Έχοντας δημιουργήσει μια περίφημη συλλογή, που έσωσε από την καταστροφή και τη λήθη ένα σημαντικό τμήμα της ευρωπαϊκής τέχνης του 20ου αιώνα, ένας έλληνας συλλέκτης βλέπει από ψηλά την επαλήθευση της πεποίθησής του: ότι οι άνθρωποι θα τη χρειάζονταν και θα την εκτιμούσαν κάποια μέρα.

Καζιμίρ Μαλέβιτς, προσωπογραφία, 1910.

Γιορτάζοντας την επέτειο της συμπλήρωσης 100 χρόνων από τη γέννηση του συλλέκτη Γιώργου Κωστάκη (1913 - 1990), το Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης (ΚΜΣΤ) τού αφιερώνει την έκθεση «Η συλλογή Κωστάκη και η Ρωσική Πρωτοπορία. 100 χρόνια από τη γέννηση του συλλέκτη», η οποία άνοιξε τις πύλες της για το κοινό στη Μονή Λαζαριστών, στη Θεσσαλονίκη.

Σε επιμέλεια της Μαρία Τσαντσάνγολου (Διευθύντρια του ΚΜΣΤ) και της Αγγελικής Χαριστού, (Ιστορικός Τέχνης - Επιμελήτρια στη συλλογή Κωστάκη στο ΚΜΣΤ), η έκθεση πλαισιώνεται από οργανωμένες ξεναγήσεις, εκπαιδευτικά προγράμματα, ομιλίες, βιβλιοπαρουσιάσεις και κύκλο μαθημάτων με θέμα τη ρωσική πρωτοπορία,  και θα αποτελέσει πεδίο διαλόγου για κάποιους καλλιτέχνες, οι οποίοι θα συμμετέχουν στην 4η Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης.

Η σημαντικότερη συλλογή στο είδος της

Λιουμπόφ Ποπόβα, ζωγραφικό αρχιτεκτόνημα, 1918.

Η μεγάλης κλίμακας παρουσίαση της συλλογής και του αρχείου Κωστάκη, η οποία εκτείνεται σε όλους τους ορόφους του κτηρίου, αναπτύσσεται μέσα από ποικίλες μονογραφικές παρουσιάσεις καλλιτεχνών, τονίζοντας τις επιμέρους ενότητές της.

Πρόκειται για τη σημαντικότερη συλλογή έργων ρωσικής πρωτοπορίας (1900 - 1930) που βρίσκεται σήμερα εκτός Ρωσίας, έχει μεγάλη κινητικότητα σε εκθέσεις στην Ευρώπη και την Αμερική και είναι αντιπροσωπευτική όλων των ρευμάτων και των τάσεων της ρωσικής πρωτοπορίας, μιας από τις πιο πρωτοπόρες και ενδιαφέρουσες περιόδους της παγκόσμιας τέχνης, που άνθησε στη Ρωσία τις τρεις πρώτες δεκαετίες του 20ου  αιώνα.

Περιλαμβάνει 1277 έργα τέχνης (πίνακες ζωγραφικής, σχέδια, κατασκευές, κεραμικά κ.ά.) σημαντικών καλλιτεχνών της ρωσικής πρωτοπορίας, όπως οι Κ. Μαλέβιτς, Λ. Ποπόβα, Β. Τάτλιν, Α. Ρότσενκο, Ι. Κλιούν, Γ. Κλούτσις, Σ. Νικρίτιν, Ο. Ροζάνοβα, Β. Στεπάνοβα, Ν. Ουνταλτσόβα, Μ. Ματιούσιν, Π. Φιλόνοφ και πολλών άλλων.

Προικισμένος με σπάνιο ένστικτο

Αλεξέι Μοργκούνοφ, «Ο Αεροπόρος» 1912-13.

Γεννημένος στη Μόσχα από ζακυνθινό πατέρα, ο Γιώργος Κωστάκης έζησε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του στη ρωσική πρωτεύουσα, όπου εργάστηκε ως οδηγός στην ελληνική και την καναδική πρεσβεία. Συνοδεύοντας - στο πλαίσιο της εργασίας του - ξένους διπλωμάτες στις επισκέψεις τους σε παλαιοπωλεία και οίκους τέχνης, θαύμασε τη ρωσική πειραματική τέχνη των αρχών του 20ού αιώνα και άρχισε να ενδιαφέρεται για αυτήν.

