Naftemporiki Society

Του Μανώλη Γ. Αντωνόπουλου, 
δικηγόρου - DEA στο Δημόσιο Δίκαιο στο Παν. René Descartes (PARIS V), πτυχιούχου Πολιτικών Επιστημών

Μετά την αναμενόμενη διχοστασία στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Ε.Ε. της 25ης Μαρτίου 2022 για τον τρόπο αντιμετώπισης της λειτουργίας της ευρωπαϊκής αγοράς ενέργειας (ηλεκτρικής και φυσικού αερίου), η πρόταση για τη θέσπιση πλαφόν στη χονδρεμπορική τιμή του φυσικού αερίου δεν έγινε δεκτή. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανέλαβε την υποχρέωση να καταθέσει πρόταση στα τέλη Μαΐου για το θέμα. Τα κράτη-μέλη (με εξαίρεση την Ισπανία και την Πορτογαλία, οι οποίες έλαβαν πρόσκαιρη εξαίρεση από την εφαρμογή των κοινοτικών κανόνων) θα πρέπει να αντιμετωπίσουν, προς το παρόν, την ενεργειακή κρίση εντός των συνόρων τους με τα εθνικά τους μέσα και με την υποχρέωση να μην παραβιάζουν το κοινοτικό κεκτημένο.

Η Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας (ΡΑΕ) είναι η ανεξάρτητη διοικητική αρχή, η οποία -σύμφωνα με τον νόμο- εποπτεύει τις αγορές ηλεκτρισμού και φυσικού αερίου. Πρόκειται για μια αγορά στην οποία διακυβεύονται αφενός τα συμφέροντα των καταναλωτών (νοικοκυριά και επιχειρήσεις) και αφετέρου τα συμφέροντα των επενδυτών - προμηθευτών ενέργειας. Οι επιχειρήσεις στον χώρο της ενέργειας είναι επιφορτισμένες με τη διαχείριση υπηρεσιών γενικού οικονομικού συμφέροντος, άρα -πέραν του κέρδους- τους έχει ανατεθεί η εκπλήρωση μιας ιδιαίτερης αποστολής. Η ΡΑΕ παρακολουθεί, από το έτος 2011, τη συμμόρφωση των προμηθευτών ηλεκτρικής ενέργειας με το πλαίσιο που διέπει τη δραστηριότητά τους, την τήρηση των διατάξεων που αφορούν την καταβολή των ρυθμιζόμενων χρεώσεων προς εξυπηρέτηση της κοινής ωφέλειας, καθώς και την προαγωγή του υγιούς ανταγωνισμού. Η ασφάλεια του εφοδιασμού, η ποιότητα και η τιμή του ηλεκτρικού ρεύματος και του φυσικού αερίου, η προστασία του περιβάλλοντος και η επιβολή των προβλεπόμενων κυρώσεων περιλαμβάνονται στις αρμοδιότητές της. Το κράτος θέτει τους κανόνες (έκδοση τυπικών νόμων και κανονιστικών πράξεων) και έχει την υποχρέωση να εποπτεύει τη ΡΑΕ, ώστε οι καταναλωτές να απολαμβάνουν υπηρεσίες κοινής ωφέλειας ποιοτικές και οικονομικά αποδεκτές από το κοινωνικό σύνολο.

Μετά και τις τελευταίες δραματικές εξελίξεις της ρωσικής στρατιωτικής εισβολής στην πολύπαθη Ουκρανία, γεγονός που είχε ως αποτέλεσμα να αυξηθούν απερίγραπτα οι χρεώσεις των λογαριασμών των νοικοκυριών (ήδη το ράλι είχε ξεκινήσει από τον Σεπτέμβριο του 2021), ο πρωθυπουργός ανακοίνωσε στη Βουλή ότι ζήτησε από τη ΡΑΕ την κατάθεση πορίσματος - εισήγησης, ώστε να επιβάλει έκτακτη φορολόγηση 90% επί των συγκυριακών «ουρανοκατέβατων» κερδών (windfall profits) των εταιρειών-παρόχων από την 1η Οκτωβρίου 2021 έως σήμερα.

