Εμπνεόμενη από τον αρχαιολογικό χώρο του Λυκείου του Αριστοτέλη, που, προσφάτως, παραδόθηκε στο κοινό, η Κατερίνα Ευαγγελάτου σκηνοθετεί τον «Ρήσο» του Ευριπίδη(;), δημιουργώντας, ειδικά για αυτόν τον χώρο και για πρώτη φορά, μια παράσταση - θεατρική εμπειρία, όπου το κοινό, έως τις 9 Αυγούστου, θα γίνει περιπατητής και θεατής ταυτόχρονα, σε έναν χώρο με δύναμη ετών, ιστορίας και συμβολισμών.
Ο «Ρήσος», ένα αινιγματικό και αμφιλεγόμενο - ως προς την πατρότητά του - έργο, συνδέεται δραματουργικά, από τη σκηνοθέτιδα, με την «Πραγματεία περί Ενυπνίων» από τα «Μικρά Φυσικά» του Αριστοτέλη, εκεί όπου ο Σταγειρίτης φιλόσοφος αναλύει τα όνειρα, και αποκτά αυτόν ακριβώς τον άξονα, καθώς γίνεται ένα όνειρο, που εκτυλίσσεται μπροστά στα μάτια των θεατών.
Κωμωδία, δράμα ή παρωδία;
Βασισμένος στη ραψωδία Κ της «Ιλιάδας», ο «Ρήσος» ανεβαίνει μόλις για τέταρτη φορά στη σύγχρονη εποχή. Το έργο αυτό αποτελεί ένα αίνιγμα. Ξεκινά με ύφος ιλαρό και καταλήγει σε τέλος δραματικό, γλιστρώντας από το ένα είδος στο άλλο με την ελευθερία που έχουν τα όνειρα.
Τα ερωτήματα, που εγείρει εδώ και αιώνες, είναι πολλά. Δεν γνωρίζουμε πραγματικά από ποιον γράφτηκε, ούτε με ακρίβεια το πότε. Είναι ένα έργο, που, δύσκολα, μπορούμε να κατατάξουμε, και αυτή ακριβώς η δυσκολία δημιουργεί τον πυρήνα της σκηνοθετικής οπτικής αυτής της παράστασης. Είναι κωμωδία; Είναι δράμα; Είναι παρωδία; Ή, με αυτήν ακριβώς την ελευθερία, με την οποία αναπτύσσεται το ριζοσπαστικό για την εποχή του έργο, μπορεί να είναι ένα παιδικό παιχνίδι μιας άλλης εποχής ή ένα όνειρο;
Ένα ιδιότυπο κράμα θεατρικών ειδών
«Πρόκειται για ένα παράξενο έργο, που οι μελετητές δυσκολεύονται να κατατάξουν» σημειώνει η Κατερίνα Ευαγγελάτου. «Το βέβαιο είναι ότι δεν πρόκειται για τραγωδία. Περιέχει στοιχεία σατυρικού δράματος, κωμωδίας, στα όρια της παρωδίας πολλές φορές, αλλά και δράματος. Για εμάς, είναι, μάλλον, μια αντιπολεμική σάτιρα που χρησιμοποιεί ως όχημα την “Iλιάδα”, παρωδώντας πρόσωπα και καταστάσεις. Θα μπορούσε κανείς να πει ότι πρόκειται για ένα ιδιότυπο κράμα θεατρικών ειδών, εντελώς πρωτοποριακό για την εποχή του, που στόχο έχει να καταδείξει την ανθρώπινη βλακεία ως αιτία, αλλά και αποτέλεσμα του πολέμου.
Το μυστήριο με τον συγγραφέα παραμένει, μέχρι σήμερα, άλυτο. Ορισμένοι το αποδίδουν στον Ευριπίδη, άλλοι σε μεταγενέστερο μιμητή του. Το σίγουρο είναι ότι κανείς δεν έχει αποδείξει τίποτα. Αυτό το πέπλο μυστηρίου ως προς την πατρότητα του έργου συνδέεται, κατά τη γνώμη μας, με την αβεβαιότητα ως προς το θεατρικό είδος, στο οποίο ανήκει, αλλά και με την αβεβαιότητα και την απώλεια κριτικής ικανότητας που προξενεί ο πόλεμος.
