Εμπνευστής του Μαύρου Θεάτρου της Πράγας και ιδρυτής του θιάσου Black Theatre Jiri Srnec, ο βραβευμένος σκηνοθέτης Jiri Srnec μάς προσκαλεί στον μαγικό και ανατρεπτικά ρομαντικό κόσμο του, και μας μιλά για την παράσταση «Ανθολογία».

Εξιστορώντας πολύπλοκες ιστορίες και σκορπίζοντας μεγάλες δόσεις μαγείας, ονειροπόλας διάθεσης και ομορφιάς, το σπονδυλωτό έργο, με επιλεγμένες σκηνές από τα αριστουργήματα της 53άχρονης ιστορίας του Μαύρου Θεάτρου Srnec, παρουσιάζεται στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά, από τις 19 έως τις 28 Δεκεμβρίου.

Ο Jiri Srnec συνδυάζει τις παραδοσιακές και σύγχρονες τεχνικές του μαύρου θεάτρου με τον σύγχρονο χορό, την ατμοσφαιρική μουσική και την παντομίμα, δημιουργώντας ένα ποιητικό σύμπαν χρωμάτων, ήχων και συναισθημάτων, και μιλά για το μαύρο θέατρο και για τον ελληνικό πολιτισμό.

Μαύρο θέατρο το ονόμασαν στην αρχή, γιατί όταν αρχίσαμε την περιοδεία σε αγγλόφωνες χώρες, στην πρώτη μας στάση στη Ν. Υόρκη, ο παραγωγός μάς είπε ότι δεν μπορούσε να πουλήσει την παράσταση, γιατί ο κόσμος νόμιζε ότι ήμαστε μαύροι με καταγωγή από την Ευρώπη. Και είπα: “Ωραία, τι μπορούμε να κάνουμε, για να αυξήσουμε τις πωλήσεις;”. Και ο παραγωγός είπε: “Σας παρακαλώ να αλλάξετε το όνομα”. Πίνοντας μαζί με έναν διάσημο ηθοποιό, ονόματι Voskovec, που τότε ζούσε στη Ν. Υόρκη, εφηύραμε το όνομα black light theater, το οποίο έγινε τόσο δημοφιλές, που, στις μέρες μας, ο κόσμος αποκαλεί black light τις λάμπες UV. Πρόκειται, δηλαδή, για ανακάλυψη ενός ονόματος, που, τώρα πια, χρησιμοποιείται για πολλά διαφορετικά πράγματα. Αλλά, με θεατρικούς όρους, “πρόκειται για ποιητικό θέατρο και σημαίνει τη μουσικά οργανωμένη κίνηση των αντικειμένων, ώστε να παράγουν αυτό το εφέ”, όπως είπε ο Václav Havel τη δεκαετία του ’70. Γιατί, στις αρχές της, δούλευα σε ένα θέατρο στην Πράγα, όπου ο Havel (πριν γίνει πρόεδρος) ήταν διευθυντής σκηνής και, έτσι, συνεργάστηκε μαζί μου στην αρχή. Αργότερα, έγινε συγγραφέας και, μετά, πρόεδρος της Τσεχίας και έμεινε φίλος μου, μέχρι που πέθανε.

FILIP JANDA

Μπορεί να έχετε διαβάσει στο ίντερνετ ότι η καταγωγή του είναι από την Κίνα ή κάποια άλλη χώρα. Αυτό δεν ισχύει. Η αλήθεια είναι ότι το εφηύρε ο Jiri Srnec, και πάει τόσο καλά, που υπάρχει ακόμα. Αλλά τα άλλα σχήματα, που κάνουν μαύρο θέατρο, προσπαθούν να το κρύψουν αυτό και επινοούν άλλες ιστορίες.

Το γεγονός ότι το μαύρο γίνεται αόρατο στο ανθρώπινο μάτι, όταν βρίσκεται σε μαύρο φόντο, είναι ένα απλό εφέ, που χρησιμοποιεί η ίδια η φύση. Κάποια ζώα έχουν μαύρο δέρμα, γιατί θέλουν να είναι αόρατα στο σκοτάδι. Αλλά το μαύρο θέατρο, πραγματικά όπως το ξέρουμε στις μέρες μας, δημιουργήθηκε το 1968. Ήμουν φοιτητής στην Ακαδημία Κουκλοθέατρου και ο δάσκαλος μού ανέθεσε να δραματοποιήσω κάποια γαλλικά τραγούδια. Σε κάποιες σκηνές, τα αγόρια και τα κορίτσια φορούσαν μαύρα ρούχα και είδα ότι γίνονταν αόρατα στη σκηνή που είχε μαύρο φόντο. Ενθουσιάστηκα τόσο με αυτό το εφέ, που έβαλα όλους τους ηθοποιούς να φοράνε μαύρα και να παίζουν.

Αργότερα, ανακάλυψα ότι το καλύτερο υλικό, για να απορροφά το απομένον φως από τα spots στη σκηνή, είναι το βελούδο. Και μετά, ανακάλυψα ότι υπάρχουν ειδικά χρώματα, που φωσφορίζουν κάτω από το UV φως, και μπορείτε να φανταστείτε ότι τότε δεν υπήρχε το UV φως και το δημιουργούσαμε, βάφοντας τις UV λάμπες μωβ. Κι έτσι, γεννήθηκε το μαύρο θέατρο!