Η ΡΑΕ άμεσα ενημέρωσε τους καταναλωτές, πρώτον ότι «συλλέγει τα στοιχεία, βρίσκεται στη διαδικασία ολοκλήρωσης λήψης και επαλήθευσης των στοιχείων, παράλληλα προβαίνει στην οριστικοποίηση της μεθοδολογίας βάσει της οποίας θα πραγματοποιηθεί η ανάλυση και η εισήγηση των σχετικών ποσών». Ένας προσεκτικός παρατηρητής θα διαπιστώσει ότι η Αρχή χρησιμοποιεί όχι χρόνο μέλλοντα, αλλά ιστορικό ενεστώτα! Γιατί αφού μόλις προ 20ημέρου ο πρωθυπουργός έδωσε την εντολή; Η εξήγηση: Τον Νοέμβριο του 2021 η ΡΑΕ (αν και εμπρόθεσμα, ήδη από τον Σεπτέμβριο του 2021, έλαβε σήμα για δράση από το υπουργείο Ενέργειας) ζήτησε από τις 4 καθετοποιημένες εταιρείες ηλεκτροπαραγωγής να προσδιορίσουν τους προμηθευτές και τις ποσότητες φυσικού αερίου που έχουν προμηθευτεί από τον Ιανουάριο του έτους 2021. Επίσης, εφόσον οι εταιρείες προμηθεύονταν απευθείας αέριο, ζήτησε να προσκομίσουν και στοιχεία για τις ημερήσιες ποσότητες που προμηθεύτηκαν, την πηγή προέλευσης, αλλά και το σημείο εισόδου από το οποίο εισήλθε το αέριο στο ΕΣΦΑ. Η ΡΑΕ ζήτησε επίσης στοιχεία για τις συμβάσεις φυσικού αερίου, αλλά και αντίγραφα των τιμολογίων από τους προμηθευτές τους για το ίδιο χρονικό διάστημα. Στις αρχές του περασμένου Νοεμβρίου ζήτησε από τις ίδιες εταιρείες να απαντήσουν για τους λόγους που παρατηρείται απόκλιση μεταξύ της τιμής στην αγορά της Επόμενης Μέρας στην εγχώρια αγορά σε σχέση με τις τιμές που διαμορφώνονται στις υπόλοιπες χώρες της Ε.Ε. Είναι προφανές ότι δεν έχουν συλλεγεί τα στοιχεία από τη ΡΑΕ, έχουν περάσει 5 (!) μήνες, ειδάλλως θα είχαν παραδοθεί την επόμενη μέρα στον πρωθυπουργό, ούτε έχει εκδοθεί σχετικό πόρισμα. Επίσης, παραδέχεται ότι δεν έχει οριστικοποιηθεί η μεθοδολογία βάσει της οποίας θα πραγματοποιηθεί η ανάλυση και η εισήγηση των σχετικών ποσών. Γιατί η καθυστέρηση; Ζητάμε τα στοιχεία και παράλληλα καταρτίζουμε τη μεθοδολογία αξιοποίησής τους;

Στα κρίσιμα θέματα της μονομερούς τροποποίησης από την πλευρά των προμηθευτών των συμβατικών όρων των λογαριασμών ηλεκτρισμού και φυσικού αερίου με τις τιμές στον ουρανό, η ΡΑΕ με ανακοίνωσή της ομολογεί: «[…] η Αρχή έχει ενσκήψει στο πρόβλημα της ριζικής τροποποίησης συμβατικών όρων και της προσήκουσας ενημέρωσης του καταναλωτή από τα μέσα του 2021 […] οι διαδικασίες διαπίστωσης παραβάσεων του ΚΠΗΕ (Κώδικας Προμήθειας) και δρομολόγησης κυρωτικών διαδικασιών είναι σύνθετες και επίπονες και διενεργούνται, διακριτά ανά Προμηθευτή, με ιεράρχηση της έκτασης της επίπτωσης, λαμβάνοντας υπόψη και την εν γένει προτεραιοποίηση των εργασιών της δραματικά υποστελεχωμένης ΡΑΕ». Η ΡΑΕ δηλώνει αδυναμία και μας… υπογραμμίζει ότι δεν είναι πρώτη προτεραιότητά της η τροποποίηση των συμβατικών όρων! Αξιοσημείωτο ότι ο πρόεδρος της Επιτροπής Ανταγωνισμού και το σύνολο των προέδρων των Αρχών με ευθύνη την εποπτεία της Οικονομίας (Ε.Α., ΕΕΤΤ, ΡΑΕ, ΡΑΛ, Επ. Κεφαλαιαγοράς) έχουν αποστείλει από τον Μάρτιο του 2021 στον αντιπρόεδρο της κυβέρνησης κοινή πρόταση για την εξαίρεση των προσλήψεων των Αρχών από το ΑΣΕΠ. Εις μάτην! (Βλ. άρθρο του στη «Ν» στις 6/4/2021.)

