Του Μιχάλη Ψύλου
[email protected]

Ενας θαλάσσιος «διάδρομος», για να αποτραπεί μια παγκόσμια κρίση πείνας: Μια «οδός» για να ξεκινήσει η εξαγωγή εκατομμυρίων τόνων σιτηρών, που παραμένουν αποθηκευμένα σε ουκρανικά λιμάνια της Μαύρης Θάλασσας. Αυτό ήταν  το αντικείμενο των διαπραγματεύσεων που πραγματοποιήθηκαν στην Κωνσταντινούπολη, με συμμετοχή αντιπροσωπειών του Κιέβου, της Μόσχας και του ΟΗΕ, με τη μεσολάβηση της Τουρκίας.

Το γεγονός και μόνο ότι αντιπροσωπείες το Κίεβο και τη Μόσχα κάθισαν μαζί στο ίδιο τραπέζι δημόσια για πρώτη φορά μετά από πολύ καιρό δείχνει πόσο μεγάλο είναι το πρόβλημα. Σύμφωνα με εκτιμήσεις, περίπου 20 εκατομμύρια τόνοι σιτηρών παραμένουν σε σιλό μόνο στο λιμάνι της Οδησσού, κυρίως από τη συγκομιδή του περασμένου έτους. Η Ουκρανία κατάφερε να συνεχίσει να πραγματοποιεί εξαγωγές μέσω άλλων καναλιών, ακόμη και εν μέσω πολέμου. Ωστόσο, οι οδικές και σιδηροδρομικές μεταφορές έχουν αντισταθμίσει μόνο εν μέρει τον αποκλεισμό της Μαύρης Θάλασσας, με τον όγκο των εξαγωγών να έχει μειωθεί κατά 30%, σε σχέση με τα προπολεμικά επίπεδα. Η Ουκρανία κατάφερε να εξάγει περίπου 2,5 εκατομμύρια τόνους σιτηρών τον Ιούνιο, πολύ κάτω από τους απαιτούμενους 8 εκατομμύρια τόνους το μήνα.

 Η αυξανόμενη παγκόσμια επισιτιστική κρίση, που επιδεινώθηκε τόσο από τις κυρώσεις όσο και από τον ρωσικό αποκλεισμό, απειλεί να προκαλέσει λιμό και άλλες τρομερές συνέπειες, ειδικά στη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική. Μια επιτυχημένη προσπάθεια για την ασφαλή εξαγωγή των ουκρανικών σιτηρών, θα μπορούσε αναμφίβολα να μετριάσει την κρίση.

«Πρωτοβουλία της Μαύρης Θάλασσας

Το ρωσικό υπουργείο Άμυνας ανακοίνωσε πάντως χθες ότι ένα «τελικό έγγραφο» θα είναι έτοιμο σύντομα, ώστε να επιτραπεί η  εξαγωγή δημητριακών από την Ουκρανία, μετά τις διαπραγματεύσεις της Κωνσταντινούπολης. «Οι προτάσεις της Ρωσίας υποστηρίχθηκαν γενικά από τους συμμετέχοντες στις διαβουλεύσεις. Και πολύ σύντομα θα ολοκληρωθεί η εργασία για τη σύνταξη του τελικού εγγράφου για τη λεγόμενη «Πρωτοβουλία της Μαύρης Θάλασσας», δήλωσε ο εκπρόσωπος του ρωσικού υπουργείου.

 Στις συνομιλίες της Κωνσταντινούπολης αποφασίστηκε η συγκρότηση ενός συντονιστικού κέντρου υπό την αιγίδα του ΟΗΕ, στην Κωνσταντινούπολη, αλλά οι λεπτομέρειες θα εξεταστούν σε μια νέα συνάντηση, την επόμενη εβδομάδα, πιθανότατα 21-22 Ιουλίου, όπως μετέδωσε το πρακτορείο ειδήσεων Tass. «Επιτέλους, έχουμε κάποια ελπίδα», δήλωσε ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες, που έκανε λόγο για ένα «αποφασιστικό βήμα». 

Ο «διάβολος» φυσικά κρύβεται πάντα στις λεπτομέρειες, καθώς η συνεργασία των δύο εμπολέμων, μόνο εύκολη δεν είναι. Ειδικά, από τη στιγμή που λέγεται ότι «ο έλεγχος της εισόδου και της εξόδου των εμπορικών σκαφών από τα λιμάνια, όπως και η διασφάλιση του ελεύθερου «διαδρόμου μεταφοράς τροφίμων»,,θα πραγματοποιείται από κοινού. Ο Ιγκόρ Κονασένκοφ τόνισε μάλιστα ότι οι προτάσεις της Μόσχας αποσκοπούν στο να αποτρέψουν «τη χρησιμοποίηση των σχετικών αλυσίδων εφοδιασμού για παραδόσεις όπλων στο καθεστώς του Κιέβου».

