Ο θυρεοειδής αδένας παρά το μικρό μέγεθός του αποτελεί έναν σημαντικό ρυθμιστή της καλής λειτουργίας του οργανισμού και η συμβολή του είναι καθοριστική για τη γενικότερη ευεξία μας. Με αφορμή την 25η Μαΐου, η οποία έχει καθιερωθεί ως Παγκόσμια Ημέρα Θυρεοειδούς στοχεύοντας στην ενημέρωση και την ευαισθητοποίηση του κοινού ως προς τα συμπτώματα που υποδηλώνουν προβλήματα στη λειτουργία του θυρεοειδούς, συναντήσαμε τον Χειρουργό Θυρεοειδούς & Παραθυρεοειδών, κ. Γιώργο Σακοράφα. Ο ειδικός μας μίλησε για τα εργαλεία που διαθέτει σήμερα η ιατρική κοινότητα για την έγκαιρη ανίχνευση των παθήσεων του θυρεοειδούς, υπογραμμίζοντας ιδίως τη σημασία της πρώιμης διάγνωσης για την αποτελεσματική αντιμετώπιση του καρκίνου θυρεοειδούς. Παράλληλα, μοιράζεται μαζί μας χρήσιμες συμβουλές για τα «σημάδια» που πρέπει να αναζητούμε κατά τη διαδικασία της αυτοεξέτασης, ώστε να απευθυνθούμε άμεσα στον ειδικό, ενώ μας εξηγεί τις παραμέτρους που πρέπει να λαμβάνουν υπ’ όψιν τους οι ασθενείς κατά την αναζήτηση χειρουργού, όταν απαιτείται χειρουργική αντιμετώπιση της πάθησής τους.
Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Θυρεοειδούς, θα θέλαμε να μας μιλήσετε για τα συνήθη προβλήματα που εκδηλώνονται στη λειτουργία του θυρεοειδούς και πώς επηρεάζουν την εύρυθμη λειτουργία του οργανισμού.
O θυρεοειδής αδένας – παρά το μικρό του μέγεθος – ελέγχει ένα πλήθος λειτουργιών του ανθρώπινου οργανισμού μέσω της παραγωγής των θυρεοειδικών ορμονών. Για το λόγο αυτό, κάθε διαταραχή της λειτουργίας του θυρεοειδούς μπορεί να έχει ποικίλες κλινικές εκδηλώσεις, από διάφορα οργανικά συστήματα. Οι κλινικές αυτές εκδηλώσεις διαφέρουν ανάλογα αν πρόκειται για αυξημένη παραγωγή θυρεοειδικών ορμονών (υπερθυρεοειδισμός) ή -αντίθετα- για μειωμένη παραγωγή των ορμονών αυτών (υποθυρεοειδισμός).
Κλινικές εκδηλώσεις στον υπερθυρεοειδισμό είναι (μεταξύ άλλων):
- Άγχος, ευερεθιστότητα, νευρικότητα
- Συναισθηματική αστάθεια
- Απώλεια βάρους (παρά την αυξημένη όρεξη)
- Ταχυκαρδίες, αρρυθμίες (ταχυαρρυθμίες)
- Αϋπνία
- Μυϊκή αδυναμία, μυικός τρόμος
- Δυσανεξία στη ζέστη, εξάψεις, εφιδρώσεις
- Διαταραχές της περιόδου (στις γυναίκες)
- Εξόφθαλμος (στη διάχυτη τοξική βρογχοκήλη [νόσο Graves])
- Διόγκωση θυρεοειδούς (τοξική βρογχοκήλη)
Κλινικά σημεία και συμπτώματα στον υποθυρεοειδισμό είναι:
- Αίσθημα κόπωσης, εξάντληση
- Αύξηση σωματικού βάρους
- Διαταραχές συγκέντρωσης
- Δυσανεξία στο κρύο
- Απώλεια μνήμης
- Νωθρότητα
- Τριχόπτωση
- Ξηροδερμία
- Εύθραυστα και λεπτά νύχια