Δεν είναι τυχαίο ότι το έργο ξεκινά και τελειώνει σε απόλυτο σκοτάδι (αποτελεί το μοναδικό σωζόμενο έργο της αρχαίας ελληνική θεατρικής παραγωγής, που διαδραματίζεται αποκλειστικά κατά τη διάρκεια της νύχτας ), σκοτάδι της πλάνης που κάνει τους ανθρώπους να μην ξέρουν που βαδίζουν και γιατί. Έτσι, όλες οι πράξεις των ηρώων του έργου είναι αποτέλεσμα σύγχυσης, πλάνης. Ένα σύνολο ανθρώπων που συγκρούεται χωρίς λόγο και σκοτώνει χωρίς έλεος. Ο πόλεμος πατέρας των πάντων;
Πύλη εισόδου στον “Ρήσο” αποτελεί το πρώτο περιπατητικό μέρος της παράστασης, που βασίζεται στην «Πραγματεία περί ονείρων» του Αριστοτέλη. Οι θεατές, τα πρώτα 20 λεπτά της παράστασης, ως νέοι Περιπατητές (Περιπατητικοί) βαδίζουν καθοδηγούμενοι στην καρδιά του χώρου και παρακολουθούν διαφορετικές δράσεις από τους ηθοποιούς, με οδηγό την πραγματεία του Αριστοτέλη για τα όνειρα (“Περί Ενυπνίων”). Μέσα από τον περίπατο και την πραγματεία για τα όνειρα, αρχίζει να ξετυλίγεται και ο “Ρήσος”.
Η όλη σκηνοθετική σύλληψη βλέπει το έργο σαν ένα όνειρο του Έκτορα, κατά την ταραγμένη νύχτα, μετά τη νικηφόρα μάχη του ενάντια στους Έλληνες. Ένα όνειρο που μεταμορφώνει τους ήρωες του Τρωικού Πολέμου σε παιδιά, που παίζουν πόλεμο σε έναν αρχαιολογικό χώρο και, ενώ ξεκινάει από την κωμωδία, καταλήγει στο δράμα, από τη νοσταλγία του παιδικού παιχνιδιού μέσα σε έναν απέραντο έρημο τόπο, μέχρι τον εφιάλτη της ωμής πραγματικότητας που αποκαλύπτει θάνατο και βία.
Με τη συνεργασία πολλών σημαντικών φορέων
Η παράσταση, που παρουσιάζεται με αγγλικούς υπέρτιτλους, αποτελεί μια συμπαραγωγή του Φεστιβάλ Αθηνών με την εταιρεία Λυκόφως του Γιώργου Λυκιαρδόπουλου, για την πραγματοποίηση της οποίας συνεργάστηκαν πολλοί σημαντικοί φορείς, όπως η Εφορεία Αρχαιοτήτων Αθηνών, το Υπουργείο Πολιτισμού, το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο, το Ωδείο Αθηνών, η Λέσχη Αξιωματικών και το Βυζαντινό Μουσείο, και πραγματοποιείται με την άδεια του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου (ΚΑΣ).
Οδηγίες για τους θεατές
Οι θεατές θα προσέρχονται από την είσοδο επί της Ρηγίλλης, θα χωρίζονται σε τέσσερις ομάδες και, με τη βοήθεια «ηθοποιών -οδηγών», θα κινούνται στον αρχαιολογικό χώρο, ώστε να παρακολουθούν τη δράση, που θα εξελίσσεται παράλληλα.
