Ο πόλεμος στην Ουκρανία έφερε στην επιφάνεια το πρόβλημα έλλειψης σύγχρονων καταφυγίων για το χειρότερο σενάριο. Το υπουργείο Εσωτερικών της Γερμανίας ανέλαβε ήδη δράση.
Μέχρι και τις 23 Φεβρουαρίου, οι μυστικές υπηρεσίες ισχυρών χωρών προειδοποιούσαν για πόλεμο στην Ευρώπη. Όμως αυτό δεν εμπόδισε το Ομοσπονδιακό Ίδρυμα Αξιοποίησης Ακινήτων που υπόκειται στο γερμανικό υπουργείο Οικονομικών, να στείλει σε επενδυτές μια σειρά από προσφορές, καθόλου συνηθισμένες. Στην έκθεση που βρίσκεται στη διάθεση της Süddeutsche Zeitung, γίνονταν αναφορά σε «υπέργεια μπούνκερ σε καλή θέση που μπορούν να προσφέρουν εξαιρετικούς χώρους διαβίωσης» προς πώληση. Σε άλλη έκθεση το Ομοσπονδιακό Ίδρυμα διέθετε προς πώληση το μπούνκερ Α 10 που βρίσκεται στον κεντρικό σιδηροδρομικό σταθμό της πόλης Σβάινφουρτ, μάλιστα υπήρχαν ώρες και μέρες επίσκεψής του για πιθανούς επενδυτές. Το συγκεκριμένο μάλιστα κατασκευής του 1941, διαθέτει ωφέλιμο αξιοποιήσιμο χώρο 1500 τμ. Έχει 4 ορόφους, τοίχους με πάχος δύο μέτρων και σε ενδεχόμενη έκτακτη ανάγκη θα μπορούσε να προσφέρει προστασία σε 1500 πολίτες, ακόμη και σε πυρηνικό, βιολογικό ή χημικό πόλεμο διότι κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου αναβαθμίστηκε και εξοπλίστηκε και για έναν τέτοιο ακριβώς ενδεχόμενο.
Μπούνκερ προς πώληση
Όταν όμως η Ρωσία εισέβαλε στην Ουκρανία, η κατάσταση ασφαλείας στην Ευρώπη άλλαξε άρδην και η διαδικασία αξιοποίησης μπούνκερ πάγωσε. Οι εικόνες Ουκρανών πολιτών να τρέχουν σε καταφύγια για να σωθούν ήταν επόμενο να εγείρει και στη Γερμανία ανησυχίες και το λογικό ερώτημα, εάν η χώρα διαθέτει λειτουργικά καταφύγια για την προστασία των πολιτών της σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης. Η διαδικασία εκποίησης καταφυγίων πάγωσε. Για να έρθει στις αρχές Μαρτίου η διαπίστωση ότι στη Γερμανία δεν υπάρχει κανένα δημόσιο λειτουργικό καταφύγιο για την πολιτική προστασία. Έτσι το Βερολίνο ξεκίνησε διαδικασία αξιολόγησης καταφυγίων που θα μπορούσε να επανεργοποιήσει. Η δυσκολία του εγχειρήματος φαίνεται ιδιαίτερα στο μπούνκερ Α 10 της πόλης Σβάινφουρτ. Σε φωτογραφίες έχει αποτυπωθεί η άθλια κατάσταση στην οποία βρίσκεται. Το ντεπόζιτο πετρελαίου, για να φέρουμε ένα παράδειγμα, 15.000 λίτρων δεν υπάρχει πια. Το ίδιο ισχύει και για το βαθύ πηγάδι που σε έκτακτη περίπτωση μπορούσε να καλύψει αυτόνομα τις ανάγκες σε νερό. Απλά μπαζώθηκε.
Θα πρέπει να σημειωθεί ότι η πολιτική αλλαγής χρήσης των περίπου 2.000 μπούνκερ και καταφυγίων στο δυτικό τμήμα της Γερμανίας ήταν απόφαση του υπουργείου Εσωτερικών ήδη από το 2007 υπό τον τότε υπουργό Βόλφγκανγκ Σόιμπλε λόγω «αλλαγής σεναρίων για απειλές». Τα χρόνια που προηγήθηκαν καμιά υπηρεσία δεν θεωρούσε σκόπιμο να επενδύσει χρήματα.
Ο Νιλς Μπρένεκε, επικεφαλής και ιδιοκτήτης του Μουσείου Καταφυγίων, έχει αγοράσει ένα δικό του στην πόλη Σβάινφουρτ και γνωρίζει όσο κανένας άλλος την άθλια κατάσταση, στην οποία βρίσκονται. Γι' αυτό και δεν πιστεύει ότι η κυβέρνηση θα μπορούσε να τα επανεργοποιήσει, επειδή πολλές από τις εσωτερικές εγκαταστάσεις τους δεν υπάρχουν πια ή έχουν αποσυναρμολογηθεί. Επίσης, ο Μπρένεκε αμφιβάλλει κατά πόσο οι τοίχοι από οπλισμένο σκυρόδεμα πάχους δύο μέτρων, που άντεξαν στους βομβαρδισμούς κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, θα μπορούσαν να αντέξουν στις σύγχρονες βόμβες. Γιατί το αιώνιο ερώτημα που τίθεται όταν κατασκευάζονται είναι πόσους προστατεύουν και σε πια χρονική στιγμή; Ακόμη και στον Ψυχρό Πόλεμο, μόνο ένα πολύ μικρό τμήμα του πληθυσμού μπορούσε να αναζητήσει προστασία στα γερμανικά καταφύγια.