- Οιδηματώδες προσωπείο
- Βραδυκαρδία
- Κατάθλιψη
- Δυσκοιλιότητα- ελάττωση της όρεξης
Μία άλλη ομάδα συμπτωμάτων μπορεί να οφείλεται στην διόγκωση του θυρεοειδούς (όπως σε περιπτώσεις βρογχοκήλης, σε παρουσία όζων ή σε καρκίνο θυρεοειδούς). Όταν η διόγκωση αυτή είναι μεγάλου βαθμού, μπορεί να συνοδεύεται από διάφορες κλινικές εκδηλώσεις, όπως:
- Δύσπνοια (λόγω πίεσης της τραχείας)
- Δυσκαταποσία (λόγω πίεσης του οισοφάγου)
- Βράγχος φωνής (βραχνάδα)
- Αίσθημα βάρους στον τράχηλο
- Αίσθημα ξένου σώματος στον τράχηλο
- Βήχας
- Εμφανής (οπτικά ή ψηλαφητικά) διόγκωση στον τράχηλο
- Διόγκωση των λεμφαδένων του τραχήλου
Σύμφωνα με έρευνες, ένα μεγάλο ποσοστό των ασθενών που έχουν δυσλειτουργία στον θυρεοειδή αδένα δεν γνωρίζουν καν ότι έχουν πρόβλημα. Είναι οι περισσότερες παθήσεις του θυρεοειδούς «σιωπηλές» ως προς την εκδήλωση πρώιμων συμπτωμάτων; Υπάρχει τρόπος να αυξήσουμε την επαγρύπνηση του πληθυσμού;
Πράγματι πολλές από τις παθήσεις του θυρεοειδούς στα αρχικά τους στάδια δεν συνοδεύονται από κλινικές εκδηλώσεις. Στις περιπτώσεις αυτές, η πρώιμη διάγνωση μπορεί να τεθεί μόνο με τη βοήθεια κάποιων εξετάσεων στις οποίες θα πρέπει να υποβληθεί ο ασθενής. Για παράδειγμα, ο υπερθυρεοειδισμός μπορεί να είναι υποκλινικός. Ο όρος αυτός (υποκλινικός υπερθυρεοειδισμός) σημαίνει ότι – ενώ υπάρχουν τα εργαστηριακά ευρήματα στις εξετάσεις αίματος που τεκμηριώνουν τη διάγνωση του υπερθυρεοειδισμού (συνήθως μικρή αύξηση θυρεοειδικών ορμονών παράλληλα με σχετικά μικρή μείωση της TSH) – εντούτοις ο ασθενής δεν παρουσιάζει κανένα σύμπτωμα. Αντίστοιχα, οι κλινικές εκδηλώσεις μπορεί να απουσιάζουν στα αρχικά στάδια του υποθυρεοειδισμού.
GETTY IMAGES/SCIENCE PHOTO LIBRA/SEBASTIAN KAULITZKI/SCIENCE PHOT
Επίσης ο καρκίνος θυρεοειδούς (που είναι η συχνότερη μορφή καρκίνου των ενδοκρινών αδένων) σήμερα μπορεί να διαγνωστεί σε εξαιρετικά πρώιμο στάδιο, όταν απουσιάζουν πλήρως οι κλινικές εκδηλώσεις που αναφέρθηκαν παραπάνω. Η διάγνωση του καρκίνου θυρεοειδούς μπορεί να τεθεί με τη βοήθεια δύο βασικών εξετάσεων: του υπερηχογραφήματος και της παρακέντησης με λεπτή βελόνη (FNA, Fine-Needle Aspiration). Χρήσιμη είναι επίσης, η μέτρηση των επιπέδων καλσιτονίνης στο αίμα (για τη διάγνωση του μυελοειδούς καρκίνου θυρεοειδούς (που είναι μία ιδιαίτερη και σχετικά επιθετική μορφή καρκίνου του θυρεοειδούς). Χάρη στην εξέλιξη της σύγχρονης υπερηχοτομογραφίας είναι σήμερα δυνατή η διάγνωση καρκίνου θυρεοειδούς ακόμη και όταν έχει διάμετρο ελάχιστων χιλιοστών.
