Η κρίση που διέρχεται αυτή τη στιγμή η Ελλάδα λόγω του υπέρογκου δημόσιου χρέους της αποτελεί το μεγαλύτερο τεστ αξιοπιστίας που έχει αντιμετωπίσει η ευρωζώνη από τη σύστασή της.
Το ζήτημα που τίθεται είναι αν οι 16 χώρες στη ζώνη του ευρώ θα καταφέρουν να πείσουν την Ελλάδα, τον αδύναμο κρίκο της νομισματικής ένωσης, να πάρει δραστικά μέτρα για την μείωση του δημοσιονομικού της ελλείμματος χωρίς να χρειαστεί η βοήθεια του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου και χωρίς να προκληθούν κοινωνικές αντιδράσεις. Αυτό σημαίνει ότι τα δημόσια οικονομικά ενός κυρίαρχου κράτους θα βρεθούν σε καθεστώς υψηλής επιτροπείας της ΕΕ, αλλά χωρίς το ΔΝΤ να χρειαστεί να χορηγήσει δάνεια στη χώρα ή να παρακρατήσει δόσεις δανείων. Τα μέσα που έχει στην διάθεσή της η Ευρώπη για να πιέσει την Ελλάδα είναι σκληρότερα και θα μπορούσαν να αποβούν οικονομικά επιζήμια, αν εφαρμόζονταν.
Η Ελλάδα κινδυνεύει με επαχθείς οικονομικές κυρώσεις από την ΕΕ, ενώ υπάρχει και ο κίνδυνος νέων υποβαθμίσεων από τους οίκους αξιολόγησης, γεγονός που θα οδηγούσε σε νέα άνοδο του κόστους δανεισμού και περαιτέρω επιδείνωση της οικονομικής κατάστασης.
Οι αξιωματούχοι της ΕE επιρρίπτουν ευθύνες στην ίδια την χώρα, που εντάχθηκε στην ευρωζώνη το 2001 με ψευδή στοιχεία και απέτυχε να μειώσει τα ελλείμματα στα χρόνια που σημειώνονταν υψηλοί ρυθμοί ανάπτυξης. Φέτος, το χρέος του ελληνικού Δημοσίου θα είναι το μεγαλύτερο στην ευρωζώνη ως ποσοστό του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος (ΑΕΠ).
Η περίοδος συγκάλυψης των ελλειμμάτων, ωστόσο, έφτασε στο τέλος της τον Οκτώβριο με την παραδοχή από την κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ ότι το έλλειμμα του 2009 θα διαμορφωθεί στο 12,7% του ΑΕΠ, σχεδόν διπλάσιο από αυτό που εκτιμούσε η προηγούμενη κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας.
«Λόγω του ιστορικού της, δεν υπάρχει μεγάλη συμπάθεια για την Ελλάδα», δήλωσε αξιωματούχος της Κομισιόν, που συμμετέχει στην προσπάθεια συμμόρφωσης της Ελλάδας με τους δημοσιονομικούς κανόνες της ΕΕ. «Υπάρχει πολύ μεγάλη αποφασιστικότητα ώστε να εφαρμοστούν οι κανόνες».
Ο πρωθυπουργός Γιώργος Παπανδρέου έχει δεσμευθεί προσωπικά για μείωση του δημοσιονομικού ελλείμματος κάτω από το όριο 3% που θέτει η Ευρωπαϊκή Ένωση το 2012, αρχής γενομένης από φέτος, όπου στόχος είναι η μείωση να φτάσει τις τέσσερις ποσοστιαίες
μονάδες. Πάντως οι χρηματοοικονομικές αγορές και πολλοί αξιωματούχοι της ΕΕ εμφανίζονται επιφυλακτικοί για την ικανότητα της Ελλάδας να επιτύχει τους στόχους που έχει θέσει μέχρι
στιγμής και ασκούν πιέσεις για ακόμα μεγαλύτερες περικοπές δαπανών. Η κυβέρνηση έχει πει ότι θα καταθέσει το νέο τριετές Πρόγραμμα Σταθερότητας και Ανάπτυξης στην Κομισιόν στο τέλος του μήνα, ενώ οι υπουργοί Οικονομικών της ΕΕ αναμένεται να στείλουν τελεσίγραφο στην Ελλάδα στα μέσα Φεβρουαρίου, δίνοντας στη χώρα περιθώριο τεσσάρων μηνών για να προβεί στις απαραίτητες αλλαγές, διαφορετικά θα αντιμετωπίσει κυρώσεις.
Μέχρι στιγμής ο πρωθυπουργός δεν έχει υποκύψει στις πιέσεις των αγορών για μείωση των μισθών και συντάξεων στο Δημόσιο υπό τον φόβο κοινωνικών αναταραχών. Η κυβέρνηση πάντως είπε ότι θα καταθέσει νομοσχέδιο για την μεταρρύθμιση του ασφαλιστικού στη Βουλή τον Απρίλιο, καθώς και συμπληρωματικό προϋπολογισμό, αν χρειαστεί. Οι χώρες της ευρωζώνης είναι αποφασισμένες να αποφύγουν την προσφυγή στο ΔΝΤ για λόγους πολιτικού κύρους, αν και οι νέες χώρες-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπως η Ουγγαρία, η Λετονία και η Ρουμανία προσέφυγαν όλες τους στο ΔΝΤ. Η ευρωζώνη δεν θα ήθελε επίσης να χρειαστεί να προσφέρει η ίδια οικονομική βοήθεια στην Ελλάδα.
