Θεωρώ τον αυτοτραυματισμό ένα από τα μυστήρια της ανθρώπινης συμπεριφοράς. Ο σκοπός του δεν είναι να προξενήσει μόνιμη βλάβη στο σώμα, ο αυτοτραυματισμός δεν ταυτίζεται με τον αυτό – ακρωτηριασμό. Όμως κάποιες φορές αφήνει ανεξίτηλα σημάδια.
Ακόμα και αν αυτό το φαινόμενο δεν είναι συχνό στη γειτονιά μας ή στην πόλη μας απασχολεί την πολιτεία της Μασσαχουσέτης στην Αμερική που συμπεριέλαβε σχετική ερώτηση σε ερωτηματολόγιο που στοχεύει στην παρακολούθηση επικίνδυνων για την υγείας συμπεριφορών των νέων. Η έρευνα εξετάζει συμπεριφορές όπως η κατάχρηση ουσιών, οι διατροφικές συνήθειες και η έκφραση της σεξουαλικότητας. Το 2007, το 17% των μαθητών Γυμνασίου που ερωτήθηκαν παραδέχτηκαν ότι έχουν αυτοτραυματιστεί. Αυτό το ποσοστό στη συγκεκριμένη πολιτεία των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής είναι υψηλότερο από τις μετρήσεις που έγιναν για τις αυτοκτονικές ιδέες και συμπεριφορές.
Μια νεαρή γυναίκα με την οποία συνομίλησα για το θέμα μου είπε πως ο αυτοτραυματισμός μπορεί να γίνει εξάρτηση, αν κάποιος τον θεωρήσει μέθοδο εκφόρτισης των συναισθημάτων του. Τα μέσα που χρησιμοποιεί κάποιος για να αυτοτραυματιστεί του φαίνονται περισσότερο αξιόπιστα ως προς το τι μπορούν να του προκαλέσουν από τη συμπεριφορά των ανθρώπων στους οποίους απευθύνει το θυμό ή τους φόβους του. Η αποτυχία των άλλων να ανταποκριθούν με τον τρόπο που χρειάζονται όσοι αυτοτραυματίζονται αφορά μεταξύ άλλων τους γονείς τους, τους δασκάλους τους και όσους εργάζονται στον τομέα της ψυχικής υγείας.
Μια νεαρή γυναίκα έκανε απόπειρα αυτοκτονίας μετά τη διαπίστωση των γονέων και των δασκάλων της ότι αυτοτραυματιζόταν. Η κοπέλα χρησιμοποιούσε τον αυτοτραυματισμό ως αμυντικό μηχανισμό και όταν αποκαλύφθηκε αυτή η συμπεριφορά και αναγκάστηκε να τη σταματήσει, έκανε απόπειρα αυτοκτονίας. Το γεγονός αποτελεί τροφή για σκέψη τουλάχιστον στο κατά πόσο η απότομη διακοπή του αυτοτραυματισμού μπορεί να συνεισέφερε στην απόπειρα να τερματίσει τη ζωή της.
Προκειμένου οι έφηβοι και οι νέοι άνθρωποι να διακόψουν συμπεριφορές αυτοτραυματισμού είναι σκόπιμο να αναπτύσσουν άλλες συνήθειες που μπορούν να έχουν τις ανακουφιστικές και καταπραϋντικές ιδιότητες που απολάμβαναν υιοθετώντας την επικίνδυνη συνήθεια του αυτοτραυματισμού. Οι απαγορεύσεις δεν ωφελούν. Αν κατασχεθούν τα αντικείμενα που χρησιμοποιούν οι νέοι για να αυτοτραυματιστούν για παράδειγμα όσο εκείνοι νοσηλεύονται, το μόνο που θα καταφέρουμε είναι να επιστρέψουν σε αυτή τη συμπεριφορά όταν πάρουν εξιτήριο. Το σημαντικότερο είναι να προτείνουμε κάποια εναλλακτική συμπεριφορά και πιο υγιείς αντιδράσεις στις δύσκολες περιστάσεις και στα ψυχοπιεστικά συναισθήματα.
Αυτό που θα πρέπει να απασχολεί κυρίως τους θεραπευτές δεν είναι τόσο αυτή καθεαυτή η συμπεριφορά, αλλά εκείνο που κρύβεται από πίσω – τι συμβαίνει στη ζωή του θεραπευόμενου που τον ωθεί να καταφεύγει σε αυτή τη συμπεριφορά; Ίσως επειδή αυτή η συμπεριφορά ταράζει τους ενήλικες, φαίνεται άλλωστε τόσο καταστροφική που γίνεται προτεραιότητα η διακοπή της εις βάρος των αιτιών που τη δημιούργησαν.
Ακούγοντας τις ιστορίες δυο νεαρών γυναικών που είχαν υιοθετήσει κατά τη διάρκεια της εφηβείας τους συμπεριφορές αυτοτραυματισμού διαπίστωσα πως η συμπεριφορά του σχολικού συμβούλου τους που τις άκουσε με προσοχή και ειλικρινές ενδιαφέρον, τις έκανε να αισθάνονται ασφαλείς και να αναζητήσουν βοήθεια ώστε να σταματήσουν την επιβλαβή συμπεριφορά.
Όταν οι έφηβοι ή οι νέοι άνθρωποι ρωτιούνται για την αυτοτραυματιστική συμπεριφορά τους απαντούν κατά καιρούς: «Κάθομαι στο σπίτι και κόβομαι. Όλοι οι άλλοι φίλοι μου βγαίνουν, μεθούν, κάνουν χρήση ναρκωτικών και οδηγούν. Ποια συμπεριφορά είναι πραγματικά επικίνδυνη;»
Έχοντας εργαστεί στην πρόληψη των τραυματισμών και στην καταπολέμηση της κατάχρησης ναρκωτικών ουσιών πραγματικά αναρωτιέμαι.
Επιμέλεια – Μετάφραση: Ελεάνα Πανδιά,
Επικοινωνιολόγος, MA, υπ. διδάκτωρ Παντείου Πανεπιστημίου
Της Elana Premack Sandler