Ο Κώδικας Προμήθειας αναφέρει χαρακτηριστικά για το θέμα ότι «ο προμηθευτής διατηρεί το δικαίωμα να προβεί σε τροποποίηση των όρων της παρούσης για σπουδαίο λόγο». Οι προμηθευτές αξιολογούν ως «σπουδαίο λόγο» την αύξηση του χονδρεμπορικού κόστους ενέργειας και προχωρούν σωρηδόν και μονομερώς σε αλλαγή των σταθερών τιμολογίων. Ευλόγως και χωρίς ευθύνη τους! Η αόριστη νομική έννοια «σπουδαίος λόγος» δεν έχει, με ευθύνη του υπουργείου, προσδιοριστεί, απαιτείται τροποποίηση του Κώδικα Προμήθειας, η οποία αργεί… Τροποποίηση του Κώδικα Προμήθειας υπήρξε με απόφαση του υπουργού Ενέργειας Π. Σκουρλέτη στις 24/5/2016, με την οποία απαγορευόταν γενικώς στους καταναλωτές αλλαγή προμηθευτή σε περίπτωση ύπαρξης ληξιπρόθεσμων οφειλών. Ευτυχώς για τους καταναλωτές το ΣτΕ ακύρωσε την εν λόγω Υπουργική Απόφαση, κρίνοντας ότι παραβιάζεται η αρχή της αναλογικότητας (ΣτΕ 1880/2020).

Αξιομνημόνευτο το ενδεχόμενο κάποιες εταιρείες να μην αποδειχτεί ότι έχουν υπερβάλλοντα κέρδη. Ποιος θα αναλάβει το κόστος της δυσφήμησής τους στο καταναλωτικό κοινό; Χωρίς βεβαίως να παραβλέπεται το γεγονός της βέβαιης προσφυγής των θιγομένων στα δικαστήρια…

Στον τομέα της αποθήκευσης φυσικού αερίου μόνον η Ελλάδα στην Ε.Ε. δεν έχει ούτε έναν υπόγειο αποθηκευτικό χώρο φυσικού αερίου, η διαδικασία καθυστερεί δραματικά, ούτε το 2022 προβλέπεται η έναρξη των εργασιών από τον επενδυτή που θα αναλάβει το έργο δημιουργίας ΥΑΦΑ, με προφανείς κινδύνους για το επίπεδο ασφάλειας εφοδιασμού της χώρας με φυσικό αέριο. Αναγκαστικά θα οδηγηθεί στη λύση της ενοικίασης αποθηκευτικών χώρων, με το αζημίωτο, σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, οι οποίες έχουν κατασκευάσει δεκάδες αποθηκευτικούς χώρους, για να μην οδηγηθεί το Εθνικό Σύστημα Φυσικού Αερίου (ΕΣΦΑ) σε περιπέτειες.

Η ΡΑΕ επί ένα έτος επιτρέπει, μην εφαρμόζοντας τη σχετική νομοθεσία, να μην ανταποκρίνονται πολλές εταιρείες προμήθειας ηλεκτρικής ενέργειας στις υποχρεώσεις τους προς τους Διαχειριστές ηλεκτρικής ενέργειας, προς τους δήμους [παρακρατώντας (!) τα καταβαλλόμενα από τους πολίτες δημοτικά τέλη] και, τέλος, να παρακρατούν κάποιες και από τις κρατικές επιδοτήσεις! Στις 31 Μαρτίου 2022 ολοκληρώθηκε η νέα παράταση για την επίλυση του θέματος. Θα δοθεί νέα;

Το κράτος τις τελευταίες δεκαετίες απεκδύθηκε των εξουσιών του σε ευαίσθητους τομείς της κρατικής δράσης υπέρ ανεξάρτητων διοικητικών αρχών. Όχι βεβαίως και της ευθύνης της εποπτείας τους! Η χρόνια θεσμική απορρύθμιση ζημιώνει τους πολίτες, απαξιώνει τους θεσμούς, τραυματίζει την κοινωνική ευημερία.