Επτά ημέρες συμπληρώνουν οι μαζικές κινητοποιήσεις στην πρωτεύουσα της Βόρειας Μακεδονίας. Χιλιάδες άνθρωποι διαδηλώνουν την αγανάκτησή τους για αυτό που αποκαλούν «εκβουλγαρισμό» της χώρας. Πολλοί δεν περιορίζονται σε συνθήματα, αλλά πετούν πέτρες, βάζουν φωτιές και προκαλούν ζημιές σε κυβερνητικά κτίρια.
Μόνο την περασμένη Τρίτη είχαν τραυματιστεί στις συγκρούσεις με τους διαδηλωτές περισσότεροι από 50 αστυνομικοί. Την Τετάρτη στο κέντρο των Σκοπίων σημειώθηκαν και συγκρούσεις με Αλβανούς, που σήμερα εκπροσωπούν το 25% του συνολικού πληθυσμού. Κινδυνεύουν οι εύθραυστες πολιτικές ισορροπίες στη γειτονική χώρα;
Η ένταση κλιμακώθηκε τις τελευταίες εβδομάδες, μετά την πρόταση της γαλλικής προεδρίας στην ΕΕ να αρχίσουν ενταξιακές διαπραγματεύσεις με τα Σκόπια, αλλά «υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις». Για πολλούς στη Βόρεια Μακεδονία η αποκαλούμενη «γαλλική πρόταση» θέτει σε κίνδυνο την «ταυτότητα του έθνους». Στους αντιπάλους της προσέγγισης με τη Σόφια περιλαμβάνεται το μεγαλύτερο κόμμα της αντιπολίτευσης VMRO-DPMNE, που υποστηρίζει ότι η πρόταση αυτή αποτελεί «συνθηκολόγηση απέναντι στις απαιτήσεις της γειτονικής Βουλγαρίας».
Μιλώντας στην DW ο επικεφαλής της αντιπολίτευσης Χρίστιαν Μίτσκοσκι εκτιμά ότι «ο εκβουλγαρισμός της κοινωνίας μας αναδεικνύεται πλέον σε κύρια προϋπόθεση για την προσχώρηση στην ΕΕ». Στις διαδηλώσεις πρωτοστατεί το VMRO-DPMNE, συνεπικουρούμενο από το μικρότερο κόμμα της αντιπολίτευσης Levica («H Αριστερά»).
Τι ζητούσε η γαλλική προεδρία;
Η Βουλγαρία, που είναι ήδη μέλος της ΕΕ και κατά συνέπεια θα μπορούσε να προβάλει βέτο στην εισδοχή νέων μελών, απαιτεί από τη Βόρεια Μακεδονία να αποδεχθεί τις «βουλγαρικές ρίζες της μακεδονικής γλώσσας», να αναγνωρίσει την ύπαρξη βουλγαρικής μειονότητας και επιπλέον να τερματίσει τη «ρητορική μίσους» απέναντι στη Βουλγαρία. Οι δύο χώρες εμπλέκονται σε αντιπαραθέσεις για ιστορικούς λόγους και ζητήματα εθνικής ταυτότητας, ενώ από το 2020 η Σόφια μπλοκάρει την ένταξη των Σκοπίων, ζητώντας παραχωρήσεις. Η γαλλική πρόταση εντάσσει τις απαιτήσεις στη Σόφιας στο υφιστάμενο διαπραγματευτικό πλαίσιο και έχει εγκριθεί στις 24 Ιουνίου από το βουλγαρικό Κοινοβούλιο, με τον πρόεδρο της Βουλγαρίας Ρούμεν Ράντεφ να δηλώνει ικανοποιημένος ότι «περιλαμβάνει τις περισσότερες βουλγαρικές απαιτήσεις απέναντι στα Σκόπια».