Θα ήθελα να προσθέσω κάτι μικρό, γιατί σας εξήγησα την καταγωγή του ως προς το τεχνικό μέρος μόνο. Το σημαντικό είναι ότι ανακαλύψαμε αυτό το είδος τέχνης, ενώ ήμασταν φοιτητές. Το 1962, δεχτήκαμε πρόσκληση να παίξουμε στο Φεστιβάλ του Εδιμβούργου. Το πρώτο όνομα του θεάτρου μας τότε ήταν “Επτά”, γιατί υπήρχαν επτά ηθοποιοί και μαζί αποτελούσαν ένα θέατρο και αυτή ήταν η ιδέα πίσω από το όνομα. Μας κάλεσαν, λοιπόν, στο Εδιμβούργο, σε ένα Φεστιβάλ, και θα έδιναν μεταμεσονύχτια παράσταση μετά από μία υπερπαραγωγή της Royal Shakespeare Company, η οποία παρουσίασε στην παράστασή της άλογα. Κανείς δεν περίμενε, λοιπόν, η επόμενη παράσταση, από μία μικρή ομάδα επτά ηθοποιών της Πράγας, να έχει τόση επιτυχία. Ήταν τόσο επιτυχημένη, που οι επευφημίες κράτησαν για πολλά λεπτά και οι κριτικές έγραψαν ότι η Πράγα έφερε τη μαγεία στην παγκόσμια σκηνή.

Αυτό το εφέ του black light theater ήταν τόσο μοναδικό και τόσο καινούριο, που, αμέσως, μας κάλεσαν σε Φεστιβάλ στην Αυστραλία, τη Γερμανία και την Ισπανία, νομίζω. Για την ακρίβεια, έκτοτε, ήμασταν συνέχεια σε περιοδεία. Το 1980, το περιοδικό “Life” (αν δεν κάνω λάθος) με διάλεξε ως τον έναν από τους σημαντικότερους διευθυντές θεάτρου στον κόσμο. Και έτσι, μπορείτε να φανταστείτε πως άνοιξαν ξαφνικά οι πόρτες για έναν άνθρωπο, που προερχόταν από μία φτωχή οικογένεια στην Πράγα. Ήταν σαν ένα θαύμα.
Και είναι πραγματικά ενδιαφέρουσα ιστορία, γιατί, έτσι, συνάντησα προέδρους κρατών, διάσημους ηθοποιούς από όλον τον κόσμο. Ακόμα και σήμερα, όταν ταξιδεύουμε στη Λατινική Αμερική, πρόεδροι κρατών έρχονται να δουν το Μαύρο Θέατρο της Πράγας. Στην τελευταία μας περιοδεία στη Βενεζουέλα, παίζαμε ποδόσφαιρο με τον αδερφό του Ούγκο Τσάβες και τους δικηγόρους και τους γιατρούς του και ήταν σκέτη τρέλα. Και πολύ συχνά, συναντάμε ανθρώπους, που είναι πολύ σημαντικοί για τη χώρα τους. Γι’ αυτόν τον λόγο, αυτή η ιστορία του Black Light Theater είναι τόσο ωραία.

Είναι επιλογή από διαφορετικά σκετς. Είναι ένα οικογενειακό θέαμα. Προσπαθούμε να φέρουμε ένα θέαμα, που θα είναι εύληπτο και από παιδιά και από γονείς. Ο καθένας θα ταυτιστεί με κάτι μέσα σε αυτό. Είναι πολύ ποιητικό. Είναι επιλογή από παλιά και νέα σκετς. Θα δείτε πραγματικά πώς ήταν το μαύρο θέατρο παλιά και ποια ήταν η ιδέα πίσω από αυτό. Αλλά δεν χρειάζεται να ανησυχείτε ότι θα δείτε ένα παλιομοδίτικο θέαμα. Είναι το πιο επιτυχημένο θέαμα τα τελευταία δέκα χρόνια. Στη Λατινική Αμερική, πήγαμε σε κάποια μέρη έξι φορές και πάντα ήμασταν sold out και ο κόσμος ακόμα συνεχίζει να ζητεί να πάμε ξανά.

Είναι πραγματικά ενδιαφέρον, γιατί πιστεύω ότι, στη δεκαετία του ’90, αυτό μπορεί να έδειχνε λίγο παλιό, αλλά σήμερα πολλά πράγματα επιστρέφουν στη μόδα. Έτσι, νιώθουμε ότι αυτός είναι ο σωστός χρόνος για αυτό το best of θέαμα. Πιστεύουμε ότι ο κόσμος θα φύγει πολύ χαρούμενος, γιατί θα δει έναν ονειρικό κόσμο, όπου τα πράγματα και τα αντικείμενα έχουν τη δική τους ζωή και συνδιαλέγονται, χωρίς να χρησιμοποιούν λόγια με ορατούς ηθοποιούς.

Ο πολιτισμός σας είναι ορατός παντού στη χώρα μας, στην αρχιτεκτονική μας. Για την ακρίβεια, η Ελλάδα ήταν η πηγή του πολιτισμού της Ευρώπης. Άνθρωποι σε όλη την Ευρώπη εμπνέονται από τον ελληνικό πολιτισμό, μέχρι σήμερα. Μάλιστα, και στην επιστήμη και τα μαθηματικά, μεγάλοι σκεπτικιστές όλων των εποχών εμπνεύστηκαν από αυτόν. Θα έλεγα ότι, για μια συκγκριμένη χρονική περίοδο, ήταν η πιο σημαντική χώρα στην Ευρώπη, που της μεταλαμπάδευσε τη γνώση. Έχετε σπουδαίους καλλιτέχνες, σπουδαίο πολιτισμό και σπουδαία αρχιτεκτονική. Και όλα αυτά είναι ορατά σε καθετί.