Την προηγούμενη εβδομάδα, ο Juergen Stark, μέλος του διοικητικού συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ), είπε ξεκάθαρα ότι οι αγορές αυταπατώνται εάν νομίζουν ότι οι άλλες χώρες-μέλη θα βάλουν το χέρι στην τσέπη για να σώσουν την Ελλάδα. Λιγότερο σκληροί στα σχόλιά τους, Γερμανοί και Γάλλοι αξιωματούχοι άφησαν ανοικτό το ενδεχόμενο η Ελλάδα να χρειαστεί τελικά την βοήθεια των Ευρωπαίων εταίρων της - με κάποιο κόστος βέβαια - στην περίπτωση που τα προβλήματα με το δημόσιο χρέος καταστούν ανεξέλεγκτα.
«Είμαι βέβαιη ότι με την κατάλληλη πίεση από τους εταίρους και την στήριξη των μελών της ευρωζώνης, η Ελλάδα θα επιστρέψει εκεί που θα έπρεπε να βρίσκεται», είπε η Γαλλίδα υπουργός Οικονομικών Christine Lagarde την προηγούμενη εβδομάδα. Η Ιρλανδία και η Λετονία πέτυχαν ανάλογες δραστικές μειώσεις των ελλειμμάτων τους, περικόπτοντας τους μισθούς και τα επιδόματα των δημοσίων υπαλλήλων, αλλά καμία από τις δυο χώρες δεν έχει να αντιμετωπίσει τα ισχυρά συνδικάτα και τις έντονες κοινωνικές αντιδράσεις που παρατηρούνται στην Ελλάδα.
Πηγή κοντά στον Παπανδρέου, που θέλησε να διατηρηθεί η ανωνυμία της, είπε ότι αν η Ελλάδα εφάρμοζε αμέσως τέτοια δρακόντεια μέτρα, θα αντιμετώπιζε κοινωνικές αναταραχές ανάλογες με αυτές που σημειώθηκαν σε χώρες που εφάρμοσαν προγράμματα δημοσιονομικής προσαρμογής στο πλαίσιο της οικονομικής βοήθειας του ΔΝΤ. «Θα πρέπει να προβούμε σταδιακά στις αλλαγές», είπε η πηγή. «Η πίεση από την ΕΕ βοηθάει στο να υπάρχει ένα άλλοθι για την επόμενη σειρά μέτρων, επειδή όλοι στην Ελλάδα αναγνωρίζουν ότι η ΕΕ είναι η σανίδα σωτηρίας μας». Η πηγή είπε ότι ο Παπανδρέου θα αντιμετωπίσει εσωκομματική αντιπολίτευση, η οποία δεν συμφωνεί με τα μέτρα λιτότητας, αλλά ότι χρειάζεται χρόνο, προκειμένου να πειστούν τα συνδικάτα για μια δίκαιη κατανομή των βαρών.
Οι δυο βασικές κυρώσεις που θα μπορούσαν να επιβληθούν στην Ελλάδα θα ήταν άκρως αντιπαραγωγικές, αν εφαρμόζονταν. Η ΕΕ θα μπορούσε να υποχρεώσει την Ελλάδα να καταθέσει ένα τεράστιο ποσό για λογαριασμό της Κομισιόν, το οποίο η χώρα θα έχανε στην περίπτωση που δεν θα κατάφερνε να μειώσει το υπερβολικό έλλειμμα. Κάτι τέτοιο όμως θα υπονόμευε την εμπιστοσύνη των αγορών και θα επιδείνωνε τα οικονομικά
προβλήματα της Ελλάδας.
Αντίστοιχα, νέες υποβαθμίσεις της χώρας από οίκους αξιολόγησης θα οδηγούσαν σε μη αποδοχή των ελληνικών κρατικών ομολόγων από την ΕΚΤ ως ενέχυρο για την άντληση κεφαλαίων από το 2011 και μετά. Κάτι τέτοιο θα αύξανε το κόστος δανεισμού και θα έπληττε τις τράπεζες, αλλά και άλλους επενδυτές που κατέχουν ελληνικά ομόλογα, πυροδοτώντας αλυσιδωτές αντιδράσεις. Κανένα από τα προαναφερθέντα μέτρα δεν έχει νόημα από οικονομικής πλευράς. Αλλά η αποτυχία της ευρωζώνης να επιβάλει τους ισχύοντες δημοσιονομικούς κανόνες στην Ελλάδα θα αποτελούσε πλήγμα για την αξιοπιστία της νομισματικής ένωσης.
Paul Taylor , Αρθρογράφος του Reuters
