Ως αντισυμβατική και πανέξυπνη ηρωίδα στην όπερα που ξεσήκωσε τη συντηρητική κοινωνία της Βιέννης, όταν πρωτοπαρουσιάστηκε το 1790, και θεωρήθηκε τολμηρή όχι μόνο στην εποχή της, αλλά ακόμα και στον 19ο αιώνα, η σοπράνο Ελπινίκη Ζερβού κινεί τα νήματα μιας αποπλάνησης, και μας μιλά για την παράσταση «Έτσι κάνουν όλες».
Εγκαινιάζοντας τη φετινή σεζόν της Εθνικής Λυρικής Σκηνής (ΕΛΣ), η κωμική όπερα του Βόφγκανγκ Αμαντέους Μότσαρτ, σε ποιητικό κείμενο του Λορέντσο ντα Πόντε, παρουσιάζεται σε νέα παραγωγή, σε μουσική διεύθυνση του Μίλτου Λογιάδη και του Ζαν Κριστόφ Σαρρόν και σκηνοθεσία της Ροδούλας Γαϊτάνου, στο θέατρο Ολύμπια, στις 24, 25, 26 και 31 Οκτωβρίου και στις 1, 2, 8 και 9 Νοεμβρίου, στις 8 το βράδυ.
Ενάντια στις κοινωνικές προσταγές και τα ταμπού, η Ελπινίκη Ζερβού παίζει καθοριστικό ρόλο σε ένα παράτολμο ερωτικό παιχνίδι, και μιλά για το έργο και για την ελευθερία.
Δημήτρης Σούρμπης, Αντώνης Κορωναίος, σε σκηνή πρόβας.
Ποιος είναι ο θεματικός πυρήνας της κωμικής αυτής όπερας και για ποιους λόγους προκάλεσε τόσες αντιδράσεις στην εποχή της;
Αρχικά, ο θεματικός πυρήνας φαίνεται να είναι το θέμα της πίστης. Όμως, κοιτάζοντας το λιμπρέτο και τους χαρακτήρες πιο προσεκτικά και σε βάθος, καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι το θέμα είναι η αυτογνωσία. Οι δυο αδελφές, Φιορντιλίτζι και Ντοραμπέλλα, είναι κορίτσια καλής ανατροφής, που, όμως, δεν έχουν καμία εμπειρία στη ζωή. Ουσιαστικά, είναι ερωτευμένες με δυο εικόνες. Το ίδιο συμβαίνει και στους αγαπημένους τους, Φερράντο και Γκουλιέλμο.
Όταν όλοι έρχονται αντιμέτωποι με καταστάσεις, που ξεφεύγουν από τα κοινωνικά πλαίσια και ήθη της εποχής και σπάνε τα πρότυπα, αρχίζουν να γνωρίζουν τον εαυτό τους, που έχει σάρκα και οστά, επιθυμίες και ορμές! Καταλαβαίνουν ότι η συγκεκριμένη συμπεριφορά της “πιστής Πηνελόπης” είναι φορεμένη από τις επιταγές της κοινωνίας και όχι από τους ίδιους. Έτσι, έρχεται η αναπόφευκτη ανατροπή.
Ο ρόλος που ενσαρκώνω, η υπηρέτρια Ντεσπίνα, είναι μια γυναίκα, που ξέρει τη ζωή και δεν φοβάται. Πιστεύει στην ελευθερία κάθε μορφής και δασκαλεύει τα καλά κορίτσια σχετικά με τη θέση των γυναικών και των ανδρών. Μια υπηρέτρια κατώτερης καταγωγής να δασκαλεύει τις πλούσιες κόρες ανώτερης τάξης και να στήνει με τον Ντον Αλφόνσο όλη την πλεκτάνη; Να παίζουν έτσι με τους ανθρώπους και τις ζωές τους; Να τους ξελογιάζουν και να τους παρασύρουν; Τελικά, πίστη δεν υπήρξε από καμία μεριά. Ανεπίτρεπτο για μια βολεμένη και υποκριτική κοινωνία. Γι’ αυτούς τους λόγους, προκάλεσε τόσες αντιδράσεις και ήταν, ας πούμε, η όπερα ταμπού.
Ο Χριστόφορος Σταμπόγλης με τις σοπράνο Ειρήνη Καράγιαννη και Μυρτώ Παπαθανασίου σε σκηνή από την όπερα «Ετσι κάνουν όλες».
