Του Νικόλα Γιατρομανωλάκη
Υφυπουργού Πολιτισμού και Αθλητισμού, αρμόδιου για θέματα σύγχρονου πολιτισμού
Ίσως προκαλεί εντύπωση, αλλά ακόμα και το 2021, εν μέσω της πανδημίας, η πραγματική ακαθάριστη προστιθέμενη αξία του πολιτιστικού κλάδου στο ΑΕΠ της χώρας μας ανήλθε στο 3,1%. Συγκριτικά, του κατασκευαστικού κλάδου ανήλθε στο 2,1% και της γεωργίας και αλιείας στο 4,1%. Κι όμως, στην Ελλάδα δεν έχουμε συνηθίσει να μιλάμε για την οικονομική και αναπτυξιακή διάσταση του πολιτισμού. Δυστυχώς, ακόμα και η Έκθεση της Επιτροπής Πισσαρίδη για την ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας δεν κάνει καμία ουσιαστική μνεία στον πολιτισμό, εξαντλώντας τη σχετική ανάλυση στο πεδίο του πολιτιστικού τουρισμού.
Όμως, αυτή η προσέγγιση παραβλέπει τόσο την έμμεση αλλά πολύ ουσιαστική συμβολή του πολιτισμού στην κοινωνική συνοχή, στην ποιότητα ζωής και στην εκπαίδευση, όσο και την άμεση, οικονομική του συνεισφορά πέρα από το πολύ σημαντικό πεδίο του τουρισμού.
Σε περιφερειακό και τοπικό επίπεδο, ο πολιτιστικός και δημιουργικός τομέας μπορεί να δημιουργήσει πολιτιστικο-κεντρικά οικοσυστήματα, με εξωτερικότητες που αγγίζουν άλλους τομείς όπως η εκπαίδευση, ο πρωτογενής τομέας, η υγεία, η απασχόληση, το περιβάλλον, ο τουρισμός, ενώ παράλληλα μπορεί να συνεισφέρει ουσιαστικά και στην κοινωνική συνοχή και βελτίωση της ποιότητας ζωής των πολιτών, και όλα αυτά όντας ένας κλάδος που όχι μόνο δεν επιβαρύνει το περιβάλλον, αλλά τουναντίον συμβάλλει στην ήπια, βιώσιμη ανάπτυξη.
Επιπλέον, ο πολιτισμός μπορεί να συνεισφέρει ουσιαστικά στην ενθάρρυνση και ενίσχυση της καινοτομίας, σε όλους τους τομείς της οικονομικής δραστηριότητας. Με άλλα λόγια, δημιουργεί μια ευρύτερη υπεραξία, κάτι που όσο πιο σύντομα το αντιληφθούμε τόσο μεγαλύτερο θα είναι το όφελος.
Δίκτυα και πρωτοβουλίες, όπως η Ατζέντα 21 για τον πολιτισμό, παρέχουν απτές αποδείξεις για το ότι ο πολιτισμός μπορεί να αποτελέσει τον καταλύτη για βιώσιμη αστική και περιφερειακή ανάπτυξη. Η παρουσία και η ποιότητα των πολιτιστικών δραστηριοτήτων είναι ένα σημαντικό συστατικό ως προς την ελκυστικότητα μιας πόλης και μιας περιοχής, και ένας καλός δείκτης της τοπικής ποιότητας ζωής. Η πολιτιστική κληρονομιά (υλική ή άυλη) αλλά και η τρέχουσα πολιτιστική δραστηριότητα (π.χ. τα φεστιβάλ) συμβάλλουν σημαντικά στη διαμόρφωση μιας μοναδικής εικόνας, ταυτότητας και brand πόλεων και περιφερειών.