«Σταμάτησε η διάλυσή τους»
Όλοι αυτοί οι προβληματισμοί μπαίνουν τώρα σε δεύτερη μοίρα, ο φόβος να γίνει η Ευρώπη και η Γερμανία στρατιωτικός στόχος της Ρωσίας έχει ωθήσει τις ομοσπονδιακές και τοπικές υπηρεσίες να επενδύσουν περισσότερο για την πολιτική προστασία και να σταματήσουν την αλλαγή χρήσης ή την αποσυναρμολόγηση προστατευτικών εγκαταστάσεων σε υφιστάμενα καταφύγια. Σε συνέντευξη στην κυριακάτικη Die Welt, η υπουργός Εσωτερικών Νάνσι Φέζερ έκανε λόγο για «αλλαγή εποχής» λόγω του ρωσικού επιθετικού πολέμου στην Ουκρανία, που «επιτάσσει σημαντική ενίσχυση της προστασίας από στρατιωτικές απειλές». Όπως ανέφερε, αυτήν τη στιγμή υπάρχουν 599 δημόσιοι χώροι προστασίας στη Γερμανία. «Θα διερευνήσουμε εάν υπάρχουν περισσότεροι για να τους αναβαθμίσουμε, σε κάθε περίπτωση η διάλυσή τους έχει σταματήσειιαβεβ» διαβεβαίωσε η υπουργός. «Πρώτα από όλα όμως πρέπει να ενισχύσουμε τη στατική επάρκεια και τη δομή των κτηρίων. Πρόκειται για υπόγειους χώρους, χώρους στάθμευσης, σταθμούς μετρό και υπόγεια. Επεξεργαζόμαστε νέες ιδέες γι αυτό».
Η Φέζερ υποσχέθηκε γενικά αύξηση του κονδυλίου για την πολιτική προστασία που αφορά όχι μόνο «στην προστασία από στρατιωτική απειλή, αλλά και στις προμήθειες σε καταστάσεις κρίσεων σε ιατρικό εξοπλισμό, προστατευτικές στολές, μάσκες ή φάρμακα. Στόχος είναι ο ενεργότερος συντονισμός και η διαχείριση μιας κρίσης από τις αρμόδιες ομοσπονδιακές αρχές». Βελτιώσεις θα γίνουν και σε ένα άλλο εξαιρετικά σημαντικό κομμάτι της πολιτικής προστασίας, στις εγκαταστάσεις σειρήνων και εφαρμογών για τον έγκαιρη προειδοποίηση των πολιτών. Η υπουργός Εσωτερικών υπενθύμισε ότι τις προηγούμενες δεκαετίες δόθηκαν ήδη 88 εκατ. ευρώ. «Με το ποσό αυτό τα κρατίδια εγκατέστησαν νέες σειρήνες, το πρόγραμμα συνεχίζει να υλοποιείται, αλλά σε ό,τι αφορά στην κάλυψη σε όλη τη γερμανική επικράτεια, έχουμε ακόμη δρόμο».
Πληροφορίες για την εικόνα των γερμανικών χώρων προστασίας και μπούνκερ δίνει η Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Προστασίας του Πληθυσμού και Βοήθειας σε Καταστροφές. Τη δεκαετία του 1980 στην πρώην Δυτική Γερμανία υπήρχαν 2.000 δημόσια προσβάσιμες εγκαταστάσεις προστασίας σε μορφή υπέργειων και υπόγειων μπούνκερ. Μετά την Επανένωση, όσα υπήρχαν στην πρώην Ανατολική Γερμανία δεν συμπεριλήφθηκαν στα σχέδια της κυβέρνησης για δημόσια καταφύγια και χρησιμοποιούνται, όσα δεν διατηρήθηκαν, ως μουσεία ή πουλήθηκαν σε ιδιώτες. Σε ορισμένα ανατολικά κρατίδια είναι επισκέψιμα για ιστορικούς λόγους, αλλά δεν μπορούν να προσφέρουν καμιά προστασία. Σε ολόκληρη τη Γερμανία υπάρχουν και περίπου 9.000 ιδιωτικά καταφύγια που μέχρι το 1996, η κατασκευή τους επιδοτούνταν. Τώρα ο πόλεμος στη Ρωσία έφερε τα πάνω-κάτω. Η γερμανική κυβέρνηση καλείται να αναθεωρήσει σχέδια και να ανταποκριθεί στη νέα πραγματικότητα. Αλλά ειδικοί, όπως ο Νιλς Μπρένεκε, υποστηρίζουν ότι τα παλιά μπούνκερ μόνο για τη φύλαξη ειδών και δεδομένων μπορούν να χρησιμοποιηθούν. «Αποτελούν σιωπηλά κολοσσιαία κτήρια που θυμίζουν το πιο τρομερό κεφάλαιο της Γερμανίας, τίποτα περισσότερο».
