Ο ΠΟΛΥΓΡΑΦΟΤΑΤΟΣ Γάλλος συγγραφέας και καθηγητής, ο οποίος διδάσκει τα δύο τελευταία χρόνια στις ΗΠΑ, αναλύει τα δεδομένα της τελευταίας χρηματοοικονομικής κρίσης και επισημαίνει τα επικίνδυνα σημεία της.
Γνωστός παγκοσμίως από τα πολύκροτα βιβλία του της δεκαετίας του '80, «Η συντηρητική επανάσταση στις ΗΠΑ» και «Η φιλελεύθερη λύση», ο Γκι Σορμάν, 63 ετών, έχει συγγράψει συνολικά 21 βιβλία, με τελευταίο το «Η οικονομία δεν ψεύδεται».
Καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας στο Γαλλικό Ινστιτούτο Πολιτικών Μελετών, αρθρογράφος στις εφημερίδες Φιγκαρό και Γουόλ Στριτ Τζέρναλ, σήμερα επισκέπτης καθηγητής στο Αμερικανικό Ινστιτούτο της Επιχείρησης, ο Γκι Σορμάν γοητεύει με το σπινθηροβόλο πνεύμα του, τις βαθιές εμπειρίες του και τα αμέτρητα ανά τον κόσμο ταξίδια του με σκοπό να γνωρίσει από κοντά και σε βάθος ανθρώπους, γεγονότα, εξελίξεις, αλλά και οικονομικές, κοινωνικές και πολιτιστικές συνθήκες. Γι' αυτό, τα δύο βιβλία του για την Ινδία και την Κίνα θεωρούνται ιδιαιτέρως σημαντικά και έχουν μεταφρασθεί σε έξι γλώσσες.
Με το Γάλλο διανοούμενο συναντηθήκαμε προσφάτως στην Ρώμη, με την ευκαιρία συνεδρίου το οποίο διοργάνωσε το ιταλικό τμήμα της Ένωσης Ευρωπαίων Δημοσιογράφων με θέμα το μέλλον της δημοσιογραφίας και των ιδεών στον μεταβαλλόμενο κόσμο μας.
Έναν κόσμο που, για μία ακόμη φορά, βρίσκεται στη δίνη μας -περίεργης, κατά την γνώμη μας- οικονομικής κρίσης, η οποία ως εκ τούτου επιδέχεται και ποικίλες ερμηνείες. Η ερμηνεία του Γκι Σορμάν σίγουρα παρουσιάζει τεράστιο ερμηνευτικό ενδιαφέρον.
Ως συνήθως, αρκετοί είναι αυτοί που, με αφορμή την κρίση των υψηλού κινδύνου ενυπόθηκων δανείων στις ΗΠΑ, ομιλούν για χρηματοοικονομική πανδημία και για «μόλυνση» της παγκόσμιας οικονομίας από τις αρνητικές εξελίξεις στην πρώτη οικονομία του κόσμου. Ποιες είναι οι δικές σας εκτιμήσεις για τα όσα συμβαίνουν και τα οποία, βεβαίως, κάθε άλλο παρά αισιοδοξία εμπνέουν;
«Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι η παρούσα κρίση έχει αφετηρία τις ΗΠΑ. Χάρη στο δυναμισμό της και στο δολάριο, η αμερικανική οικονομία πάντα είχε φανταστικά πλεονεκτήματα. Αποτελούσε έτσι μαγνήτη για τους αποταμιευτές και τους επενδυτές, οι οποίοι τοποθετούσαν τα κεφάλαιά τους στις αμερικανικές τράπεζες και στη Γουόλ Στριτ.
Έτσι, χωρίς να το καταλάβουν, μπροστά στον πακτωλό που είχαν μπροστά τους, οι αμερικανικές τράπεζες υπερχρεώθηκαν χωρίς όρια. Συνεπώς, στην παρούσα φάση, το αμερικανικό χρηματοοικονομικό σύστημα είναι παγιδευμένο από την ίδια την κυριαρχία του.
