Την 1η Μαϊου 1920, ο Κεμάλ Ατατούρκ δήλωσε στο τουρκικό κοινοβούλιο ότι «βορείως του Κιρκούκ υπάρχουν Κούρδοι όπως και Τούρκοι, και δεν κάναμε ποτέ διακρίσεις εναντίον τους». Παρά ταύτα, στο μεγαλύτερο μέρος της τελευταίας 80ετίας τα 14 εκατομμύρια Κούρδοι της Τουρκίας που τολμούσαν να διεκδικήσουν δημοσίως την ταυτότητά τους γίνονταν αντικείμενο καταστολής, εκτοπίσεων, βασανισμού, φυλάκισης ή δολοφονίας.
Οι Κούρδοι απάντησαν σε αυτές τις διώξεις με διαδοχικές εξεγέρσεις. Καμιά δεν ήταν τόσο βίαιη ή τόσο μακρά όσο εκείνη που εγκαινίασε το 1984 το εκτός νόμου ΡΚΚ. Πάνω από 40.000 άνθρωποι, πολλοί από τους οποίους ήταν μαχητές της οργάνωσης, έχουν σκοτωθεί σε έναν πόλεμο που έχει κοστίσει στο τουρκικό κράτος δισεκατομμύρια δολάρια, έχει κηλιδώσει την εικόνα του και έχει πλήξει τις προσπάθειες της Τουρκίας να γίνει μια σύγχρονη δημοκρατία.
Πολλές κυβερνήσεις έχουν προσπαθήσει να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα, αλλά τις σταματούσαν πάντα οι στρατηγοί. Τώρα, μια σειρά από λόγους γεννά ελπίδες για μια μόνιμη λύση του Κουρδικού. Ο τούρκος πρωθυπουργός Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν έχει συνδέσει το πολιτικό του μέλλον μ' αυτήν.
Στις αρχές του μήνα, σε μια ιστορική ομιλία του στο κοινοβούλιο, ο Ερντογάν μίλησε για τον πόνο που βασανίζει τις μάνες τόσο των Τούρκων όσο και των Κούρδων που έχουν χαθεί σε αυτή τη σύγκρουση. Ο υπουργός Εσωτερικών Μπεσίρ Αταλάι προσπαθεί να επεξεργαστεί ένα σχέδιο που θα τύχει της γενικής αποδοχής. Και ο ίδιος ο Ερντογάν, που για καιρό περιφρονούσε το μεγαλύτερο κουρδικό κόμμα (τη Δημοκρατική Κοινωνία, DTP), χαρακτηρίζοντάς το πολιτικό σκέλος του ΡΚΚ, συναντήθηκε στις αρχές Αυγούστου με τον ηγέτη του, τον Αχμετ Τουρκ.
Το κυβερνητικό σχέδιο λέγεται ότι θα αίρει ορισμένες απαγορεύσεις των μεταδόσεων στην κουρδική γλώσσα, θα επιτρέπει στα τουρκοποιημένα χωριά να ανακτούν τα κουρδικά τους ονόματα, θα συγκροτεί τμήματα κουρδικής γλώσσας και λογοτεχνίας στα πανεπιστήμια και θα καταργεί τους νόμους με βάση τους οποίους χιλιάδες νεαροί Κούρδοι φυλακίζονται, επειδή γράφουν συνθήματα υπέρ του ΡΚΚ ή πετούν πέτρες στην αστυνομία. «Αυτή τη φορά, η κυβέρνηση έχει ειλικρινείς προθέσεις», λέει ο Χένρι Μπάρκεϊ, ένας αμερικανός καθηγητής που έχει μελετήσει το Κουρδικό.
Ελπίδες ότι θα βρει επιτέλους τον γιο της, νεκρό ή ζωντανό, εκφράζει και η Μουφιντέ Αγκαγιά, που μένει στην πόλη Μπατμάν, και ο γιος της είναι ένας από τους χιλιάδες Κούρδους που αγνοούνται από τα μέσα της δεκαετίας του '90. Ανακριτές έχουν διατάξει την εκσκαφή τάφων όπου έχουν τοποθετηθεί τα θύματα κάποιων «μυστηριωδών φόνων» από μέλη των δυνάμεων ασφαλείας. Στο Ντιγιάρμπακιρ, όπου κάποτε οι κρατούμενοι υποχρεώνονταν να φάνε τα περιττώματά τους, έχουν αναρτηθεί πανώ που γράφουν στα κουρδικά «Μη ρυπαίνετε». Κάποτε, οι τοπικοί αξιωματούχοι θα φυλακίζονταν για έναν τέτοιο λόγο.
Το πιο επίμαχο σημείο του «κουρδικού ανοίγματος» του Ερντογάν είναι πώς θα πείσει το ΡΚΚ να σταματήσει τον πόλεμο χωρίς να εισέλθει σε διαπραγματεύσεις με τον φυλακισμένο ηγέτη του, τον Αμπντουλάχ Οτσαλάν. Τα κυριότερα κόμματα της αντιπολίτευσης κατηγορούν ήδη τον Ερντογάν για προδοσία.
Η πιο προφανής διέξοδος, γράφει ο «Εconomist», είναι να χρησιμοποιήσει η κυβέρνηση το DTP όπως είχε χρησιμοποιήσει η Βρετανία το Σιν Φέιν για να αποφύγει τον IRA. Το πρόβλημα είναι ότι ο Οτσαλάν δεν θέλει να παρακαμφθεί. Τελευταία δηλώνει ότι θα δώσει στη δημοσιότητα τον δικό του «οδικό χάρτη» για την ειρήνη. Αν και οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι το 45% των Τούρκων υποστηρίζουν το κουρδικό άνοιγμα του Ερντογάν, μια λύση θα ήταν δύσκολα αποδεκτή αν περιλάμβανε διαπραγμάτευση με το ΡKK.
Αυτή τη φορά, τουλάχιστον, ο στρατός μοιάζει να είναι με το μέρος της κυβέρνησης. Ο αρχηγός του Γενικού Επιτελείου Ιλκέρ Μπασμπούγ παραπονιέται βέβαια ότι υπονομεύεται το «ενιαίο κράτος». Μια σειρά από διαρροές όμως για απόπειρες πραξικοπημάτων και επιχειρήσεις εναντίον του ΡΚΚ έχει πλήξει την εικόνα των στρατηγών. Πολλοί από εκείνους που θα ήθελαν να σαμποτάρουν μια συμφωνία έχουν παραπεμφθεί στη δικαιοσύνη στο πλαίσιο της υπόθεσης Εργκένεκον. Ο ίδιος ο Μπασμπούγ, άλλωστε, έχει παραδεχθεί ότι τα στρατιωτικά μέσα από μόνα τους δεν μπορούν να λύσουν το Κουρδικό.
Υπέρ της ειρήνης θα μπορούσε να λειτουργήσει και η αποχώρηση των αμερικανικών στρατευμάτων από το Ιράκ. Καθώς αποχωρούν οι αμερικανοί προστάτες τους, οι Κούρδοι του Ιράκ στρέφονται στην Τουρκία για προστασία. Και σε αντάλλαγμα είναι διατεθειμένοι να περιορίσουν τις κινήσεις των 3.000 με 5.000 μαχητών του ΡΚΚ που εδρεύουν στην περιοχή τους και να βοηθήσουν στον επαναπατρισμό τους στο πλαίσιο κάποιας αμνηστίας.
Πηγή: The Economist, ΑΠΕ-ΜΠΕ