Σε αντίθεση με το παρελθόν, όπου η διάγνωση των παθήσεων του θυρεοειδούς ετίθετο σε όψιμα στάδια της νόσου, σήμερα συνήθως η διάγνωση τίθεται έγκαιρα, χάρη στις εξετάσεις (συνήθως ορμονολογικές εξετάσεις αίματος και υπερηχογράφημα θυρεοειδούς, με ή χωρίς FNA) στις οποίες συχνά υποβάλλεται ο γενικός πληθυσμός στα πλαίσια του περιοδικού ελέγχου (check-up). Είναι αυτονόητο ότι η διάγνωση των παθήσεων του θυρεοειδούς σε πρώιμο στάδιο διασφαλίζει το μέγιστο θεραπευτικό αποτέλεσμα. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα στους ασθενείς με καρκίνο θυρεοειδούς.
Εντούτοις, παρά το ότι οι παθήσεις θυρεοειδούς είναι αρκετά συχνές, δεν υπάρχουν κατευθυντήριες οδηγίες (guidelines) για την πρώιμη διάγνωσή τους. Αυτό ισχύει και για τον καρκίνο θυρεοειδούς. Γνωρίζουμε ότι υπάρχουν σαφείς κατευθυντήριες οδηγίες – για παράδειγμα – για την πρώιμη διάγνωση του καρκίνου του μαστού, του καρκίνου του παχέος εντέρου, του καρκίνου του προστάτη κλπ.. Τέτοιες κατευθυντήριες οδηγίες δεν υπάρχουν για την πρώιμη διάγνωση του καρκίνου του θυρεοειδούς. Για το λόγο αυτό δεν έχει καθιερωθεί σαν τακτική ρουτίνας του screening του γενικού πληθυσμού για την πρώιμη διάγνωση των παθήσεων του θυρεοειδούς, παρά μόνο για κάποιες πολύ συγκεκριμένες πληθυσμιακές ομάδες, όπως:
- Μέλη οικογενειών στις οποίες έχει διαγνωστεί καρκίνος θυρεοειδούς σε ≥ 3 (κατ’ άλλους ≥ 2) συγγενείς πρώτου βαθμού, ιδιαίτερα όταν η διάγνωση έχει τεθεί σε μικρή ηλικία
- Μέλη οικογενειών με κληρονομικό μυελοειδές καρκίνωμα θυρεοειδούς
Η ενημέρωση του γενικού πληθυσμού για τις παθήσεις θυρεοειδούς είναι ο καλύτερος τρόπος για την έγκαιρη διάγνωσή τους.
Μένοντας στο κομμάτι της πρόληψης, θα ήθελα να μοιραστείτε μαζί μας μερικές χρήσιμες συμβουλές που πρέπει να ακολουθούμε κατά τη διαδικασία της αυτοεξέτασης.
Ο καθένας μας θα πρέπει να μην αδιαφορεί για κάποιες χαρακτηριστικές εκδηλώσεις που μπορεί να υποδηλώνουν πάθηση θυρεοειδούς. Επισημαίνουμε κάποιες εκδηλώσεις του καρκίνου θυρεοειδούς που μπορεί να γίνουν αντιληπτές από τον ίδιο τον ασθενή και τις οποίες δεν θα πρέπει να παραβλέψει:
- Σκληρής (πετρώδους υφής) διόγκωση του θυρεοειδούς
- Διόγκωση των λεμφαδένων είτε στο κεντρικό είτε στο πλάγιο μέρος του τραχήλου
- Βραχνάδα που επιμένει ή επιδεινώνεται
- Δύσπνοια
- Δυσκολία στην κατάποση
Η διόγκωση του θυρεοειδούς ή των λεμφαδένων μπορεί να γίνει αντιληπτή οπτικά (επισκοπικά) είτε από τον ίδιο τον ασθενή είτε από τα άτομα του περιβάλλοντός του. Συχνότερα εντούτοις γίνεται αντιληπτή με την ψηλάφηση του τραχήλου (π.χ. όταν ο ασθενής κάνει μπάνιο ή όταν ξυρίζεται).
