Του Τάσου Κ. Κοντογιαννίδη
[email protected]
Στις 8 Οκτωβρίου 1987, έφυγε από τη ζωή και σαν σήμερα κηδεύτηκε στο Α΄ Κοιμητήριο Αθηνών, ο ακαδημαϊκός και πρόεδρος της Δημοκρατίας Κωνσταντίνος Τσάτσος, που μαζί με τους Παν. Κανελλόπουλο και Ιω. Θεοδωρακόπουλο, αποτελούν σπουδαία τριάδα Ελλήνων φιλοσόφων του 20ού αιώνα. Γεννημένος στην Αθήνα την 1-7-1899, στην οδό Βησσαρίωνος 8 (στο 6 έμενε ο γείτονας του, το φόβητρο των κουτσαβάκηδων Δημ. Μπαϊρακτάρης ), φοίτησε στο Γυμνάσιο Εξαρχείων, γράφτηκε στα 15 του στη Νομική Σχολή, σπούδασε σε Γαλλία και Γερμανία και μετά υπηρέτησε στρατιώτης στην Μικρασιατική εκστρατεία.
Στρατιώτης στη Μικρασιατική εκστρατεία.
Ο Κων. Τσάτσος, νυμφευμένος με την Ιωάννα, αδελφή του νομπελίστα ποιητή Γιώργου Σεφέρη, υπήρξε ο πρώτος αντιστασιακός. Κατά τη διάρκεια της Γερμανικής κατοχής, όταν όλα «τάσκειαζε η φοβέρα και τα πλάκωνε η σκλαβιά» ύψωσε το πολιτικό του ανάστημα και κάλεσε ως καθηγητής τους φοιτητές του να πράξουν το εθνικό τους καθήκον τιμώντας την πρώτη επέτειο του ΟΧΙ του ‘40 αψηφώντας απαγορεύσεις, απειλές, φυλακίσεις και λοιπές συνέπειες. Ο πρύτανης του Πανεπιστημίου του διαβιβάζει εντολή να κάνει μάθημα ανήμερα της επετείου. Εκείνος αρνείται και τοιχοκολλεί ανακοίνωση : «κωλύομαι να διδάξω». Συνάδελφοι του προσπαθούν να τον μεταπείσουν για το… καλό του Πανεπιστημίου κι εκείνος τους αποπέμπει με οργή… Μπαίνει στην αίθουσα και 500 φοιτητές, όρθιοι τον χειροκροτούν, ψάλλουν τον Εθνικό Ύμνο με στεντόρεια φωνή και με συγκίνηση στο τέλος σηκώνει το χέρι και φωνάζει: «Ζήτω η Ελλάς!».
Ύστερα μίλησε με συγκίνηση, για τον πολιτισμό των Ελλήνων για τους χιλιόχρονους αγώνες της φυλής, για τη χώρα που κατακτιόνταν και φαινόταν ότι θα σβήσει για πάντα το γένος. Και όμως, μέσα από την τέφρα αναζούσε ξανά ο φοίνικας της ψυχής μας, με τις ίδιες αρετές, τις ίδιες δυνάμεις και κακίες και άρχιζε ξανά η εθνική ζωή προς καινούργια πεπρωμένα. Ό,τι συνέβαινε στους αιώνες, γιατί ν’ αμφιβάλλουμε πως θα συμβεί ξανά και τώρα;
Μετά την ομιλία και το ζωηρό χειροκρότημα, πήγε στο σπίτι του και στις 6 το απόγευμα χτύπησε το κουδούνι ένας αστυνομικός: «Ντυθείτε να φύγουμε, θαρθούν να σας συλλάβουν…». Φίλησε τα παιδιά και την Ιωάννα που τα είχαν χαμένα κι έφυγε…. Την επομένη ο υπουργός Παιδείας Λούβαρης τον απέλυσε «διότι δεν συνεμορφώθη προς ρητήν διαταγήν της κυβερνήσεως… με στέρησιν του συνταξιοδοτικού δικαιώματος…»
Ο Κων. Τσάτσος στο προεδρικό γραφείο.
Δύο χρόνια μετά, οργάνωσε την κηδεία του φίλου του Κωστή Παλαμά, αλλά ο γιός του ποιητή Λέανδρος είχε αντίθετη άποψη προκαλώντας την οργή του. Σε παλιά διήγηση του είπε: «Ο Λέανδρος, ένας ασυνεννόητος εγωιστής, αντιπαθής και ιδιότροπος, ήρθε να δει τον πατέρα του, δώδεκα ώρες αφού έκλεισε τα μάτια! Με αυτόν μαλλιοτραβιόμουν. Δεν ήθελε ν’ αφήσει το Σικελιανό να αποχαιρετήσει το νεκρό. Ήθελε να αποφύγει κάθε εθνική εκδήλωση γιατί «δεν θα του δίνανε ύστερα οι Ιταλοί διαβατήριο!». Και όταν τον άκουσε να λέει «Σεβαστείτε το πένθος μας! Τι θέλετε επιτέλους απ’ το νεκρό μας; Θα τον ενταφιάσει η οικογένεια του σεμνά…» πήρε την απάντηση: «Φαίνεται δεν ξέρεις ποιόν είχες πατέρα! Οικογένειά του είναι όλη η Ελλάδα!» Η κηδεία του Παλαμά, με την παλλαϊκή συμμετοχή, εξελίχθηκε σε μια τεράστια αντιστασιακή εκδήλωση!
Ο Κωστάκης, όπως τον φώναζαν οι φίλοι του, άνθρωπος πονόψυχος και βαθειά δημοκρατικός, αντιστάθηκε στη δικτατορία, μετείχε στην Οργάνωση για την αποκατάσταση της Δημοκρατίας των πολιτικών με πρόεδρο τον παλιό πρόεδρο της Βουλής Δημ Παπασπύρου. Τον γνώρισα τον Ιούνιο του 1973, με τις πολλές επισκέψεις στην οικία του στην Πλάκα όταν μετέφερα κρυφά τα σημειώματα της Οργάνωσης. Μια μέρα όταν του παρέδωσα το σημείωμα που μου ΄δωσε για να του το παραδώσω ο Παπασπύρου, μου λέει: «Τασούλη, όταν η ελευθερία είναι εκτός νόμου μόνο οι παράνομοι είναι ελεύθεροι. Εμείς!» Κάποτε μου έδωσε ένα φάκελο με χρήματα να τα πάω στον πεινώντα και κλινήρη λόγω ασθενείας λογοτέχνη Στρατή Δούκα, σε ημιυπόγειο της οδού Ορμηνίου κοντά στο Χίλτον. Χωρίς να αποκαλύψω τον αποστολέα, του είπα: «Τα στέλνουν φίλοι σου λογοτέχνες που σ’ αγαπούν και πρέπει να τα δεχτείς…»
Η κηδεία του Κων. Τσάτσου έγινε λιτή στο Α΄ Κοιμητήριο Αθηνών σαν σήμερα 10 Οκτωβρίου 1987, με τον Κων. Καραμανλή να κλαίει μαζί με την Ιωάννα την απώλεια του φίλου του. Στην αυλή της εκκλησιάς κοντά στο σπίτι του, στήθηκε προτομή του (παραδίπλα της Ιωάννας) με την επιγραφή: «Η αγάπη της πατρίδας η γνήσια, είναι μια σεμνή αυτονόητη και βαριά διακονία».