Το υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού, έχοντας αντιληφθεί αυτή τη δυναμική αλλά και τις υφιστάμενες προκλήσεις, έχει ήδη εκπονήσει μια ολοκληρωμένη στρατηγική και προχωρήσει σε μια σειρά από κινήσεις. Απώτερος στόχος είναι ο διπλασιασμός της συνεισφοράς του κλάδου στο ΑΕΠ της χώρας σε απόλυτους αριθμούς μέχρι το 2030, ο διπλασιασμός του τζίρου των πολιτιστικών εξαγωγών της Ελλάδας ως εκείνο το έτος και παράλληλα η θωράκιση και η παροχή εφοδίων στους επαγγελματίες του κλάδου, μέσα από εθνικές πολιτικές, τόσο ανά πολιτιστικό τομέα όσο και ανά περιοχή και περιφέρεια. Μεταξύ άλλων:
·Ξεκινήσαμε δομικές μεταρρυθμίσεις ως προς τα εργασιακά και ασφαλιστικά του πολιτιστικού τομέα σε συνεργασία με τα υπουργεία Οικονομικών και Εργασίας, ακριβώς με βάση την αντίληψη ότι μιλάμε για έναν κλάδο επαγγελματιών και ως Πολιτεία έτσι οφείλουμε να τους αντιμετωπίζουμε. Οι μεταρρυθμίσεις αυτές αποσκοπούν στη θωράκιση και ενδυνάμωση του κλάδου και των εργαζομένων, και αποτελούν προϋπόθεση για την οποιαδήποτε αναπτυξιακή προοπτική του. Ήδη προχωρήσαμε με σειρά διατάξεων για απαλλαγή από το τέλος επιτηδεύματος για καλλιτέχνες και χειροτέχνες και επιδότηση του κύκλου εργασιών τους εφόσον ανοίξουν ξανά τα βιβλία τους. Ως προς καλλιτέχνες και χειροτέχνες οι οποίοι δραστηριοποιούνται ήδη επαγγελματικά, το ετήσιο τέλος επιτηδεύματος που θα κληθούν να καταβάλουν θα μειωθεί από τα 650 ευρώ στα 400 ευρώ, αρχής γενομένης από το φορολογικό έτος 2022 και για χρονικό διάστημα τριών ετών.
·Επιπλέον το ΥΠΠΟΑ έχει αρχίσει να διαδραματίζει έναν πιο δυναμικό και ουσιαστικό ρόλο στο πεδίο της δημιουργικής οικονομίας, με πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτό της χειροτεχνίας, όπου η προσέγγιση έχει αλλάξει, και πλέον αντιμετωπίζεται ως μία ζώσα οικονομική δραστηριότητα. Η πλούσια αλλά παραμελημένη χειροτεχνική παράδοση της Ελλάδας μπορεί να καταστεί βασικός μοχλός οικονομικής ανάπτυξης. Η δημιουργία ενός βιώσιμου μοντέλου ανάπτυξης και επιχειρηματικής ενίσχυσης της υφαντουργίας, της κεραμικής, της ξυλογλυπτικής και άλλων πεδίων, μπορεί να οδηγήσει σε ουσιαστική πολιτιστική και οικονομική αναζωογόνηση πλήθους τοπικών κοινωνιών, δημιουργώντας θέσεις εργασίας, αξιοποιώντας με βιώσιμο τρόπο τοπικούς πόρους, όπως το μετάξι και το μαλλί, και ενισχύοντας τις εξαγωγές. Στο πλαίσιο του Ταμείου Ανάκαμψης περιλαμβάνεται το έργο συνολικού προϋπολογισμού €18 εκατ. για την αναβίωση, ανάδειξη και επανατοποθέτηση με σύγχρονους όρους της ελληνικής χειροτεχνίας. Το πρόγραμμα στοχεύει στην ενίσχυση των τοπικών κοινωνιών μέσα από ένα βιώσιμο και ήπιο αναπτυξιακό μοντέλο, καθώς και στην ανάδυση μιας νέας γενιάς χειροτεχνών μέσα από την επαγγελματική κατάρτιση και πιστοποίηση, επιχειρηματική υποστήριξη και διεθνή δικτύωση.
·Δρομολογήσαμε την εκπόνηση 13 πιλοτικών πολιτιστικών αναπτυξιακών masterplan για νησιά και πόλεις της περιφέρειας και συγκεκριμένα για την Καβάλα, τη Δράμα, την Ξάνθη, την Κομοτηνή, την Αλεξανδρούπολη, τη Λέσβο, τη Λήμνο, τη Χίο, τη Σάμο, την Ικαρία, τη Λέρο, την Κω και τη Ρόδο. Παράλληλα σχεδιάζεται το αντίστοιχο masterplan και για τη Θεσσαλονίκη, ενώ αφού αξιολογηθούν τα πρώτα αυτά σχέδια θα επεκταθεί το μοντέλο και στην υπόλοιπη Ελλάδα.