Μπροστά στην απίστευτη ρευστότητα που είχε στη διάθεσή του, παραμέλησε τους ελέγχους: τόσον ελέγχους εσωτερικούς, που θα έπρεπε να είναι προσαρμοσμένοι στις νέες μορφές τοποθετήσεων, όσο και εξωτερικούς, από τη στιγμή που η αγορά είναι πλέον παγκόσμια.
Όμως, οι τράπεζες ανέλαβαν απίθανα ρίσκα και δημιούργησαν κερδοσκοπικές φούσκες, οι οποίες -όπως συνέβη στην ιστορία με τις ολλανδικές τουλίπες και το Διαδίκτυο- επόμενον ήταν να σκάσουν. Σαφώς λοιπόν βρισκόμαστε μέσα σε κρίση, η οποία δίνει τροφή σε όλους τους κινδυνολόγους. Δεν πιστεύω, όμως, στις περί κραχ προφητείες και σε ορισμένες περιπτώσεις τις θεωρώ εκ του πονηρού».
Ωστόσο, μήπως αυτή η κρίση οδηγεί στο τέλος του αποκαλούμενου ξέφρενου χρηματιστηριακού καπιταλισμού;
«Αυτός ο καπιταλισμός, τον οποίον αρκετοί διαφοροποιούν από τον αντίστοιχο βιομηχανικό, υπήρξε φοβερά καινοτόμος και χρηματοδότησε αφειδώς την ανάπτυξη. Χωρίς την ύπαρξη των απίστευτων παγκόσμιων ροών κεφαλαίων, η ανάπτυξη στην Ευρώπη, στις ΗΠΑ, στην Κίνα, στην Ινδία και στη Βραζιλία θα ήταν πολύ χαμηλότερη.
Σημειώστε ότι, σε μία οικονομία, όσο υψηλή είναι η καινοτομία, τόσο μεγαλύτεροι είναι και οι κίνδυνοι. Όμως, η κατανομή των κινδύνων σε όλο και μεγαλύτερους πληθυσμούς επέτρεψε την απογείωση πολλών χωρών.
Θα ήθελα να υπογραμμίσω ότι την τελευταία πενταετία πάνω από εκατό χώρες στον πλανήτη μας είχαν ανάπτυξη κατά μέσον όρο πάνω από 5%, ποσοστό πρωτόγνωρο για την παγκόσμια οικονομία. Σήμερα, το όφελος αυτό πληρώνεται για την πραγματική οικονομία με μία κρίση ανάλογη με τους κινδύνους που πάρθηκαν. Ωστόσο, η κατάσταση είναι αναστρέψιμη».
Κάτω από ποιες συνθήκες και ενέργειες θα μπορούσε να ανατραπεί η κατάσταση; Μήπως με επιστροφή σε παρεμβατικές πολιτικές; Και εννοώ ένα είδος κεϋνσιανισμού, προσαρμοσμένου στον χρηματοπιστωτικό καπιταλισμό
«Μου θέτετε κατά κύριο λόγο ένα ερώτημα οικονομικής φιλοσοφίας, που όμως δεν είναι διόλου απλό. Κατ' αρχήν, η παρούσα κρίση δεν πρέπει να μας κάνει να ξεχνάμε τις υπηρεσίες που προσέφερε ο χρηματοπιστωτικός καπιταλισμός. Το χρήμα που δημιούργησε δεν πήγε μόνον στις τσέπες του traders, μπήκε βαθιά και στην πραγματική, εμπράγματη αν θέλετε, οικονομία, η οποία επωφελήθηκε τα μέγιστα από αυτές τις εισροές.
Από τη στιγμή, λοιπόν, που τα τριάντα τελευταία χρόνια κανείς δεν πιστεύει στην αυτορρύθμιση του οικονομικού τοπίου -ιδιαιτέρως δε σε αυτήν του χρηματοοικονομικού συστήματος, δεδομένου ότι πάντα υπάρχει κάποιος τρίτος διαιτητής- αντιμετωπίζουμε δύο προβλήματα: αυτό της εσωτερικής ποινής και αυτό της εξωτερικής ποινής.
Η περίπτωση της Σοσιετέ Ζενεράλ στην Γαλλία μάς αποδεικνύει την έλλειψη της πρώτης. Όσον αφορά στην εξωτερική ποινή, θέτει το πρόβλημα ρυθμίσεων προσαρμοσμένων σε όλο και πιο ''σοφιστικέ'' χρηματοοικονομικά εργαλεία.