Σε ποιο χρονικό - κοινωνικό πλαίσιο τοποθετεί τη δράση του έργου η Ροδούλα Γαϊτάνου και πώς εξελίσσεται η ιστορία του;
Η πολύ ταλαντούχα σκηνοθέτης μας τοποθετεί την όπερα στα τέλη του 19ου αιώνα, κάπου στη νότια Ευρώπη. Όλο το έργο εκτυλίσσεται σε μια μόνο μέρα. Είναι πρωί. Βρισκόμαστε στο σπίτι του Ντον Αλφόνσο, όπου, παντού, όλοι οι τοίχοι γύρω γύρω είναι βιβλιοθήκες και ράφια έκθεσης διαφόρων περίεργων πραγμάτων. Εκεί, βρίσκει κανείς σπάνια βιβλία, μπουκάλια με βότανα και δηλητήρια, προτομές, μυστηριώδη φυτά και άλλα πολλά, τα οποία δεν θα αποκαλύψω τώρα... θα τα δείτε στην παράσταση!
Ο Ντον Αλφόνσο είναι ένας άνθρωπος που ερευνά. Τελευταίο του πάθος: η ψυχολογία. Φιλοξενεί τις δυο δεσποινίδες και συζητάει με τους αγαπημένους τους. Είναι, αλήθεια, τόσο σίγουροι ότι έχουν τις σωστές γυναίκες δίπλα τους και πως θα τους είναι πιστές; Στοιχηματίζουν, λοιπόν, για την πίστη των αγαπημένων τους και η δράση ξεκινά. Θα κάνουν ότι φεύγουν για τον στρατό και, μετά από λίγο, θα εμφανιστούν μεταμφιεσμένοι. Θα φλερτάρουν ο κάθε ένας με την αγαπημένη του άλλου, προσπαθώντας να τις κλονίσουν.
Η υπηρέτρια Ντεσπίνα, αρχιοικονόμος και παλιά ερωμένη του Ντον Αλφόνσο, έχει ένα επιτελείο από υπηρέτες και ζει μια ζωή, που της αρέσει και της ταιριάζει. Ζει την κάθε στιγμή και παίρνει, από το καθετί και τον καθένα, αυτό που μπορεί να της δώσει. Είναι αυτάρκης, αυτόφωτη και δυνατή. Δεν κρέμεται από κανέναν άντρα, και αυτό γιατί δεν έχει εμπιστοσύνη στο ανδρικό φύλο.
Οι κοπέλες κλαίνε, που οι αγαπημένοι τους φεύγουν για τον στρατό, τραγουδώντας τη θεσπέσια και μαγική μουσική του Μότσαρτ. Ενώ η Ντεσπίνα προσπαθεί να τις πείσει να γλεντήσουν τώρα που έμειναν μόνες, ο Ντον Αλφόνσο είναι έτοιμος να βάλει τους εισβολείς στο σπίτι. Ζητάει την βοήθειά της - με χρηματικό αντάλλαγμα, φυσικά - και το σχέδιο προχωράει. Παρόλη τη σθεναρή αντίσταση, με τα όμορφα λόγια των επίδοξων εραστών και τις ακραίες καταστάσεις, που σκαρφίζονται οι εκτελεστές της πλεκτάνης, κάθε εναντίωση από το μέρος των κοριτσιών διαλύεται.
Το βράδυ της ίδιας κιόλας μέρας, συνάπτουν το συμβόλαιο του γάμου. Όμως, ακριβώς εκείνη τη στιγμή, ακούγεται από τους χορωδούς, που είναι και αυτοί στο κόλπο, πως καταφτάνουν οι αγαπημένοι τους. Πανικοβλημένες, οι δυο αδερφές κρύβουν τον συμβολαιογράφο, που δεν είναι άλλος από την τετραπέρατη μεταμφιεσμένη Ντεσπίνα. Το τέλος δεν θα σας το αποκαλύψω…
Πόσο καθοριστικός είναι ο ρόλος της Ντεσπίνα, την οποία ενσαρκώνετε;
Όλοι οι ρόλοι είναι απαιτητικοί και σημαντικοί. Για να υπάρξει κυνήγι, πρέπει να υπάρξουν και θύτες και θύματα... Παρόλα αυτά, η Ντεσπίνα είναι ρόλος καθοριστικός, διότι, χωρίς εκείνη, δεν θα μπορούσε να υλοποιηθεί η σύλληψη του Ντον Αλφόνσο. Δίνει τη νότα της φρεσκάδας και της πονηριάς, της χαράς και της σεξουαλικότητας. Έχει σπάσει τα ταμπού και τις προσταγές της κοινωνίας. Για να το πω πιο απλά, είναι πιο μπροστά από την εποχή της. Ποιο ηθικό δίδαγμα επιχειρούν να δώσουν οι δημιουργοί του έργου;
Ο τίτλος της όπερας “Cosi fan tutte” σημαίνει “έτσι κάνουν όλες”. Μπορούμε να το γενικεύσουμε και να πούμε πως έτσι κάνουν όλοι, διότι, όπως φαίνεται και στην πλοκή του έργου, ερωτεύονται ο ένας την αγαπημένη του άλλου. Εκείνοι εν γνώση τους, ενώ εκείνες εν αγνοία τους. Είναι ευκαιρία για προβληματισμό, αντισυμβατικότητα και ανατροπή.
