Για πρώτη φορά από το ξέσπασμα της πυρηνικής κρίσης, μετά το σεισμό και το τσουνάμι της Παρασκευής, Ιάπωνες αξιωματούχοι ανακοίνωσαν ότι η ραδιενέργεια στην πρωτεύουσα Τόκιο έχει φθάσει σε επίπεδα ικανά να επηρεάσουν την ανθρώπινη υγεία. Κοντά στους πυρηνικούς σταθμούς, στη Φουκουσίμα, αγγίζει έως και 100 φορές τα επιτρεπτά επίπεδα, σύμφωνα με το ιαπωνικό πρακτορείο ειδήσεων Kyodo. Ο πρωθυπουργός της χώρας κάλεσε όσους κατοικούν σε ακτίνα 30 χιλιομέτρων από το σημείο να παραμείνουν στα σπίτια τους, στην περιοχή δημιουργήθηκε ζώνη απαγόρευσης πτήσεων, ενώ ασιατικές χώρες έχουν ήδη αρχίσει δειγματοληπτικούς ελέγχους σε τρόφιμα ιαπωνικής προέλευσης...

Οδεύουμε προς μια καταστροφή τύπου Τσερνόμπιλ;

Οι ειδικοί εκτιμούν πως αυτό είναι μάλλον απίθανο. Στην περιοχή της Φουκουσίμα, οι αρχές ανιχνεύουν -και θα συνεχίσουν να ανιχνεύουν- επίπεδα ραδιενεργών υλικών πολύ χαμηλότερα σε σχέση με το Τσερνόμπιλ, λέει στο CNN ο Μάλκομ Γκρίμστον του βρετανικού Τσάταμ Χάους. «Δεν θα πρόκειται για νέο Τσερνόμπιλ γιατί σε εκείνη την περίπτωση, όταν συνέβη το ατύχημα, ο αντιδραστήρας συνέχιζε να λειτουργεί.» Εξηγεί ότι στο Τσερνόμπιλ, ένα μοιραίο λάθος στο σχεδιασμό είχε ως αποτέλεσμα την παραγωγή 500πλάσιας ποσότητας ενέργειας από αυτήν που έπρεπε να παράγεται. «Όχι μόνο διαλύθηκε το εργοστάσιο, αλλά η έκρηξη σημειώθηκε στο κέντρο των καυσίμων.» Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να σχηματιστεί ένα τεράστιο νέφος επιβλαβούς ραδιενεργού υλικού, το οποίο εξαπλώθηκε σε μεγάλα τμήματα της Σοβιετικής Ένωσης και της Ευρώπης.

Πόσο επικίνδυνη είναι η έκλυση ραδιενέργειας;

Κατά τον Γκρίμστον, ο μεγαλύτερος κίνδυνος και η μεγαλύτερη ανησυχία στο Τσερνόμπιλ, το 1986, ήταν το ενδεχόμενο ραδιενεργό ιώδιο να επηρεάσει το θυρεοειδή αδένα προκαλώντας καρκίνο. Είναι ωστόσο αισιόδοξος ότι όσοι ζουν κοντά στις εγκαταστάσεις της Φουκουσίμα έχουν ήδη προμηθευτεί χάπια ιωδίου, τα οποία «πλημμυρίζουν» τον αδένα με μη ραδιενεργό ιώδιο ώστε το ραδιενεργό να μην έχει χώρο να διεισδύσει. «Στο Τσερνόμπιλ, τους ήταν δύσκολο να προμηθευτούν αυτά τα χάπια γιατί επρόκειτο για μια πολύ φτωχή περιοχή», λέει ο Γκρίμστον. Σύμφωνα με τον καθηγητή του Πανεπιστημίου του Μάντσεστερ Ρίτσαρντ Γουέικφορντ, ειδικό στην έκθεση στη ραδιενέργεια, οι Ιάπωνες προσλαμβάνουν μεγάλες ποσότητες μη ραδιενεργού ιωδίου μέσω της διατροφής τους, κάτι που εκτιμά ότι θα βοηθήσει.

Επιπλέον, η ιαπωνική κυβέρνηση προχώρησε σχεδόν εξαρχής στην εκκένωση των περιοχών κοντά στους πυρηνικούς σταθμούς, ενώ πλέον έχουν εγκαταλείψει την περιοχή 200.000 άνθρωποι, οι οποίοι κατοικούσαν σε ακτίνα 20 χιλιομέτρων από το σημείο.

