The N Society

Τoυ Παναγιώτη Κ. Γκανιάτσου

Στην Ελλάδα του 2022, έχει καταστεί κατάδηλο, με τον πλέον φρικαλέο τρόπο, ότι τα θύματα της έμφυλης και ενδοοικογενειακής βίας δεν τυγχάνουν στην πράξη καμιάς ουσιαστικής προστασίας. Παρά το γεγονός ότι και η χώρα μας έχει κυρώσει τη λεγόμενη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης, οι ραγδαία αυξανόμενες περιπτώσεις γυναικοκτονιών και τα καθημερινά φαινόμενα ενδοοικογενειακής βίας καταδεικνύουν τη ζοφερή πραγματικότητα και τα κενά της Πολιτείας στην πρόληψη και την προστασία των θυμάτων.

Η έννοια της έμφυλης βίας έχει ήδη υιοθετηθεί σε ουκ ολίγα διεθνή νομικά κείμενα και προεχόντως στη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης, το πρώτο διεθνώς νομικά δεσμευτικό κείμενο του είδους του, καθόσον τα κράτη που την επικυρώνουν πρέπει να ακολουθούν ενδελεχή, δεσμευτικά κριτήρια για την πρόληψη της έμφυλης βίας, την προστασία των θυμάτων και την τιμωρία των αυτουργών.

Για τους σκοπούς της Σύμβασης, ως «βία κατά των γυναικών» νοείται η παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και μια μορφή διάκρισης κατά των γυναικών και εννοούνται όλες οι πράξεις βίας με βάση το φύλο που έχει ή μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα σωματική, σεξουαλική, ψυχολογική ή οικονομική βλάβη ή πόνο στις γυναίκες, περιλαμβανομένων των απειλών για τέτοιες πράξεις, του εξαναγκασμού ή της αυθαίρετης στέρησης της ελευθερίας, είτε στο δημόσιο είτε τον ιδιωτικό βίο.

Ως «ενδοοικογενειακή βία» νοούνται όλες οι πράξεις σωματικής, σεξουαλικής, ψυχολογικής ή οικονομικής βίας που συμβαίνουν εντός της οικογένειας ή της οικιακής μονάδας ή ανάμεσα σε πρώην ή νυν συζύγους ή συντρόφους, είτε ο αυτουργός διαμένει ή διέμενε στην ίδια κατοικία με το θύμα είτε όχι.

Τέλος, ως «βία με βάση το φύλο κατά των γυναικών» νοείται η βία που καταφέρεται εναντίον μιας γυναίκας επειδή είναι γυναίκα ή που επηρεάζει δυσανάλογα τις γυναίκες.

Ήδη, στις 26 Νοεμβρίου του 2012, εξ αφορμής της Διεθνούς Ημέρας για την Εξάλειψη της Βίας κατά των Γυναικών, υπεγράφη στη Βιέννη η λεγόμενη «Διακήρυξη της Βιέννης για τη Γυναικοκτονία». Στη Διακήρυξη αναγνωρίζεται η αύξηση των γυναικοκτονιών σε παγκόσμιο επίπεδο και στηλιτεύεται η ατιμωρησία των δολοφόνων που επιτείνει την αδυναμία των γυναικών, αναμοχλεύοντας το μήνυμα ότι η βία κατά των γυναικών είναι αποδεκτή και αναπόφευκτη. Η Διακήρυξη προτρέπει τα κράτη μέλη, στο πλαίσιο της υποχρεωτικότητας και της προσήκουσας επιμέλειας, να προστατεύουν τις γυναίκες, καλώντας τα να θεσπίσουν νομοθετικά μέτρα για τη δίωξη και τιμωρία των δραστών, καθώς και να λάβουν μέτρα για την πρόληψη των εγκλημάτων αυτών, αλλά και να παράσχουν νομική προστασία, διορθωτικά μέτρα και αποζημίωση στις επιζήσασες, σύμφωνα με τα προβλεπόμενα στις διεθνείς συνθήκες.

Λεκτέον δε, ότι ήδη από το 2012 και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας υιοθέτησε τον όρο γυναικοκτονία, ορίζοντάς την ως ακολούθως: «Γυναικοκτονία είναι η ανθρωποκτονία από πρόθεση γυναικών επειδή είναι γυναίκες με ευρύτερους ορισμούς να περιλαμβάνουν κάθε ανθρωποκτονία γυναίκας ή κοριτσιού. Στις περισσότερες περιπτώσεις τη γυναικοκτονία διαπράττει ο σύντροφος ή πρώην σύντροφος που συνήθως είχε και μακρόχρονη κακοποιητική συμπεριφορά, απειλούσε, κακοποιούσε ή και εκφόβιζε τη γυναίκα, η οποία πολύ συχνά βρίσκεται σε θέση φυσικής ή και οικονομικής αδυναμίας σε σχέση με αυτόν».

Σήμερα, περισσότερο από ποτέ, η νομική αναγνώριση του όρου «γυναικοκτονία», ήτοι, η αποτύπωση στον νόμο του φαινομένου, κατά το οποίο μία γυναίκα ή ένα κορίτσι δολοφονείται εκ προθέσεως ακριβώς επειδή είναι γυναίκα, και η αυστηριοποίηση της νομοθεσίας κατά των γυναικοκτονιών παρίσταται επιβεβλημένη. Η εισαγωγή στον Ποινικό μας Κώδικα αυστηρότερων ποινών σε περιπτώσεις γυναικοκτονιών, ένεκα της μείζονος ποινικής απαξίας που ενέχουν, θα μπορούσε να συντελεστεί με την πρόβλεψη επιβαρυντικής περίστασης απευθείας στο άρθρο 299 Π.Κ.

Αδήριτη ανάγκη παρίσταται επίσης για τη λήψη μέτρων που στοχεύουν στην ενδυνάμωση των γυναικών και των δικαιωμάτων τους, ιδίως με τη δημιουργία των απαραίτητων δομών, προκειμένου όλες όσες βιώνουν ή απειλούνται από βία συνδεδεμένη με το φύλο τους να είναι σε θέση να δώσουν ένα τέλος σε βίαιες σχέσεις και να προστατεύσουν την ίδια τους τη ζωή. Αναμφίβολα, κοινωνίες που κωφεύουν ενώπιον εγκλημάτων έμφυλης βίας, αποφεύγοντας ακόμη και να τα κατονομάσουν, εκ του αποτελέσματος, είτε ανέχονται τη βία κατά των γυναικών είτε τη θεωρούν σε κάποιο βαθμό αποδεκτή. Η θεσμοθέτηση του όρου «γυναικοκτονία» στον ποινικό κώδικα κάθε χώρας είναι μια πράξη βαρύνουσας σημασίας, διότι αποστέλλει προς πάσα κατεύθυνση ηχηρό μήνυμα μηδενικής ανοχής στη βία κατά των γυναικών.