Στο δεύτερο μέρος, διάρκειας μιας ώρας, λαμβάνει χώρα ο «Ρήσος». Οι θεατές, καθήμενοι πλέον, είτε στις ειδικές θέσεις, είτε στη χλόη, παρακολουθούν την εξέλιξη του έργου. Θεατές με ειδικές ανάγκες (ΑΜΕΑ) μπορούν να παρακολουθήσουν την παράσταση από συγκεκριμένες θέσεις στον χώρο, χωρίς να χρειαστεί να ακολουθήσουν τον περίπατο του πρώτου εικοσάλεπτου. Οι θεατές πρέπει να εισέρχονται στον χώρο με άνετα υποδήματα και να ακολουθούν τις οδηγίες των «ηθοποιών - οδηγών». Ο αριθμός των θεατών για κάθε παράσταση είναι περιορισμένος, λόγω της ιδιαιτερότητας του χώρου. Σε περίπτωση βροχής, οι παραστάσεις δεν πραγματοποιούνται. Το κάπνισμα απαγορεύεται αυστηρά.
Ταυτότητα παράστασης
Μετάφραση: Κώστας Τοπούζης, σκηνοθεσία - δραματουργία: Κατερίνα Ευαγγελάτου, χορογραφία: Πατρίσια Απέργη, κοστούμια: Βασιλική Σύρμα, μουσική σύνθεση: Λευτέρης Βενιάδης, φωτισμοί: Γιώργος Τέλλος, σχεδιασμός ήχου - ηχοληψία: Κώστας Μιχόπουλος, συνεργάτις αρχιτέκτων: Ίλυα Τασιούλα, φωτογραφίες: Χριστίνα Γεωργιάδου, κομμώσεις: Talkin’ Heads, βοηθοί σκηνοθέτη: Αμαλία Νίνου, Ελένη Τσιμπρικίδου, Ελένη Κουτσιούμπα, παραγωγός: Γιώργος Λυκιαρδόπουλος, διεύθυνση παραγωγής: Κατερίνα Μπερδέκα, βοηθοί παραγωγής: Μαριάνθη Μπαϊρακτάρη, Αλεξάνδρα Μουζακίτη, Τζώρτζια Παινέση. Παίζουν (αλφαβητικά): Προμηθέας Αλειφερόπουλος, Ορφέας Αυγουστίδης, Αντριάν Κολαρίτζ, Γιώργος Κουτλής, Ερρίκος Μηλιάρης, Αργύρης Πανταζάρας, Λευτέρης Πολυχρόνης, Δημόκριτος Σηφάκης, Ουσίκ Χανικιάν, Ηλίας Χατζηγεωργίου. Συμμετέχει η τάξη κρουστών του Δημήτρη Δεσύλλα από το Ωδείο Αθηνών: Βεατρίκη Αληθεινού, Δάφνη Ανδρεάδη, Σεμέλη Μαργαρίτη, Οδυσσέας Οικονομόπουλος, Πλούταρχος Τσουρής, κόρνο: Σπυριδούλα Κοσκινά, Νίκος Ανυφαντής.
Πληροφορίες
Λύκειο του Αριστοτέλη: είσοδος από Ρηγίλλης, πλησίον Λέσχης Αξιωματικών - Αθήνα. Ημέρες και ώρες παραστάσεων: Τρίτη έως Κυριακή. Ώρα προσέλευσης: 20.30 Διάρκεια παράστασης: 90 λεπτά. Τιμές εισιτηρίων: 20, 15, 5 ευρώ. Πώληση εισιτηρίων: κεντρικά εκδοτήρια Φεστιβάλ Αθηνών & Επιδαύρου: Πανεπιστημίου 39 - εντός στοάς Πεσμαζόγλου (Δευτέρα - Παρασκευή: 9:00 - 17:00, Σάββατο: 9:00 - 15:00), καταστήματα: Public, Παπασωτηρίου, Ιανός, Seven Spots, Reload, ηλεκτρονικά: greekfestival.gr, τηλεφωνικά: 210 3272000 (καθημερινά και Κυριακές: 9:00 - 21:00). Εκδοτήρια εισιτηρίων λειτουργούν σε όλους τους χώρους των εκδηλώσεων του Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου, τα οποία εξυπηρετούν μόνο την παράσταση της ημέρας και ανοίγουν δύο ώρες πριν την έναρξη της. [email protected]