Κατάφερε να έρθει σε επαφή με τις οικογένειες και τον στενό κύκλο των εκλιπόντων καλλιτεχνών και με όσους καλλιτέχνες βρίσκονταν ακόμη στη ζωή και - για τρεις τουλάχιστον δεκαετίες - συγκέντρωνε μεθοδικά έργα «ρωσικής πρωτοπορίας», αντιμετωπίζοντας, μάλιστα, και πολλές δυσκολίες, αφού το σταλινικό καθεστώς είχε θέσει σε απαγόρευση τα έργα της ρωσικής πρωτοπορίας, επιβάλλοντας στην τέχνη το δόγμα του σοσιαλιστικού ρεαλισμού.

Ο Γιώργος Κωστάκης έφυγε από τη Μόσχα το 1977 και εγκαταστάθηκε στην Ελλάδα, αφήνοντας στην Πινακοθήκη Τρετιακόφ ένα σημαντικό μέρος της συλλογής του. Πέθανε στην Αθήνα, το 1990. 

Η συλλογή αγοράστηκε από το ελληνικό δημόσιο το 2000 και περιήλθε στο Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης της Θεσσαλονίκης, με απόφαση του Υπουργείου Πολιτισμού.

Παράλληλες δράσεις

Ξεναγήσεις

Κάθε Κυριακή στις 12 το μεσημέρι,  και από τον Μάιο, κάθε Σάββατο την ίδια ώρα, θα πραγματοποιούνται ξεναγήσεις με ανοιχτή συμμετοχή για το κοινό (με το εισιτήριο εισόδου). Οι ξεναγήσεις του Σαββάτου θα συνοδεύονται και από ξεναγήσεις στο εικονικό θέατρο.

Εικονικό θέατρο

Οι επισκέπτες της έκθεσης θα έχουν την ευκαιρία να περιηγηθούν και τρισδιάστατα, «περπατώντας» ή και «πετώντας» πάνω από την εικονική πόλη της ρωσικής πρωτοπορίας.

Πληροφορίες - ραντεβού: 2310 589222 (Δευτέρα – Παρασκευή: 10:00 - 16:00).

Μαθήματα

Με ξεναγούς τους επιμελητές του Υπουργείου Πολιτισμού, οι ενδιαφερόμενοι να γνωρίσουν σε βάθος τη συλλογή Κωστάκη και τη ρωσική πρωτοπορία, θα έχουν την ευκαιρία να παρακολουθήσουν επτά μαθήματα, τα οποία θα διεξάγονται από τις 16 Απριλίου έως τις 4 Ιουνίου (κάθε Τρίτη, 17:00 - 19:00).

Κόστος συμμετοχής 40 ευρώ (20 ευρώ για εκπαιδευτικούς, φοιτητές και ανέργους, με την επίδειξη σχετικής ταυτότητας). Δηλώσεις συμμετοχής έως τις 12 Απριλίου. Πληροφορίες: 2310 589148.

Εκπαιδευτικά προγράμματα

Σε όλη τη διάρκεια της έκθεσης, θα πραγματοποιούνται δημιουργικά εργαστήρια και ξεναγήσεις για όλες τις βαθμίδες εκπαίδευσης, ενώ από τα μέσα Απριλίου, θα είναι διαθέσιμη και η αυτόνομη εκπαιδευτική δράση για γονείς και παιδιά.
 

Πληροφορίες

Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης - Μονή Λαζαριστών, Κολοκοτρώνη 21, Σταυρούπολη – Θεσσαλονίκη, τηλ.: 2310 589141. Διάρκεια έκθεσης: 5 Απριλίου έως  29 Δεκεμβρίου. Ώρες λειτουργίας: Τρίτη έως Κυριακή: 10:00 - 18:00.

Γιώργος Σ. Κουλουβάρης