ΒΑΣΊΛΗΣ ΜΑΚΡΉΣ
Από την προγενική πρόβα του «Έτσι κάνουν όλες»
Συμφωνείτε με αυτό;
Συμφωνώ με το ότι δεν είναι ουσιαστικό να δεχόμαστε a priori δεδομένα για τη ζωή μας, επιβεβλημένα από τα κοινωνικά πρότυπα. Η Ντεσπίνα ήρθε στη φάση της ζωής μου, που μπορώ να υποστηρίξω τα λεγόμενά της χωρίς ενοχές. Η ελευθερία είναι μια υπόθεση προσωπική. Οι ανάγκες του κάθε ανθρώπου είναι κάποιες ίδιες και κάποιες διαφορετικές. Το να ψάξει ο καθένας να βρει αυτό που τον εκφράζει είναι μια διαδικασία, που χρειάζεται, από μέρος μας, θάρρος και αλήθεια. Η ρήξη μιας ισορροπίας φέρνει μια άλλη ισορροπία. Καλή η κακή, το μέλλον θα δείξει!
Ταυτότητα παράστασης
Μουσική διεύθυνση: Μίλτος Λογιάδης (24, 25, 26 και 31/10, 1 και 2/11) - Ζαν Κριστόφ Σαρρόν (8 και 9/11), σκηνοθεσία: Ροδούλα Γαϊτάνου, σκηνικά - κοστούμια: Γιώργος Σουγλίδης, φωτισμοί: Σάιμον Κόρντερ, διεύθυνση χορωδίας: Aγαθάγγελος Γεωργακάτος. Ερμηνεύουν: Φιορντιλίτζι: Mυρτώ Παπαθανασίου (24 και 26/10, 2/11) - Μαρία Μητσοπούλου (25/10, 1 και 9/11) - Σοφία Κυανίδου (31/10 και 8/11), Ντοραμπέλλα: Ειρήνη Καράγιαννη (24 και 26/10, 2/11) - Άρτεμις Μπόγρη (25/10, 1 και 9/11) - Μαίρη Έλεν Νέζη (31/10, 8/11), Γκουλιέλμο: Διονύσης Σούρμπης (24 και 26/10, 2/11) - Χάρης Ανδριανός (25/10, 1 και 9/11) - Νίκος Κοτενίδης (31/10, 8/11), Φερράντο: Αντώνης Κορωναίος (24, 26 και 31/10, 2 και 8/11) - Βασίλης Καβάγιας (25/10, 1 και 9/11), Ντεσπίνα: Μυρσίνη Μαργαρίτη (24 και 26/10, 2/11) - Βασιλική Καραγιάννη (25/10, 1 και 9/11), Ελπινίκη Ζερβού (31/10, 8/11), Ντον Αλφόνσο: Χριστόφορος Σταμπόγλης (24 και 26/10, 2/11) - Δημήτρης Κασιούμης (25/10, 1 και 9/11) - Πέτρος Μαγουλάς (31/10, 8/11). Συμμετέχουν η Ορχήστρα και η Χορωδία της ΕΛΣ.
Πληροφορίες
Θέατρο Ολύμπια: Ακαδημίας 59 - 61, Αθήνα, τηλ.: 210 3662100. Τιμές εισιτηρίων: 65, 60, 50, 40, 30, 20, 15 (παιδικό - φοιτητικό) ευρώ, θέσεις περιορισμένης ορατότητας: 30, 20, 15, 10 ευρώ, ειδικές προσφορές: στην παράσταση της Παρασκευής 31 Οκτωβρίου, όλες οι κατηγορίες των εισιτήριων διατίθενται με έκπτωση 15%, το Σάββατο 25 Οκτωβρίου, θα διατεθούν 150 θέσεις για ανέργους στην τιμή των 5 ευρώ, με επίδειξη κάρτας ανεργίας και δελτίου ταυτότητας. Πώληση εισιτηρίων: ταμεία θεάτρου (Τρίτη - Κυριακή: 9.00 - 21.00, Δευτέρα: 9.00 - 16.00), τηλεφωνικά: 210 3662100, ομαδικές πωλήσεις: 210 3711342, ηλεκτρονικά: nationalopera.gr.
Γιώργος Σ. Κουλουβάρης
[email protected]