Στη Βόρεια Μακεδονία, που μόλις το 2018 άλλαξε το όνομά της στο πλαίσιο της Συμφωνίας των Πρεσπών σε παρεμφερή ιστορική διαμάχη, οι αντιδράσεις είναι ανάμεικτες. Συνεκτιμώντας το γεγονός ότι η χώρα περιμένει 17 ολόκληρα χρόνια στον προθάλαμο των Βρυξελλών για να αρχίσουν επιτέλους οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις, τόσο ο πρόεδρος της Βόρειας Μακεδονίας Στέβο Πενταρόφσκι όσο και το κυβερνών Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα στηρίζουν τη γαλλική πρόταση ως καλύτερη εναλλακτική λύση σε σχέση με τη διαιώνιση της εκκρεμότητας. «Η αποδοχή της πρότασης δεν αποτελεί ιστορικό θρίαμβο, αλλά ούτε εθνική καταστροφή» ανέφερε ο Πενταρόφσκι σε τηλεοπτικό διάγγελμά του, την περασμένη Κυριακή. Από την πλευρά του ο υπουργός Εξωτερικών Μπουζάρ Οσμάνι προχώρησε ένα βήμα πιο πέρα, κάνοντας λόγο για μία «καλή πρόταση» και απευθύνοντας έκκληση, μέσω Facebook, «να μην χαθεί αυτή η ευκαιρία για την άμεση έναρξη ενταξιακών διαπραγματεύσεων».
Το «ΟΧΙ» στην Ευρώπη
Στους αντιπάλους της γαλλικής πρότασης περιλαμβάνεται ακόμη και ο πρώην υπουργός Εξωτερικών Νίκολα Ντιμιτρόφ, ο οποίος είχε συνυπογράψει την ιστορική συμφωνία με την Ελλάδα. «Επιδιώκοντας την επιτυχία με κάθε μέσο, η γαλλική πρόταση καθιστά την ΕΕ συνένοχο στην προδοσία των ελπίδων του λαού μας», υποστηρίζει ο ίδιος. Στις δημοσκοπήσεις των τελευταίων δεκαετιών η θετική εκτίμηση για την ΕΕ σπάνια έπεφτε κάτω από το 80% στη Βόρεια Μακεδονία.
Όμως, το γαλλικό βέτο στην έναρξη ενταξιακών διαπραγματεύσεων το 2019 φαίνεται ότι αλλάζει τις ισορροπίες. Σε δημοσκόπηση του Ινστιτούτου Societas Civiis τον περασμένο Φεβρουάριο, μόλις το 13% των ερωτηθέντων ανέφερε ότι βλέπει την ΕΕ ως τον «μεγαλύτερο σύμμαχο» της Βόρειας Μακεδονίας. Τις τελευταίες εβδομάδες το «ΟΧΙ» στην Ευρώπη ακούγεται με όλο και μεγαλύτερη ένταση στις καθημερινές διαδηλώσεις.
Ποια είναι τα επόμενα βήματα;
Σύμφωνα με τη «γαλλική πρόταση» η Βόρεια Μακεδονία θα έπρεπε να αλλάξει το Σύνταγμά της, προκειμένου να ικανοποιήσει τις βουλγαρικές αξιώσεις. Η σημερινή κυβέρνηση δεν διαθέτει την απαραίτητη κοινοβουλευτική πλειοψηφία, ώστε να προχωρήσει σε τροποποίηση του Συντάγματος. Αλλά ακόμη και αν μπορούσε να πείσει την εθνικιστική αντιπολίτευση να συναινέσει στην τροποποίηση, «η υπόθεση δεν τελειώνει εδώ», εκτιμά ο Νίκολα Ντιμιτρόφ. «Η πορεία μας προς την ΕΕ θα εξαρτάται απολύτως από την ικανοποίηση των βουλγαρικών αξιώσεων», λέει ο πρώην υπουργός Εξωτερικών. Συν τοις άλλοις η γαλλική πρόταση θα επέτρεπε τον μονομερή ισχυρισμό της Σόφιας ότι «η μακεδονική γλώσσα είναι διάλεκτος της βουλγαρικής».
Σε μία προσπάθεια να κατευνάσει τις αντιδράσεις στα Σκόπια ο γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν απηύθηνε μήνυμα, επισημαίνοντας ότι «η συμφωνία μπορεί να μην είναι τέλεια, αλλά ανοίγει τον δρόμο για την Ευρώπη». Όμως, ακόμη και αυτές οι διαβεβαιώσεις δεν μπορούν να καθησυχάσουν τον Νίκολα Ντιμιτρόφ. Όπως υποστηρίζει ο ίδιος «αυτός ο δρόμος οδηγεί σε αδιέξοδο και όχι στην πολυπόθητη συμμετοχή στην ΕΕ».