Πώς επηρεάζει η ραδιενέργεια την υγεία;

Η ραδιενέργεια μπορεί να προκαλέσει βραχυπρόθεσμα προβλήματα, όπως ερεθισμό του δέρματος. Μπορεί επίσης να οδηγήσει στο θάνατο, π.χ. από Οξύ Σύνδρομο Ραδιενέργειας, το οποίο προσέβαλε πολλούς Ιάπωνες στη Χιροσίμα και στο Ναγκασάκι, στο τέλος του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, ή τους πυροσβέστες, οι οποίοι έσπευσαν στο πυρηνικό εργοστάσιο του Τσερνόμπιλ, το 1986. Επιπλέον, ενδέχεται να προκαλέσει μακροπρόθεσμα προβλήματα, όπως καρκίνο ή κληρονομικά προβλήματα υγείας, ως αποτέλεσμα βλαβών στα κύτταρα. Μπορεί τέλος να οδηγήσει στην εκδήλωση ψυχολογικών προβλημάτων, λόγω του φόβου εκδήλωσης καρκίνου, μεταξύ άλλων, ακόμη και σε περιπτώσεις περιορισμένης έκθεσης.

Κινδυνεύουν περισσότερο τα παιδιά;

Είναι πιθανό. Καθώς τα παιδιά αναπτύσσονται ταχύτερα, διασπώνται περισσότερα κύτταρά τους κι έτσι είναι πιθανότερο κάτι να πάει στραβά. Μετά από το δυστύχημα στον πυρηνικό αντιδραστήρα του Τσερνόμπιλ, η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας είχε διαπιστώσει μεγάλη αύξηση στα περιστατικά καρκίνου του θυρεοειδούς σε παιδιά, τα οποία κατοικούσαν στην περιοχή, λόγω της μεγάλης ποσότητας ραδιενεργού ιωδίου που εκλύθηκε.

Ποια άλλα μέτρα προστασίας μπορεί κανείς να λάβει;

Η εκκένωση των προαναφερθεισών περιοχών βοηθά να περιοριστεί η έκθεση στη ραδιενέργεια. Τα περισσότερα ραδιενεργά ισότοπα εξάλλου έχουν μικρή διάρκεια ημιζωής. Όποιος εκτεθεί καλείται σε πρώτη φάση να κάνει μπάνιο, ενώ τα ρούχα του καταστρέφονται. Στη συνέχεια υποβάλλεται σε εξετάσεις. Ακολουθούν έλεγχοι στις ζωοτροφές, στο μολυσμένο νερό και στο γάλα, μεταξύ άλλων. Εάν είχαν ληφθεί τέτοια μέτρα μετά το Τσερνόμπιλ, θα είχε περιοριστεί σημαντικά ο αριθμός των καρκίνων που εμφανίστηκαν στην πρώην Σοβιετική Ένωση. Τα μέτρα αυτά πάντως είχαν τότε εφαρμοστεί στη δυτική Ευρώπη και πιστεύεται ότι έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στον περιορισμό των επιπτώσεων από την έκλυση ραδιενέργειας.

Πόσο θα διαρκέσει τυχόν μόλυνση;

Το ραδιενεργό ιώδιο εξασθενεί σε σχετικά σύντομο χρονικό διάστημα, καθώς η ημιζωή του είναι μικρή, όπως προαναφέρθηκε. Η μεγαλύτερη ποσότητα θα έχει εξαφανιστεί σε διάρκεια ενός μήνα. Το ραδιενεργό καίσιο, ποσότητα του οποίου επίσης εκλύθηκε, δεν παραμένει για μεγάλο χρονικό διάστημα στον ανθρώπινο οργανισμό, καθώς μέσα σε περίπου ένα χρόνο έχει εξαφανιστεί, ενώ υπάρχει αντίδοτο, το οποίο επισπεύδει την αποβολή του. Παράλληλα, παρότι είναι επιβλαβές, δεν «στοχεύει» συγκεκριμένα ανθρώπινα όργανα, όπως και το πλουτώνιο ή το ουράνιο. Ο χρόνος ημιζωής του καισίου στο περιβάλλον ωστόσο, μπορεί να αγγίξει τις τρεις δεκαετίες.