Το ίδιο ισχύει και για τις εκδηλώσεις των καλοήθων παθήσεων του θυρεοειδούς που αναφέρθηκαν παραπάνω.
Καθώς εντούτοις στόχος είναι σήμερα η πρώιμη διάγνωση των παθήσεων του θυρεοειδούς ο ασθενής ενθαρρύνεται να υποβάλλεται σε έλεγχο κάποια στιγμή τόσο της θυρεοειδικής λειτουργίας (μέτρηση θυρεοειδικών ορμονών) όσο και της μορφολογίας του θυρεοειδούς (με υπερηχογράφημα). Το αν θα χρειαστεί επανάληψη των ‘προληπτικών’ αυτών εξετάσεων μελλοντικά -και το πόσο συχνά- θα καθοριστεί με βάση τα ευρήματα του ελέγχου αυτού. Θα πρέπει να τονιστεί ότι το υπερηχογράφημα (με το οποίο μπορεί να διαγνωστεί ο καρκίνος θυρεοειδούς και διάφορες άλλες παθήσεις του θυρεοειδούς) σήμερα είναι μία μέθοδος απεικόνισης υψηλής ευκρίνειας, φθηνή, ευρέως διαθέσιμη, που δεν εκθέτει τον ασθενή σε ακτινοβολία.
Οι ασθενείς που έχουν διαγνωστεί με καρκίνο του θυρεοειδούς μπορούν να ελπίζουν σε πλήρη ίαση;
Κατ’ αρχάς θα πρέπει να τονιστεί ότι ο όρος «καρκίνος θυρεοειδούς» είναι ένας γενικός όρος που περιλαμβάνει διάφορες μορφές καρκίνου, που παρουσιάζουν σημαντικές διαφορές στη βιολογική τους συμπεριφορά, στη θεραπευτική τους αντιμετώπιση και στην πρόγνωση.
Ο συχνότερος καρκίνος θυρεοειδούς είναι ο λεγόμενος θηλώδης καρκίνος θυρεοειδούς (85 %). Πρόκειται για μία εξαιρετικά ιάσιμη μορφή καρκίνου, με εξαιρετικά «καλοήθη» βιολογική συμπεριφορά και αργή εξέλιξη. Δίνει μεταστάσεις στους λεμφαδένες του τραχήλου και εξαιρετικά σπάνια σε μακρινά όργανα. Ανταποκρίνεται στη θεραπεία με ραδιενεργό ιώδιο. Η χειρουργική επέμβαση αποτελεί τη βασική μέθοδο θεραπείας. Η πρόγνωση -εφόσον ο ασθενής υποβληθεί σε σωστή θεραπευτική αντιμετώπιση – είναι πολύ καλή (10ετής επιβίωση έως και 98 %).
Ο θυλακιώδης καρκίνος θυρεοειδούς είναι μία σπανιότερη μορφή καρκίνου θυρεοειδούς (~ 7 %), που από κοινού με τον θηλώδη καρκίνο αποτελούν το λεγόμενο ‘διαφοροποιημένο καρκίνωμα θυρεοειδούς’. Αντιμετωπίζεται με τον ίδιο τρόπο όπως το θηλώδες καρκίνωμα και έχει σχεδόν ανάλογη πρόγνωση με τον θηλώδη καρκίνο, αν και συνδυάζεται με μεγαλύτερη πιθανότητα μεταστάσεων σε μακρινά όργανα.
Το μυελοειδές καρκίνωμα είναι μία ξεχωριστή μορφή καρκίνου θυρεοειδούς. Αντιστοιχεί στο 7 % περίπου των καρκίνων θυρεοειδούς και χαρακτηρίζεται από περισσότερο επιθετική βιολογική συμπεριφορά σε σχέση με το διαφοροποιημένο καρκίνωμα θυρεοειδούς, όπως αυτή εκδηλώνεται από τη μεγαλύτερη συχνότητα λεμφαδενικών και μακρινών μεταστάσεων και την μεγαλύτερη πιθανότητα υποτροπής (επανεμφάνισης) της νόσου. Η πρόγνωση είναι δυσμενέστερη σε σύγκριση με το διαφοροποιημένο καρκίνωμα θυρεοειδούς και εξαρτάται από το στάδιο της νόσου. Στα πρώιμα στάδια της νόσου η 5ετής επιβίωση φθάνει το 95 %, μειούμενη όσο πιο προχωρημένη είναι η νόσος.