·Σχεδιάζουμε την εξέλιξη της πόλης της Δράμας σε οπτικοακουστικό κόμβο. Τον Ιούλιο υπογράφηκε Μνημόνιο Συνεργασίας μεταξύ του ΥΠΠΟΑ, της ΕΤΑΔ και του Δήμου Δράμας με στόχο την ανάπτυξη «Δημιουργικού Κόμβου για τις Οπτικοακουστικές Τέχνες» στη Δράμα που θα υλοποιηθεί με χρηματοδότηση από το ΥΠΠΟΑ μέσω του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας και θα περιλαμβάνει τις εγκαταστάσεις του φημισμένου Διεθνούς Φεστιβάλ Ταινιών Μικρού Μήκους Δράμας, παράρτημα της υπό σύσταση Κρατικής Σχολής Οπτικοακουστικών Μέσων, καθώς και επιχειρήσεις του οπτικοακουστικού τομέα.
·Επενδύουμε στη διαρκή επιμόρφωση των εργαζομένων του πολιτιστικού και δημιουργικού τομέα και η ανάπτυξη των δεξιοτήτων τους μέσω της δημιουργίας και οργάνωσης σχετικού περιεχομένου το οποίο θα είναι προσβάσιμο μέσω ψηφιακής πλατφόρμας επιμόρφωσης, καλύπτοντας το σχετικό γνωσιακό κενό το οποίο υπάρχει. Το υλικό θα είναι ειδικευμένο ανά κλάδο πολιτισμού, ενώ θα καλύπτει τρεις βασικές ενότητες: Διαχείριση τέχνης, ψηφιακό μετασχηματισμό, πολιτιστική επιχειρηματικότητα και διοίκηση. Επιπλέον επενδύουμε στην κατάρτιση σε σύγχρονες πολιτιστικές επαγγελματικές ειδικότητες για τις οποίες μέχρι στιγμής δεν υπάρχουν υψηλού επιπέδου προγράμματα.
·Στηρίζουμε την προσπάθεια ψηφιακού μετασχηματισμού του κλάδου με τη χρηματοδότηση των απαραίτητων εργαλείων και ειδικευμένου εξοπλισμού, αλλά και με τη στήριξη αξιοποίησης προηγμένων τεχνολογιών οι οποίες θα προσδώσουν προστιθέμενη αξία, θα εμπλουτίσουν το πολιτιστικό περιεχόμενο, θα διευρύνουν το κοινό του πολιτισμού και θα δημιουργήσουν εναλλακτικές πηγές εσόδων για τους δημιουργούς.
·Ενθαρρύνουμε την εξωστρέφεια των Ελλήνων δημιουργών. Από το πρόγραμμα GreekLit με το οποίο επιδοτούμε μέρος του κόστος μετάφρασης ελληνικών βιβλίων σε τρίτες γλώσσες μέχρι τη δημιουργία θεσμών, όπως τα θεατρικά showcases μέσω των οποίων η σύγχρονη ελληνική δημιουργία μπορεί να γίνει γνωστή διεθνώς και να ταξιδέψει σε μεγάλα φεστιβάλ του εξωτερικού. Επιπλέον δημιουργούμε πλατφόρμες προβολής του ελληνικού πολιτισμού και του ελληνικού design και ενισχύουμε το ελληνικό brand.
·Επενδύουμε στη δημιουργικότητα και την καινοτομία με την πιλοτική λειτουργία του Κέντρου Πολιτισμού και Δημιουργίας ΑΚΡΟΠΟΛ, έργο το οποίο εντάχθηκε στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Ανταγωνιστικότητα, Επιχειρηματικότητα και Καινοτομία 2014-2020» με επιδότηση ύψους €3,7 εκατομμυρίων.
Τα παραπάνω και πολλά περισσότερα έργα χρηματοδοτούνται τόσο από κρατικούς πόρους όσο και από το Ταμείο Ανάκαμψης καθώς αποτελούν μέρος του Εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας Ελλάδα 2.0. Το υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού έχει εξασφαλίσει από το Ταμείο περισσότερα από €600 εκατομμύρια, μέσα από τεκμηριωμένες προτάσεις που θα ενισχύσουν την πολιτιστικο-κεντρική ανάπτυξη σε όλη την Ελλάδα. Γιατί μέρος του μετασχηματισμού είναι και η αλλαγή της αντίληψης, πως όταν μιλάμε για χρήματα στον πολιτισμό αναφερόμαστε σε μία επένδυση και όχι σε μία δαπάνη.
