Του Μιχάλη Ψύλου
[email protected]
Νέα αύξηση καταγράφουν οι ήδη υψηλές διεθνείς τιμές των σιτηρών, όπως ανακοίνωσε σήμερα ο Οργανισμός Τροφίμων και Γεωργίας του ΟΗΕ (FAO). Κατά μέσο όρο, η τιμή των σιτηρών αυξήθηκε κατά 0,2% τον Απρίλιο, καθώς «ο συνεχιζόμενος αποκλεισμός των λιμανιών της Ουκρανίας στη Μαύρη Θάλασσα από τις ρωσικές δυνάμεις και οι ανησυχίες για τη συγκομιδή του 2022 στις Ηνωμένες Πολιτείες διατηρούν τις τιμές σε υψηλά επίπεδα», ανέφεραν οι ειδικοί της αγοράς στη Ρώμη.
Σύμφωνα με τον FAO, σχεδόν 25 εκατομμύρια τόνοι σιτηρών έχουν κολλήσει στην Ουκρανία. «Είναι γκροτέσκο», λέει ο αναπληρωτής διευθυντής του τμήματος Αγορών και Εμπορίου του FAO, Τζότζεφ Σμιντχούμπερ. «Η ποσότητα των σιτηρών θα μπορούσε πράγματι να εξαχθεί, αλλά δεν μπορεί να φύγει από τη χώρα απλώς και μόνο λόγω της έλλειψης υποδομών και του αποκλεισμού των λιμανιών», προσθέτει.
Το γεγονός ότι οι τιμές των σιτηρών παραμένουν υψηλές σε όλον τον κόσμο, οφείλεται στην αβεβαιότητα που προκαλεί ο πόλεμος στην Ουκρανία. Είναι αβέβαιο πόσο σιτάρι μπορεί να συλλεχθεί,να σπαρθεί και να εξαχθεί φέτος από την Ουκρανία. Μαζί με το καλαμπόκι, το σιτάρι είναι η πιο σημαντική βασική φυτική τροφή της ανθρωπότητας και επίσης απαραίτητη ως ζωοτροφή. Το 2020, παρήχθησαν 760 εκατομμύρια τόνοι σιταριού παγκοσμίως. Με 134 εκατομμύρια τόνους, η Κίνα ήταν η μεγαλύτερη χώρα παραγωγής σίτου και ακολουθεί η Ινδία. Ωστόσο, εάν η ΕΕ θεωρηθεί ως μία χώρα αντί για 27, θα ήταν στη δεύτερη (οι σημαντικότεροι παραγωγοί σιταριού εντός της ΕΕ είναι η Γαλλία και η Γερμανία). Η Ρωσία είναι στην τρίτη θέση, μαζί με τις Ηνωμένες Πολιτείες και τον Καναδά. Η Ουκρανία είναι επίσης μια από τις σημαντικότερες χώρες του σιταριού.
Ακόμη και αν το Κίεβο θα μπορούσε να παράγει ξανά μεγάλες ποσότητες σιτηρών παρά τις μάχες, είναι εντελώς ασαφές πώς οι ποσότητες αυτές θα έφταναν στους καταναλωτές σε άλλες αναπτυσσόμενες χώρες. Σε συνδυασμό με την απότομη αύξηση των τιμών των τροφίμων, αυτό θα μπορούσε να σημάνει ότι όλο και περισσότεροι άνθρωποι –ειδικά στον Τρίτο Κόσμο-μπορεί να λιμοκτονήσουν.
Κίνδυνος λιμού και εντάσεων στην Αφρική
Ευτυχώς, οι μεγαλύτερες εξαγωγές από την Ινδία, οι απροσδόκητα υψηλές εξαγωγές από τη Ρωσία και η ελαφρά επιβράδυνση της παγκόσμιας ζήτησης ως αποτέλεσμα των υψηλών τιμών, επιβράδυναν κάπως την αύξηση των τιμών. Σύμφωνα με τον FAO, μόλις 1% περισσότερο σιτάρι θα είναι διαθέσιμο στην παγκόσμια αγορά τους δώδεκα μήνες έως τον Ιούνιο του 2022 ,σε σχέση με το προηγούμενο έτος. Και αυτό γιατί η Ρωσία εξήγαγε απροσδόκητα μεγάλη ποσότητα σιτηρών, κυρίως στην Αίγυπτο, το Ιράν και την Τουρκία.