Το αδιαφοροποίητο (αναπλαστικό) καρκίνωμα θυρεοειδούς είναι ευτυχώς πολύ σπάνιο. Πρόκειται για μία αρκετά επιθετική μορφή καρκίνου, με ταχεία εξέλιξη και δυσμενή πρόγνωση.
Συμπερασματικά, ο καρκίνος θυρεοειδούς συνηθέστατα αντιστοιχεί στο λεγόμενο «διαφοροποιημένο καρκίνωμα» που περιλαμβάνει δύο επιμέρους υπότυπους, το θηλώδες και το θυλακιώδες καρκίνωμα. Το διαφοροποιημένο καρκίνωμα θυρεοειδούς είναι μία εξαιρετικά ιάσιμη μορφή καρκίνου, με πολύ καλή πρόγνωση. Προϋπόθεση για την διασφάλιση του μέγιστου θεραπευτικού αποτελέσματος και της ίασης του ασθενούς είναι η σωστή θεραπευτική του αντιμετώπιση, κομβικό μέρος της οποίας είναι η χειρουργική επέμβαση. Με μία ριζική και ασφαλή χειρουργική επέμβαση – σε συνδυασμό με την επικουρική θεραπεία με ραδιενεργό ιώδιο (όταν και αν αυτό απαιτηθεί) – είναι σήμερα πραγματικότητα η ίαση της συντριπτικής πλειοψηφίας των ασθενών με καρκίνο θυρεοειδούς.
Πού θα πρέπει να απευθυνθεί ένας ασθενής που διαγιγνώσκεται με καρκίνο του θυρεοειδούς και με ποια κριτήρια θα πρέπει να επιλέξει θεράποντα ιατρό;
Η εξειδίκευση σήμερα αποτελεί προϋπόθεση για τη σωστή εκτέλεση κάθε χειρουργικής επέμβασης. Η εποχή των ‘πανεπιστημόνων’ ανήκει οριστικά στο παρελθόν. Καθώς η βασική μέθοδος θεραπείας του καρκίνου θυρεοειδούς είναι η χειρουργική, ο ασθενής με καρκίνο θυρεοειδούς θα πρέπει να αναζητήσει εξειδικευμένο χειρουργό θυρεοειδούς. Ο εξειδικευμένος χειρουργός θυρεοειδούς είναι αυτός που είναι σε θέση:
- Να υποβάλλει τον ασθενή στη σωστή προεγχειρητική διαγνωστική διερεύνηση
- Να επιλέξει τη σωστή μέθοδο χειρουργικής αντιμετώπισης (θυρεοειδεκτομή και σε τί έκταση, με ή χωρίς λεμφαδενικό καθαρισμό και σε τί έκταση)
- Να εκτελέσει μία ριζική χειρουργική επέμβαση, με την οποία θα επιτύχει την πλήρη εκτομή του καρκίνου και των τυχόν προσβεβλημένων λεμφαδένων του τραχήλου (αφαίρεση λεμφαδενικών μεταστάσεων, με τον κατάλληλο λεμφαδενικό καθαρισμό). Μόνο με μία ριζική χειρουργική επέμβαση μπορεί να προσδοκάται το βέλτιστο θεραπευτικό αποτέλεσμα και η οριστική ίαση του ασθενούς. Αντίθετα, η παραμονή υπολειμματικής νόσου καταδικάζει τον ασθενή σε πολλά μελλοντικά προβλήματα και μειώνει δραματικά την πιθανότητα ίασης.
