Από τον Ίαν Κάμπελ
Μπορεί οι αγορές να άργησαν να συνειδητοποιήσουν πόσο αδύναμη είναι στην πραγματικότητα η ελληνική οικονομία, αλλά βιάστηκαν να ανησυχήσουν για επικείμενη πτώχευσή της. Προς το παρόν, το ενδεχόμενο της πτώχευσης –ή αναδιάρθρωσης, για να το πούμε πιο ευγενικά– δεν είναι πιθανό, παρά την υποβάθμιση του ελληνικού χρέους σε «junk» από τη S&P. Η Ευρωπαϊκή Ένωση και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο θα βρίσκονται πιθανότατα στο τιμόνι της Ελλάδας για το υπόλοιπο του 2010. Από εκεί και πέρα, όμως, η αναδιάρθρωση του χρέους –και οι ζημιές των πιστωτών– ίσως είναι δύσκολο να αποφευχθούν.
Η μεταστροφή της αγοράς από τον εφησυχασμό στον αποκλεισμό –στην ουσία, η Ελλάδα δεν μπορεί πλέον να δανειστεί– ήταν γρήγορη, την ώρα που η ΕΕ κινείται αργά. Η διστακτικότητα και η σκληρή στάση των Γερμανών πολιτικών τρομοκράτησαν τους επενδυτές, αλλά οι κωλυσιεργίες λογικά θα σταματήσουν προτού έρθει η Ελλάδα αντιμέτωπη με τη μαζική αποπληρωμή ομολόγων ύψους 9 δισ. ευρώ στις 19 Μαΐου.
Οι πολιτικοί γνωρίζουν ότι η αδυναμία της ΕΕ να βοηθήσει την Ελλάδα θα μπορούσε να πυροδοτήσει εκρηκτική εξάπλωση της κρίσης στην ευρωζώνη. Η Πορτογαλία, η Ιρλανδία, η Ισπανία και πιθανότατα η Ιταλία θα δουν τις αποδόσεις των ομολόγων τους να ανεβαίνουν. Σύντομα θα έχουν και οι ίδιες οικονομικά μπλεξίματα. Μια επικείμενη αναδιάρθρωση του χρέους μπορεί, επίσης, να προκαλέσει σοβαρή εξάπλωση της κρίσης, καθώς οι πιστωτές θα έσπευδαν να ρευστοποιήσουν τις καταθέσεις τους προκειμένου να αποφύγουν περαιτέρω ζημιές.
Δικαιολογημένα, πάντως, η αγορά αμφισβητεί την ικανότητα της Ελλάδας να ανακτήσει την αξιοπιστία της. Το δημοσιονομικό έλλειμμα και το χρέος της χώρας, πάντως, δεν καθιστούν τη χώρα χρεοκοπημένη. Το ΔΝΤ θα σπρώξει τη χώρα προς μια βαθμιαία, σχεδόν πρωτοφανή, δημοσιονομική βελτίωση κατά περισσότερες από δέκα ποσοστιαίες μονάδες επί του ΑΕΠ.
Υπάρχει ένας λόγος να αισιοδοξούμε: η κακή δημοσιονομική διαχείριση των Ελλήνων. Εάν η κυβέρνηση καταφέρει να βάλει σε τάξη τη χαώδη οικονομία της καταπολεμώντας τη φοροδιαφυγή, ίσως έχει κάποιες ελπίδες. Το πρόβλημα δεν είναι τόσο τα ελληνικά συνδικάτα που ήδη κάνουν απεργίες αλλά οι εύποροι και οι ισχυροί που έχουν συνηθίσει να ζουν στο ελληνικό κράτος χωρίς να συνεισφέρουν σε αυτό.
Η ύφεση αναμένεται να επιδεινωθεί φέτος, οδηγώντας το χρέος της χώρας ακόμη και στο 140% επί του ΑΕΠ. Αλλά το ΔΝΤ ευελπιστεί ότι οι μεταρρυθμίσεις λιτότητας θα αρχίσουν να αποδίδουν σε επίπεδο ανταγωνιστικότητας και ανάπτυξης. Τυχόν βελτίωση της δημοσιονομικής θέσης της Ελλάδας θα μπορούσε, επίσης, να σηματοδοτήσει την πτώση των επιτοκίων. Έως τα μέσα του 2011, η Ελλάδα ενδέχεται να ζητήσει νέα βοήθεια από τους ξένους. Σε αυτή την περίπτωση, η ΕΕ και το ΔΝΤ θα εξετάσουν τις προοπτικές των δημοσιονομικών μεγεθών, της ανάπτυξης και του χρέους.
Εάν η δανειακή επιβάρυνση της χώρας χρειαστεί να περιοριστεί, η πιο ανώδυνη λύση θα ήταν μια «οικειοθελής» αναδιάρθρωση χρέους, κατά την οποία οι τίτλοι των πιστωτών που λήγουν ανταλλάσσονται με άλλους, μεγαλύτερης διάρκειας και υψηλότερου τοκομεριδίου. Μια τέτοια κίνηση δεν θα πυροδοτούσε αντιδράσεις στην αγορά των credit default swaps.
Το πιο πιθανό, βέβαια, είναι να ασκηθούν έντονες πιέσεις στους πιστωτές για ανάληψη μέρους της ζημιάς. Ενδέχεται να υπάρξουν διαγραφές χρέους. Έως τότε, όμως, η ΕΕ ελπίζει ότι ο κίνδυνος εξάπλωσης της κρίσης στην ευρωζώνη θα έχει περιοριστεί, καθώς οι υπόλοιπες αδύναμες οικονομίες θα έχουν προβεί σε αποφασιστικές ενέργειες για τη βελτίωση της δημοσιονομικής τους θέσης.
Η πρόκληση που αντιμετωπίζει τόσο η Ελλάδα όσο και οι υπόλοιπες αδύναμες οικονομίες της ευρωζώνης είναι μεγάλη. Οι αγορές έπεσαν έξω, γιατί δεν κατάφεραν να δουν ότι οι εν λόγω οικονομίες βρίσκονταν σε μη βιώσιμη τροχιά. Ξανάπεσαν έξω, όμως, όταν πίστευψαν ότι ο γαλλογερμανικός πυρήνας της ΕΕ θα εγκαταλείψει εύκολα την Ελλάδα και το ευρωπαϊκό εγχείρημα.