Νάρκες παντού

Στην θαλάσσια περιοχή γύρω από την Οδησσό, οι νάρκες είναι περισσότερες από τα… ψάρια, λένε οι ειδικοί. Η Ουκρανία, για να αποτρέψει πιθανή απόβαση ρωσικών δυνάμεων, έχει ναρκοθετήσει  τις ακτές της, στη Μαύρη Θάλασσα. Το Κίεβο έχει ενημερώσει  μάλιστα τη διεθνή ναυτιλία, αλλά δεν έχει παράσχει καμία πληροφορία για το πού και πόσες νάρκες έχει τοποθετήσει. Είναι επίσης πιθανό ότι και η Ρωσία έχει ναρκοθετήσει την πρόσβαση στο λιμάνι της Σεβαστούπολης, στην Κριμαία. Από καθαρά στρατιωτική άποψη, η Ρωσία θα μπορούσε να τα καταφέρει χωρίς τις νάρκες στη Μαύρη Θάλασσα. Γιατί η Ουκρανία δεν έχει μεγάλη ναυτική δύναμη. Ωστόσο, οι αμερικανικές Υπηρεσίες Πληροφοριών αναφέρουν ότι το ρωσικό ναυτικό είχε λάβει εντολές ναρκοθέτησης των λιμανιών της Οδησσού και του Οτσάκιβ, όπως και κοντά στις εκβολές του ποταμού Δνείπερου. Πριν από τις συνομιλίες της Κωνσταντινούπολης, ο Ρώσος πρόεδρος Πούτιν είχε καλέσει το Κίεβο να εκκκαθαρίσει τις νάρκες και στη συνέχεια η Ρωσία θα άνοιγε την πρόσβαση στη Μαύρη Θάλασσα. Κάτι τέτοιο όμως θα συνιστούσε κίνδυνο για την ασφάλεια της Ουκρανίας

Εντολή στον ΟΗΕ

Επιπλέον, η Ουκρανία δεν διαθέτει τα απαραίτητα κεφάλαια για την αποναρκοθέτηση. «Το κυνήγι των ναρκών είναι ένα εξαιρετικά περίπλοκο εγχείρημα εξηγεί ο Γιοχάνες Πήτερς από το Ινστιτούτο Πολιτικής Ασφαλείας στο Κίελο. «Το Κρεμλίνο μάλλον δεν θα συμφωνούσε να αφήσει την επιχείρηση αποναρκοθέτησης στις δυνάμεις του ΝΑΤΟ», λέει. Αυτό θα μπορούσαν να το κάνουν ίσως, οι άλλες χώρες που συνορεύουν με τη Μαύρη Θάλασσα, αλλά είναι μέλη του ΝΑΤΟ. «Η μόνη λύση θα ήταν να λάβει σχετική εντολή ο ΟΗΕ», λέει ο Πήτερς, αλλά θα απαιτηθεί απόφαση του Συμβουλίου Ασφαλείας και η Ρωσία μπορεί να την αποτρέψει. Το θέμα αναμένεται να συζητηθεί και στη συνάντηση που θα έχουν την προσεχή Τρίτη στην Τεχεράνη ο Βλαντιμίρ Πούτιν και ο Τούρκος πρέοδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. «Οι νάρκες στα ανοιχτά της Οδησσού δεν θα φύγουν από εκεί σύντομα. «Χρειάζεται μια λύση κατόπιν διαπραγμάτευσης εάν θέλουμε να ξεκινήσει η εξαγωγή των ουκρανικών σιτηρών σε μεγάλη κλίμακα», λέει ο Πήτερς. Προφανώς αυτό συζητήθηκε και στην Κωνσταντινούπολη. Όπως και η μεταφορά των σιτηρών στα ρουμανικά σύνορα, στο Δέλτα του Δούναβη - είτε με πλοία, είτε σιδηροδρομικώς. Ομως και αυτή η λύση δεν είναι ιδανική. Αυτή τη στιγμή, περισσότερα από 130 πλοία φορτωμένα με σιτηρά, παραμένουν εγκλωβισμένα στις ακτές της Οδησσού, με την ελπίδα να βρεθεί ένας  ασφαλής διάδρομος, προκειμένου να καταπλεύσουν τουλάχιστον κοντά στο Δέλτα του Δούναβη, στο οποίο όμως δεν υπάρχουν οι ανάλογες εγκαταστάσεις για τόσο μεγάλα φορτία. Τελικά για να επιλυθεί η επισιτιστική κρίση, η Μαύρη Θάλασσα πρέπει να ανοίξει πλήρως. Αυτό θα απαιτήσει σκληρές διαπραγματεύσεις, συμβιβασμούς και, πιθανότατα, εγγυήσεις από τον ΟΗΕ.