- Να εκτελέσει την κατάλληλη ριζική χειρουργική επέμβαση με ασφάλεια, ελαχιστοποιώντας την πιθανότητα επιπλοκών της επέμβασης
Το ερώτημα σήμερα δεν είναι αν μπορεί κάποιος χειρουργός να εκτελέσει μία χειρουργική επέμβαση (π.χ. μία θυρεοειδεκτομή στον καρκίνο θυρεοειδούς). Το βασικό και καίριας σημασίας ερώτημα είναι το ΠΟΣΟ ΚΑΛΑ μπορεί να εκτελέσει τη ΣΩΣΤΗ επέμβαση (και όχι μόνο μία απλή θυρεοειδεκτομή). Καθίσταται έτσι προφανής η σημασία της αναζήτησης ενός έμπειρου χειρουργού θυρεοειδούς που θα διαθέτει τη δυνατότητα εκτέλεσης όλων των παραπάνω θεραπευτικών χειρισμών. Αλλά και μετά την επέμβαση, ο έμπειρος χειρουργός θυρεοειδούς είναι σε θέση – σε συνεργασία με γιατρούς άλλων ειδικοτήτων (παθολογοανατόμο, ενδοκρινολόγο, πυρηνικό γιατρό) – να κατευθύνει σωστά τον ασθενή στα επόμενα βήματα της θεραπείας (αν χρειαστεί).
Για την επιλογή του θεράποντα γιατρού (εν προκειμένω χειρουργού) έχει σημασία να ληφθούν υπόψη οι εξής παράμετροι:
- Η εξειδίκευση και η εκπαίδευση του χειρουργού
- Ο αριθμός επεμβάσεων που έχει εκτελέσει ο χειρουργός (ειδικά επεμβάσεις θυρεοειδούς)
- Ο αριθμός των δύσκολων περιστατικών που έχει αντιμετωπίσει με επιτυχία ο χειρουργός (π.χ. εκτεταμένοι καρκίνοι θυρεοειδούς, με πολλαπλές λεμφαδενικές μεταστάσεις ή με διήθηση παρακείμενων ανατομικών στοιχείων)
- Ο αριθμός των επεμβάσεων ΠΟΥ ΣΥΝΕΧΙΖΕΙ να εκτελεί ο χειρουργός ΣΕ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΒΑΣΗ. Και αυτό γιατί δεν αρκεί κανείς να έχει αποκτήσει μία εμπειρία στο παρελθόν. Θα πρέπει την εμπειρία αυτή να την συντηρεί και να την αυξάνει σε καθημερινή βάση
- Τα μικρά ποσοστά υποτροπής της νόσου
- Τα σχόλια και οι κριτικές των ασθενών που έχει περιθάλψει
- Έμμεσα κριτήρια που αναδεικνύουν την εμπειρία και την αποτελεσματικότητα του χειρουργού (όπως πολύ μικρά ποσοστά επιπλοκών, σύντομη διάρκεια νοσηλείας χωρίς παράταση αυτής λόγω επιπλοκών, διάρκεια επέμβασης σε λογικά χρονικά όρια, ταχεία ανάρρωση ασθενών, πολύ μικρά ποσοστά επανεπέμβασης για επιπλοκές κλπ.).
Για αναλυτική ενημέρωση μπορείτε να απευθύνεστε στον Χειρουργό Ενδοκρινών Αδένων (Θυρεοειδούς-Παραθυρεοειδών), κ. Γιώργο Σακοράφα, ΜD, PhD στα τηλέφωνα 210 7487318 & 697 706 8223.
Ο κος Σακοράφας είναι Επ. Καθηγητής Χειρουργικής Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών. Υπηρέτησε επί 5.5 έτη στην 4η Χειρουργική Κλινική του Πανεπιστημίου Αθηνών (νοσοκομείο ΑΤΤΙΚΟ) και στη συνέχεια υπηρέτησε επί 5ετία ως Συντονιστής Διευθυντής της Χειρουργικής Κλινικής στο Αντικαρκινικό Ογκολογικό Νοσοκομείο Αθηνών «ΑΓΙΟΣ ΣΑΒΒΑΣ». Διαβάστε το πλήρες βιογραφικό του εδώ.
