Από την έντυπη έκδοση
Του Βασίλη Κωστούλα
[email protected]
Tο τελεσίγραφο της Ευρωζώνης «Μνημόνιο ή Grexit» σηματοδοτεί την κατάρριψη ορισμένων μύθων που με επιμέλεια οικοδόμησε το κυβερνητικό επιτελείο, ήδη από τα χρόνια της αντιπολίτευσης. Οι μύθοι αυτοί αφορούσαν τα εργαλεία της Ελλάδας, πριν απ’ όλα, σε επίπεδο στρατηγικής.
Η πρώτη αυταπάτη ήταν η εκτίμηση ότι η απειλή του Grexit θα ήταν σε θέση να προκαλέσει ντόμινο θεαματικών εξελίξεων στην Ευρωζώνη και στην ευρύτερη παγκόσμια οικονομία. Η είδηση της χρεοκοπίας της Lehman Brothers το 2008 συνοδεύτηκε από σαρωτικές επιπτώσεις στα διεθνή χρηματιστήρια και πτώση της αξίας του ευρώ κατά σχεδόν 9%. Οι ειδήσεις της αθέτησης της πληρωμής προς το ΔΝΤ και της προκήρυξης δημοψηφίσματος, με εισήγηση εναντίωσης στους εταίρους και πιστωτές, συνοδεύτηκε από λουκέτα επιχειρήσεων και ελέγχους κεφαλαίων στις ελληνικές τράπεζες. Έπειτα από πέντε χρόνια στην «εντατική», η Ελλάδα αποκτά τα χαρακτηριστικά ειδικής περίπτωσης. Σημειωτέον, η όποια υποτίμηση έχει υποστεί το ευρώ ευνοεί τους μεγάλους εξαγωγείς της Ευρωζώνης.
Η δεύτερη αυταπάτη ήταν η πεποίθηση ότι τα χαρακτηριστικά της ελληνικής κρίσης εντοπίζονται και σε άλλες χώρες της ευρωπαϊκής περιφέρειας, την οποία επίσης σαρώνει ένα «αντιμνημονιακό» κύμα, υπέρ των ελληνικών συμφερόντων. Ωστόσο, στον βαθμό που για παράδειγμα το Podemos στην Ισπανία προβάλλει μια δυναμική, αυτό στην πραγματικότητα δημιουργεί επιπλέον κίνητρο για μια άτεγκτη στάση του πυρήνα της Ευρωζώνης. Αν οι υποστηρικτές των επίμαχων προγραμμάτων προσαρμογής εμφανίζονταν υποχωρητικοί με την Ελλάδα, θα βρίσκονταν σύντομα αντιμέτωποι με αντίστοιχες προκλήσεις σε άλλες, ακόμη μεγαλύτερες, χώρες του ευρώ.
Άλλος μύθος ήταν ο ισχυρισμός ότι η Ελλάδα διαθέτει αξιόπιστες εναλλακτικές. Η μεγάλη πτώση των διεθνών τιμών του πετρελαίου, του κύριου εξαγώγιμου προϊόντος της χώρας, επιδείνωσε δραματικά την ήδη προβληματική οικονομία της Ρωσίας, η οποία δεν είναι σε θέση να βοηθήσει χρηματοδοτικά την Ελλάδα. Άλλωστε, η Μόσχα διατηρεί στενές οικονομικές σχέσεις με την Ε.Ε. οι οποίες ήδη επιβαρύνονται από την ουκρανική κρίση. Από την άλλη πλευρά, η Κίνα δίνει μεγάλη έμφαση στο εμπόριο με την Ευρώπη και άρα στη σταθερότητα της Ευρωζώνης. Το Πεκίνο έχει εγκαίρως καταστήσει σαφές ότι η Ελλάδα διαδραματίζει ρόλο ως προς τα οικονομικά του συμφέροντα ουσιαστικά με την ιδιότητα του μέλους της Ευρωζώνης.
Το επιστέγασμα της στρατηγικής που ενέπνευσε την κυβέρνηση ήταν η αντίληψη ότι ένα δημοψήφισμα θα ασκούσε πίεση στα κέντρα λήψης αποφάσεων στην Ευρωζώνη, παραβλέποντας την ωμή πραγματικότητα που απορρέει από το γεγονός ότι δημοκρατικές ψηφοφορίες διενεργούνται σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της Ευρώπης και πως οι θέσεις των υπόλοιπων κρατών-μελών αντικατοπτρίζουν με τους ανάλογους συσχετισμούς τις θέσεις των πολιτών και ψηφοφόρων τους. Στο πλαίσιο της νομισματικής ένωσης, στην οποία όλες οι χώρες-μέλη έχουν εκχωρήσει μέρος της εθνικής κυριαρχίας τους, η αιφνίδια προκήρυξη δημοψηφίσματος θεωρήθηκε μονομερής, εχθρική κίνηση που είχε ως στόχο να εκβιάσει την Ευρωζώνη.
Τα μεγάλα «ατού» της κυβέρνησης ήταν τελικά τα μεγάλα μειονεκτήματα της χώρας, η οποία βρίσκεται πλέον στη δεινή θέση να επιλέξει ανάμεσα στο πιο σκληρό «μνημόνιο» της περιόδου προσαρμογής και στην επιστροφή στη δραχμή. Τουλάχιστον, ας αξιοποιήσουμε εποικοδομητικά το γεγονός ότι οι μύθοι καταρρίφθηκαν, διορθώνοντας μεν τις αμαρτίες του παρελθόντος, αλλά αυτή τη φορά πάνω στη σωστή βάση.
