Στην ταινία «Αιώνια λιακάδα ενός καθαρού μυαλού», δύο πρώην εραστές διαγράφουν τις αναμνήσεις που έχουν ο ένας για τον άλλο μέσω μιας πειραματικής μεθόδου. Από την άλλη πλευρά, στην «Ολική Επαναφορά», στον πρωταγωνιστή εμφυτεύονται τεχνητές αναμνήσεις, με αποτέλεσμα την επαναφορά πραγματικών, θαμμένων μνημών. Τα συγκεκριμένα σενάρια επιστημονικής φαντασίας ενδεχομένως κάποια στιγμή να αποτελέσουν πραγματικότητα, καθώς, σύμφωνα με επιστημονική έρευνα που δημοσιεύτηκε στο Nature Neuroscience, μία στοχευμένη ιατρική επέμβαση μέσω ηλεκτροσόκ βοηθά στη διαγραφή/ θόλωμα των δυσάρεστων μνημών σε ασθενείς που πάσχουν από κατάθλιψη.
Η συγκεκριμένη τεχνική (ECT – electroconvulsive shock therapy, θεραπεία με ηλεκτροσόκ) περνά ηλεκτρικό ρεύμα μέσω από τον εγκέφαλο μέσω ηλεκτροδίων που τοποθετούνται στο κεφάλι του ασθενούς. Αν και δεν έχει τόσο καλή φήμη, αποτελεί μία αποτελεσματική μέθοδο τελευταίας επιλογής για ασθενείς με βαριά κατάθλιψη, και σήμερα χρησιμοποιείται σε συνδυασμό με αναισθησία και μυοχαλαρωτικά.
Ο Μαρίν Κρόες, νευροεπιστήμονας του Radboud Universiteit Nijmegen στην Ολλανδία, και η ομάδα του, διαπίστωσαν ότι μέσω στρατηγικού συγχρονισμού των ηλεκτρικών εκκενώσεων είναι δυνατή η «στόχευση» και παρεμβολή/ διαγραφή της ανάμνησης ενός ασθενούς σχετικά με κάτι δυσάρεστο.
Η τεχνική βασίζεται σε μία θεωρία (memory reconsolidation, «σταθεροποίηση» μνήμης) βάσει της οποίας οι μνήμες βγαίνουν από καθεστώς «αποθήκευσης» κάθε φορά που κάποιος «αποκτά πρόσβαση» σε αυτές (θυμάται/ φέρνει στο μυαλό του κάτι), και μετά με τον καιρό «επανεγγράφονται» πίσω στον εγκέφαλο. Τα αποτελέσματα μελετών σε πειραματόζωα και κάποια στοιχεία από ανθρώπους υποδεικνύουν ότι κατά τη διάρκεια αυτής της διαδικασίας είναι δυνατή η μεταβολή ή και η διαγραφή τους.
Ο Κρόες και η ομάδα του δοκίμασαν τη θεωρία σε ασθενείς οι οποίοι υποβάλλονταν σε ECT για σοβαρή κλινική κατάθλιψη. Σε μία συνεδρία οι ερευνητές έδειξαν στους ασθενείς δύο παρουσιάσεις: μία με ένα τροχαίο ατύχημα και μία με μία βίαιη επίθεση.
Στη συνέχεια, ζήτησαν από τους ασθενείς να θυμηθούν μόνο μία από τις δύο παρουσιάσεις, ξαναδείχνοντάς τους κομμάτια του slide show. Αμέσως μετά, προχώρησαν σε θεραπεία ηλεκτροσόκ – κατά το διάστημα το οποίο θεωρείται ότι η μνήμη είναι ευάλωτη. Μία ημέρα μετά, σε τεστ πολλαπλής επιλογής, οι ασθενείς δυσκολεύονταν να θυμηθούν λεπτομέρειες από την ιστορία που είχαν δει τη δεύτερη – σε βαθμό που προέβαιναν σε τυχαίες επιλογές. Ωστόσο, θυμούνταν καθαρά την άλλη ιστορία.
Αξίζει να σημειωθεί ότι σε αντίστοιχη δοκιμή στην οποία το τεστ έγινε 90 λεπτά μετά τα ηλεκτροσόκ (και όχι την επόμενη ημέρα), οι ασθενείς δεν είχαν πρόβλημα όσον αφορά στις μνήμες τους για τις δύο ιστορίες, κάτι που υποδεικνύει ότι η μέθοδος δεν προκαλεί άμεση απώλεια μνήμης, αλλά έχει ως αποτέλεσμα το «θόλωμα» των αναμνήσεων σταδιακά, με το πέρασμα του χρόνου.
Σύμφωνα με τον Κρόες, η ECT ίσως να μην είναι η καλύτερη επιλογή για πολλούς ασθενείς, αλλά τα αποτελέσματα της έρευνας αυτής θα μπορούσαν να έχουν ως αποτέλεσμα λιγότερο επεμβατικών μεθόδων, που βασίζονται στην ίδια αρχή. Η όλη ιδέα θα μπορούσε να επεκταθεί σε μνήμες που σχετίζονται με μετατραυματικό σύνδρομο, εθισμούς και διάφορες άλλες διαταραχές.
