συνεχίσει τη συνεπή εφαρμογή της πολιτικής της έναντι της μουσουλμανικής μειονότητας με βασικό εργαλείο την εκπαίδευση.

Το ενεργειακό παιχνίδι στην ανατολική Μεσόγειο είναι σε πλήρη εξέλιξη και η Ελλάδα διεκδικεί ρόλο. Τι θεωρείτε ότι επιφυλάσσει σε αυτόν τον τομέα το 2014 και ποιες θεωρείτε ότι θα πρέπει να είναι οι προτεραιότητες της χώρας;

Η Ελλάδα δεν είναι κεντρικός παίκτης στην ανατολική Μεσόγειο. Ο κεντρικός παίκτης είναι το Ισραήλ και δευτερευόντως η Κύπρος. Από αποφάσεις του Ισραήλ κυρίως θα εξαρτηθεί πώς θα εξελιχθούν τόσο τα αμιγώς ενεργειακά ζητήματα όσο και σε στρατηγικό επίπεδο η τριγωνική σχέση Αθήνας – Τελ Αβίβ – Λευκωσίας. Περιμένουμε και τα αποτελέσματα πρόσθετων γεωτρήσεων στην κυπριακή ΑΟΖ για να δούμε αν οι ποσότητες είναι τελικά επαρκείς και αν θα μπορέσει να κατασκευαστεί ένας σταθμός υγροποίησης φυσικού αερίου. Τώρα, όσον αφορά στα αμιγώς ελληνικά ενεργειακά ζητήματα, ξεκινούν με προβλήματα, λόγω γραφειοκρατίας, οι διεργασίες στο Ιόνιο, αλλά το μεγάλο στοίχημα για την Ελλάδα είναι οι περιοχές νότια της Κρήτης και εδώ έχουμε κάποιες μεγάλες εταιρείες έχουν αγοράσει τα αποτελέσματα των ερευνών της PGS. Βρίσκονται στο στάδιο της μελέτης και ελπίζουμε ότι προς το φθινόπωρο του 2014 θα έχουμε μία πρώτη αίσθηση εάν θα υπάρξει διεθνές ενδιαφέρον. Επειδή το ζήτημα των υπερβολικών προσδοκιών είναι εξαιρετικά σημαντικό, θα πρέπει να εξηγήσουμε ότι ενδιαφέροντα αποτελέσματα σημαίνει ότι μία εταιρεία θα πάρει την απόφαση να ξοδέψει μερικές δεκάδες ή εκατοντάδες εκατομμύρια δολάρια για να πραγματοποιήσει γεώτρηση γιατί, όπως λένε οι ειδικοί, πριν τη γεώτρηση όλα είναι θεωρητικά. Θα πρέπει, επίσης, να έχουμε συναίσθηση των χρονοδιαγραμμάτων. Στην καλύτερη περίπτωση η Ελλάδα χρειάζεται μία 10ετία, εφόσον υπάρχουν μεγάλα κοιτάσματα, προτού αρχίσουν να ρέουν οι πρόσοδοι. Αυτό σημαίνει ότι η τρέχουσα οικονομική κρίση δεν θα αντιμετωπιστεί μέσω των ενεργειακών πόρων (εφόσον, βεβαίως, αυτοί υπάρχουν), αλλά θα βοηθήσουν την μεσο-μακροπρόθεσμη ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας.

Υπάρχει βέβαια και η παράμετρος ενός πιθανού ρόλου της Ελλάδας στις επικείμενες εξαγωγές του Ισραήλ, με την Αθήνα να προκρίνει τον στόχο ενός αγωγού που θα περνάει από την Ελλάδα.

Προφανώς αυτή θα ήταν μία εξαιρετικά θετική εξέλιξη για την Ελλάδα. Όμως, δεν εξαρτάται από εμάς η απόφαση, ούτε είναι τεχνικά εύκολη. Είναι επίσης σαφές ότι δεν είναι η φτηνότερη λύση, αλλά είναι εφικτή υπό προϋποθέσεις. Επί του παρόντος, πάντως, δεν είναι το πιθανότερο σενάριο.

Πώς πρέπει να προσεγγίζει κανείς το ζήτημα της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης;

Νομίζω ότι η κυβέρνηση έχει ήδη απομακρυνθεί από ορισμένες μάλλον ριψοκίνδυνες θεωρίες περί μονομερούς διακήρυξης, γιατί στην πράξη μια μονομερή διακήρυξη δεν έχει κανένα νομικό όφελος ενώ αντίθεται έχει όλο το πολιτικό κόστος, γιατί η άλλη πλευρά θα το αμφισβητήσει εμπράκτως. Θέλουμε κάτι τέτοιο αυτήν τη στιγμή; Αυτό που κάνουμε είναι πιο σώφρον και ουσιαστικό. Δηλαδή συνομιλούμε με άλλες ενδιαφερόμενες χώρες με τις οποίες η Ελλάδα μοιράζεται θαλάσσια σύνορα (Αίγυπτο, Ιταλία, Αλβανία --η Λιβύη συνιστά δυσκολότερη περίπτωση λόγω εσωτερικής κατάστασης) για να δούμε αν μπορούμε να βρούμε μία λύση. Κάποια στιγμή θα έρθει και η ώρα της Τουρκίας μέσω των διερευνητικών επαφών. Εάν με οποιεσδήποτε από αυτές δεν βρούμε λύση μέσω των διμερών διαπραγματεύσεων, τότε θα προτείνουμε την προσφυγή σε ένα διεθνές δικαστήριο. Αλλά αυτά τα προβλήματα δεν λύνονται μονομερώς.

Κάποιοι επικαλούνται το παράδειγμα της Κύπρου.

Η Κύπρος συμφώνησε στην οριοθέτηση θαλασσίων ζωνών μετά από διμερείς διαπραγματεύσεις με Ισραήλ, Αίγυπτο και Λίβανο (αν και η συμφωνία αυτή δεν έχει επικυρωθεί από το κοινοβούλιο του Λιβάνου). Οι οριοθετηθείσες περιοχές στη μεγάλη πλειοψηφία δεν «αφορούν» την Τουρκία, γι’ αυτό και είναι αδύναμη από νομικής πλευράς η σχετική αμφισβήτηση από τουρκικής πλευράς. Η περίπτωση της Ελλάδας είναι διαφορετική αφού οι αμφισβητούμενες περιοχές βρίσκονται κυρίως μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας. 

Συμπερασματικά, είναι απαραίτητη η αποφυγή υψηλών προσδοκιών που δεν στηρίζονται σε πραγματικά δεδομένα, αλλά εφόσον οι έρευνες επιβεβαιώσουν την ύπαρξη σημαντικών κοιτασμάτων, το παιγνίδι αλλάζει. Η Ελλάδα θα μπει ενεργά στο παιγνίδι της εκμετάλλευσης, οικοδομώντας συμμαχίες με σημαντικές εταιρίες και χώρες, αξιοποιώντας τα δικαιώματά της σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο και προσπαθώντας στο μέτρο του δυνατού για λύσεις αμοιβαίου οφέλους. Τυχόν αμφισβήτηση ξεκάθαρων ελληνικών δικαιωμάτων θα προκαλέσει σημαντική ένταση αφού καμία ελληνική κυβέρνηση, ανεξαρτήτως ιδεολογικού προσανατολισμού, δεν θα μπορέσει να αποκλίνει από μια στρατηγική ενεργούς εκμετάλλευσης ενεργειακών πόρων.

ΒΑΣΙΛΗΣ ΚΩΣΤΟΥΛΑΣ - [email protected]