Μέσα σε κλίμα έντασης, οι Τάταροι της Κριμαίας τιμούν την Κυριακή τη συμπλήρωση 70 χρόνων από την εκτόπισή τους εντός της Σοβιετικής Ένωσης, οι αναμνήσεις της οποίας ξαναζωντάνεψαν όταν στις αρχές Μαρτίου η Ρωσία προσάρτησε την ουκρανική χερσόνησο.
Η επέτειος θα τιμηθεί σε πλαίσιο πολιτικής αναταραχής, την ώρα που στον ιστορικό ηγέτη των Τατάρων Μουσταφά Τζεμίλεφ, ο οποίος κατήγγειλε την «ενσωμάτωση» της Κριμαίας στη Ρωσία, έχει απαγορευτεί η είσοδος στη χερσόνησο και οι υποστηρικτές του απειλούνται με δικαστικές διώξεις ως «εξτρεμιστές».
«Αυτή είναι η σημαντικότερη ημέρα για τους Τάταρους της Κριμαίας και οι τοπικές αρχές φοβούνται», δήλωσε στο Γαλλικό Πρακτορείο ο πρώην αντιφρονών και νυν βουλευτής του ουκρανικού κοινοβουλίου.
Με την ευκαιρία της επετείου, ο πρόεδρος της Ρωσίας Βλαντίμιρ Πούτιν κατήγγειλε νωρίτερα σήμερα τη «χειραγώγηση» του θέματος των Τατάρων της Κριμαίας και υποσχέθηκε ότι η Μόσχα θα στηρίξει οικονομικά την κοινότητά τους. «Δεν μπορούμε σε καμία περίπτωση να δεχτούμε να αποτελέσουν οι Τάταροι αντικείμενο διαπραγμάτευσης σε οποιαδήποτε διαφορά μεταξύ κρατών, για παράδειγμα μεταξύ της Ρωσίας και της Ουκρανίας», δήλωσε ο κ. Πούτιν σε συνάντηση που είχε στο Σότσι με εκπροσώπους της ταταρικής κοινότητας από τους οποίους ζήτησε να τηρήσουν μια «θετική στάση».
«Δεν γίνεται να υπερασπιζόμαστε τα συμφέροντα των Τάταρων της Κριμαίας, οι οποίοι ζουν στη Ρωσία – δηλαδή στην Κριμαία – σε κοινοβούλια άλλων χωρών. Κάτι τέτοιο είναι απλώς παράλογο», συνέχισε, αναφερόμενος προφανώς στον κ. Τζεμίλεφ.
Οι φιλορωσικές «αρχές» της Κριμαίας, φοβούμενες μια ενδεχόμενη «προβοκάτσια», αποφάσισαν να απαγορεύσουν με διάταγμα κάθε μαζική κινητοποίηση στη χερσόνησο μέχρι και τις 6 Ιουνίου, με βασικό στόχο να εμποδίσουν τη μεγάλη συγκέντρωση που είθισται να οργανώνεται στη Συμφερόπολη και στην οποία αναμένεται να συμμετάσχουν 40.000 άνθρωποι.
Το Μέτζλις - το κοινοβούλιο των Τατάρων της Κριμαίας - έχει εκφράσει ανησυχίες για ενδεχόμενη επιχείρηση των αστυνομικών δυνάμεων εναντίον των διαδηλωτών. Στους δρόμους της Συμφερόπολης έχουν ήδη αναπτυχθεί κλούβες της αστυνομίας και θωρακισμένα οχήματα.
Πριν από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο οι Τάταροι, οι οποίοι είναι τουρκόφωνοι μουσουλμάνοι, αποτελούσαν μια από τις κυριότερες κοινότητες της Κριμαίας. Το 1944 ωστόσο αποφασίστηκε να εκτοπιστούν για να «εκκαθαριστεί» η περιοχή από τα «εχθρικά στοιχεία». Σύμφωνα με τον Τάταρο ιστορικό Ελβεντίν Τσουμπάροφ, οι σοβιετικές αρχές κατηγορούσαν τους Τάταρους ότι συνεργάστηκαν με τον Γερμανό κατακτητή και τους παρουσίαζαν ως «πολιτικά μη αξιόπιστους».
Η εκτόπισή τους εγκρίθηκε από τον Ιωσήφ Στάλιν και άρχισε τη νύχτα της 18ης Μαΐου 1944. Εφοδιασμένοι με καταλόγους με διευθύνσεις, χιλιάδες στρατιώτες αναπτύχθηκαν στην περιοχή και συγκέντρωσαν τις οικογένειες των Τατάρων, αφού τους έδωσαν λίγα λεπτά για να μαζέψουν τα προσωπικά τους είδη και λίγα εφόδια. Οι εκτοπισμένοι στοιβάχτηκαν σε βαγόνια για τη μεταφορά ζώων και οδηγήθηκαν στη Σιβηρία και την κεντρική Ασία. Για τους περισσότερους, ο τελικός προορισμός ήταν το Ουζμπεκιστάν.
Η «επιχείρηση» ολοκληρώθηκε μέσα σε τρεις ημέρες: περισσότεροι από 190.000 άνθρωποι αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τη γενέθλια γη τους.
Στις περιοχές όπου εγκαταστάθηκαν οι Τάταροι εργάστηκαν σε εργοστάσια και αγροκτήματα, συχνά κάτω από άθλιες συνθήκες. Αρκετοί πέθαναν κατά το ταξίδι, ενώ άλλοι υπέκυψαν από την πείνα, τις ακραίες καιρικές συνθήκες και τις αρρώστιες.
Στην Κριμαία, την ίδια περίοδο, βρισκόταν σε εξέλιξη η «αποταταροποίηση» της περιοχής. Τα ονόματα των χωριών εκρωσίστηκαν και τα μνημεία των Τατάρων μετατράπηκαν σε μουσεία ενώ για να αντιμετωπιστεί η έλλειψη εργατικών χεριών εγκαταστάθηκαν στη χερσόνησο οικογένειες Ρώσων και Ουκρανών. Όταν ο Νικίτα Χρουτσόφ «δώρισε» την Κριμαία στην Ουκρανία, το 1954, τα ίχνη της παρουσίας των Τατάρων είχαν σχεδόν εξαφανιστεί.
Το 1967, δεκατέσσερα χρόνια μετά τον θάνατο του Στάλιν, εκδόθηκε ένα διάταγμα με το οποίο αποσύρονταν οι κατηγορίες σε βάρος των Τατάρων. Οι εκτοπισμένοι και οι απόγονοί τους άρχισαν να επιστρέφουν στις αρχές της δεκαετίας του '90, με τη διάλυση της πρώην ΕΣΣΔ και την ανεξαρτητοποίηση της Ουκρανίας.
Σήμερα οι Τάταροι αποτελούν το 12% του πληθυσμού της χερσονήσου από 1% που ήταν τη δεκαετία του 1980.