Λόγω του εύφορου εδάφους της, η Ουκρανία θεωρείται ιστορικά ο σιτοβολώνας της Ευρώπης. Στο πλαίσιο αυτό, ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες, έδωσε μία διαφορετική «διάσταση» στις εκκλήσεις του για τον τερματισμό του πολέμου: Πολλές χώρες, για παράδειγμα στη Βόρεια Αφρική, εξαρτώνται από το φθηνό σιτάρι της Ουκρανίας. Και αν δεν σταματήσει ο πόλεμος, εκατομμύρια άνθρωποι αντιμετωπίζουν κίνδυνο λιμού. Εκατομμύρια φτωχά νοικοκυριά σε όλη την «Μαύρη ήπειρο», , θα δυσκολευτούν οικονομικά, γεγονός που μπορεί να τροφοδοτήσει την κοινωνική οργή. «Βλέπουμε την πιθανότητα εντάσεων σε εστίες έντασης, όπως το Σαχέλ, τμήματα της κεντρικής Αφρικής και το Κέρας της Αφρικής», προειδοποιεί ο Ρέιμοντ Γκίλπιν, επικεφαλής οικονομολόγος του UNDP Africa (Πρόγραμμα Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών). « Οι εντάσεις, ειδικά σε αστικές περιοχές και κοινότητες, εισοδηματικά χαμηκές, θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε βίαιες διαμαρτυρίες και ταραχές», ειδικά σε χώρες ,όπου διεξάγονται εκλογές εφέτος ή το επόμενο έτος.
«Μια ουσιαστική λύση στην παγκόσμια επισιτιστική ανασφάλεια απαιτεί την επανένταξη της γεωργικής παραγωγής της Ουκρανίας και της παραγωγής τροφίμων και λιπασμάτων της Ρωσίας και της Λευκορωσίας στις παγκόσμιες αγορές, παρά τον πόλεμο», δήλωσε ο Γκουτέρες σε συνεδρίαση του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ.
Μέχρι την έναρξη του πολέμου, η Ουκρανία ήταν ένας από τους σημαντικότερους παραγωγούς σιταριού και καλαμποκιού στον κόσμο. Σύμφωνα με στοιχεία του ΟΗΕ, για παράδειγμα, το 2020 η Ουκρανία παρήγαγε 30 εκατομμύρια τόνους καλαμποκιού και σχεδόν 25 εκατομμύρια τόνοι σιταριού. Πολλές χώρες, για παράδειγμα στη Βόρεια Αφρική, εξαρτώνται από το φθηνό σιτάρι της Ουκρανίας. Όταν η Ρωσία εισέβαλε στην Ουκρανία, το εμπόριο ουσιαστικά σταμάτησε.
Κλοπή σιτηρών
Μέσα στην «ομίχλη» του πολέμου, περίπου 700.000 τόνοι σιτηρών έχουν εξαφανιστεί στην Ουκρανία, σύμφωνα με τον FAO. Ο Σμιντχούμπερ εκτιμά ότι οι ρωσικές δυνάμεις μετέφεραν τα σιτηρά στη Ρωσία. « Υπάρχουν βίντεο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης που υποδηλώνουν τις κλοπές και πιστεύουμε ότι αυτά τα βίντεο είναι αξιόπιστα» λέει ο αναπληρωτής διευθυντής του τμήματος Αγορών και Εμπορίου του FAO. «Υπάρχουν επίσης αξιόπιστες αναφορές ότι οι ρωσικές δυνάμεις έχουν κλέψει αγροτικό εξοπλισμό και κατέστρεψαν αποθήκες», προσθέτει.
Η Ουκρανία προσπαθεί πάντως, ακόμη και έτσι, να αυξήσει τις εξαγωγικές της δυνατότητες, επεκτείνοντας τη συγκομιδή στα δυτικά της σύνορα. «Ωστόσο, απέχουμε πολύ από το φτάσουμε στο προπολεμικό επίπεδο», δήλωσε ο αναπληρωτής υπουργός Υποδομών Γιούρι Βάσκοφ. Αρχικά, το 75% του εξωτερικού εμπορίου της Ουκρανίας περνούσε από τα λιμάνια της Μαύρης Θάλασσας και της Αζοφικής, αλλά τώρα είναι κλειστά λόγω της ρωσικής εισβολής. «Τα δυτικά σύνορα και τα λιμάνια του Δούναβη είναι ο μόνος τρόπος εξαγωγής και εισαγωγής σήμερα», λέει ο Βάσκοφ. «Έχουμε ήδη τετραπλασιάσει τον όγκο συναλλαγών μέσω των λιμανιών του Δούναβη», προσθέτει,αλλά αυτές οι ποσότητες παραμένουν περιορισμένες. Ο αποκλεισμός της Μαύρης Θάλασσας απειλεί την επισιτιστική ασφάλεια πολλών χωρών που αγοράζουν σιτάρι, καλαμπόκι, κριθάρι από το Κίεβο...
Οι Ουκρανοί αγρότες αναρωτιούνται ποιό είναι πλέον το μέλλον τους. Ο ορίζοντάς τους, φτάνει δυστυχώς μόνο έως την επόμενη μέρα…
