Του Μιχάλη Ψύλου
[email protected]
Η 30ή Ιουλίου καθιερώθηκε το 2011 με απόφαση της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ ως «Παγκόσμια Ημέρα Φιλίας». Ο λόγος ήταν η ανάγκη «να προωθηθεί η φιλία μεταξύ λαών, κρατών και πολιτισμών για να γεφυρωθούν οι διαφορές και να συμβάλλει στην εμπέδωση της ειρήνης σε παγκόσμιο επίπεδο», όπως τονίζεται στην απόφαση της ΓΣ του ΟΗΕ, που ελήφθη ομόφωνα στις 27 Ιουλίου του 2011.
Μόνο που και αυτή η Παγκόσμια Ημέρα πέρασε χθες απαρατήρητη -αν και υποτίθεται ότι γιορτάστηκε για 11η φορά. Ουδείς ηγέτης στον κόσμο σκέφτηκε να στείλει ενα μήνυμα "Happy Friendship Day!"- Ευτυχισμένη Ημέρα της Φιλίας. Με την ανθρωπότητα να ζει με «το όπλο παρά πόδα», η ευχή αυτή θα φάνταζε άλλωστε τουλάχιστον ειρωνική!
Ο κόσμος έχει χωριστεί για άλλη μια φορά σε δυο ανταγωνιστικά στρατόπεδα και για πρώτη φορά μετά από δεκαετίες όλοι μιλούν ακόμη και για τον άμεσο κίνδυνο ενός πυρηνικού πολέμου.
Και όμως! Μία από τις λέξεις που έχει περάσει από τα ρωσικά στον ευρύτερο κόσμο είναι η «druzhba», η φιλία. Σηματοδοτήθηκε στο Διάστημα όταν τον Ιούλιο του 1975 τα διαστημόπλοια Απόλλων και Σογιούζ «έδεσαν» σε απόσταση 200 χιλιομέτρων πάνω από τη γη και ο Σοβιετικός κοσμοναύτης και ο Αμερικανός αστροναύτης έδωσαν τα χέρια.
Στην απεραντοσύνη του Διαστήματος, ο Ψυχρός Πόλεμος φαινόταν να έχει τελειώσει. Μετά την κατάρρευση της πρώην ΕΣΣΔ επίσης, Ρώσοι και Αμερικανοί άρχισαν να συνεργάζονται αρμονικά στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό (ISS). Μέχρι τώρα μάλιστα, οι παγκόσμιες αντιπαραθέσεις δεν ήταν θέμα στον ISS. Τώρα πρέπει να τελειώσει η συνεργασία. Η Roskosmos θέλει να κατασκευάσει τον δικό της αεροπορικό σταθμό. Η Ρωσία θα εγκαταλείψει τον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό ISS από το 2024.
Αλλά και στη Γη ο ρωσικός αγωγός Druzhba «Φιλία» μήκους 5.000 χιλιομέτρων έγινε εδώ και χρόνια η βασική ενεργειακή πηγή της Ευρώπης, παρέχοντας άμεση τροφοδοσία σε περισσότερα από δώδεκα ευρωπαϊκά διυλιστήρια. Τώρα η Ρωσία απειλεί -σε αντίποινα για τις Δυτικές κυρώσεις-να διακόψει το φυσικό αέριο στην Ευρώπη.
Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία αποτέλεσε όμως το τελευταίο καρφί στο φέρετρο της λέξης «φιλία» που σβήνεται από τον γεωπολιτικό χάρτη και αντικαθίσταται από την σύγκρουση. Η διπλωματική γλώσσα, που υπάρχει για να χτίζει γέφυρες φιλίας, τυγχάνει ολοένα και λιγότερο σεβασμού.
Ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν καυχήθηκε ότι «κάθε έθνος, πόσω μάλλον το ρωσικό, θα είναι πάντα ικανό να ξεχωρίσει τους πραγματικούς πατριώτες από τα καθάρματα και τους προδότες και θα τους φτύσει από το στόμα του σαν έντομο στο πεζοδρόμιο».
Από την άλλη πλευρά, ο Αμερικανός πρόεδρος Τζο Μπάιντεν αποκάλεσε τον Πούτιν «δολοφόνο».
Αναμφίβολα, για να φτάσουμε έως εδώ υπάρχουν ευθύνες και στις δυο πλευρές. Η μακρόχρονη προσπάθεια του ΝΑΤΟ να φέρει τα σύνορά του στη …Μόσχα, οι φαντασιώσεις για ανασύσταση της ρωσικής αυτοκρατορίας, η μάχη της παγκοσμιοποίησης των αγορών, οι γεωπολιτικοί ανταγωνισμοί για επέκταση των σφαιρών επιρροής, είναι κάποιες από τις αιτίες που η παγκόσμια σύγκρουση αναζωπυρώνεται Ταυτόχρονα, με την αύξηση των κοινωνικών ανισοτήτων και της διαμάχης Βορρά - Νότου.
Διχασμένες κοινωνίες οδηγούν σε διχαστικές πολιτικές. Οι περίπλοκες διαδικασίες που προκαλούν αδικία και ανισότητα δεν αντιμετωπίζονται. Όλο και περισσότεροι άνθρωποι αισθάνονται ότι υφίστανται διακρίσεις. Φιλία; Μόνο με τους δικούς μου!
Αντίπαλοι; Πάντα οι άλλοι. Σε μια τέτοια βάση, είναι εύκολο για τους ηγέτες των κρατών, οι οποίοι τελικά μόνο κακό προκαλούν στους πληθυσμούς τους με εχθρικές πολιτικές.
Όσο για εμάς; Επιμένουμε να ονειροπολούμε και να σιγοτραγουδάμε τους στίχους του Imagine του Τζον Λένον:
«Φαντάσου όλοι οι άνθρωποι να ζούνε για το σήμερα. Φαντάσου πως δεν υπάρχουν χώρες, δεν είναι δύσκολο να το κάνεις. Τίποτα για το οποίο θα σκότωνες ή θα πέθαινες…Φαντάσου όλους τους ανθρώπους να ζουν ειρηνικά. Μπορείς να πεις πως είμαι ονειροπόλος αλλά δεν είμαι ο μόνος. Εύχομαι μία ημέρα να μας συντροφεύσεις και ο κόσμος να γίνει ένας»…