Στο επίπεδο αυτό, πολλά μπορούν να γίνουν. Αρκεί να μη ληφθούν μέτρα και αποφάσεις υπό συνθήκες πανικού. Η εμπειρία μπορεί να μας επιτρέψει να αποφύγουμε τα λάθη του 1930. Ήδη, θεωρώ θετικό το γεγονός ότι κάποιες τράπεζες που πτώχευσαν εξαγοράστηκαν. Υπάρχει επίσης η μαζική παρέμβαση της αμερικανικής κυβέρνησης, σε συνδυασμό με την επανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών και την αμοιβαιτοποίηση των ζημιών.
Παρόμοιες παρεμβάσεις συνέβησαν στο παρελθόν και στη βιομηχανική οικονομία, με την σωτηρία της Κράισλερ και άλλων μεγάλων επιχειρήσεων.
Από την άλλη πλευρά, τι θα γίνει με τα απίστευτα συσσωρευμένα κεφάλαια που υπάρχουν στην Κίνα, στην Ινδία, στη Ρωσία και αλλού; Κεφάλαια που προέρχονται από τις αυξήσεις των τιμών του πετρελαίου και άλλων πρώτων υλών».
Αμερικανοί, Γάλλοι, Γερμανοί θα δεχθούν να εξαγοράσουν Κινέζοι ή Ρώσοι τράπεζες και άλλες εθνικές επιχειρήσεις με τα κεφάλαια αυτά; Ο οικονομικός εθνικισμός δεν αποτελεί και αυτός απειλή για το διεθνές οικονομικό σύστημα;
«Προσωπικά, αυτές οι παλαιομοδίτικες αντιλήψεις και θεωρήσεις με αφήνουν παγερά αδιάφορο. Αντί να μας ανησυχεί αν οι ¶ραβες ή οι Κινέζοι θα αγοράσουν τράπεζές μας και βιομηχανικές μας επιχειρήσεις, θα χαιρέτιζα με μεγάλη ικανοποίηση την έλευση νέων οικονομικών παικτών, οι οποίοι θα υπάκουαν στην παγκόσμια οικονομική λογική.
Από το σημείο αυτό και μετά, η παγκόσμια οικονομία θα έμπαινε σε φάση σταθεροποίησης, που θα τόνωνε για πολλές δεκαετίες την παγκόσμια οικονομική ανάπτυξη, προς όφελος όλων μας. Το πρόβλημα είναι ότι επείγει σήμερα το ξεπέρασμα της κρίσης φερεγγυότητας που χαρακτηρίζει την παγκόσμια οικονομία και κυρίως το σύστημα που την τροφοδοτεί με ρευστότητα».
Οικονομική επιστήμη
Με αφορμή το τελευταίο βιβλίο σας με τίτλο «Η οικονομία δεν ψεύδεται», θα ήθελα να σας ρωτήσω αν τελικώς υπάρχει οικονομική επιστήμη. Με άλλα λόγια, η οικονομία είναι πραγματική επιστήμη;
«Μονολεκτικά θα μπορούσα να σας απαντήσω ναι. Επειδή η οικονομία δεν ψεύδεται -και αυτό αποτελεί βεβαιότητα- δεν μπορεί παρά να είναι επιστήμη. Δεν είναι, δηλαδή, μία γνώμη.
Πρόκειται για ορθολογική ανάλυση. Όμως, αυτή η ολοκληρωμένη ορθολογικότητα, όπως την αποκαλώ, δεν πρέπει να μας κάνει να παραβλέπουμε ότι και ο ορθός λόγος έχει επίσης τα όριά του. Τέλος, είμαι της γνώμης ότι η παγκοσμιοποιημένη οικονομία πρέπει να μας οδηγήσει στο να ξεφύγουμε από μυθοπλασίες. Στο δρόμο για περισσότερη πρόοδο, πρέπει να παραμερίσουμε τους εχθρούς της».
ΑΘΑΝ. Χ. ΠΑΠΑΝΔΡΟΠΟΥΛΟΣ
